Къалэмым Iэщэр къыдащтэн хуей щыхъум

Хэку зауэшхуэр гъэунэхуныгъэ ин дыдэу щытащ совет къэралыгъуэмрэ и цIыхухэмрэ я дежкIэ. Ар зэриухынум елъытат я къэкIуэнури. Ар фIыуэ къызыгурыIуэ совет цIыхухэр а зауэм хэтащ я гуащIи, я гъащIи щымысхьыжу. ТекIуэныгъэм мылъкурэ цIыху гъащIэу халъхьари, жыпIэ пэтми, пхуэмыIуэтэжыным хуэдиз мэхъу. Аращ совет къэралыгъуэм иса лъэпкъ псори зэкъуэувэу бийр щыхагъэщIа, хуэдэ къэмыхъуауэ гущIэгъуншэу щыта зауэ зэманми, абы кърикIуа псэукIэ хьэлъэми тхылъ мин бжыгъэхэр щIытраухуар. ЦIыху мелуанхэм я гум къинэжахэм ящыщщ, псалъэм папщIэ, Симонов Константин и «Псэухэмрэ лIахэмрэ», Бондарев Юрий и «Уэс пщтыр», Чаковский Александр и «Блокада», Астафьев Виктор и «Iэхъуэ щIалэмрэ Iэхъуэ хъыджэбзымрэ», Быков Василь и «Обелиск» романхэр, нэгъуэщIхэри. 

Зауэмрэ абы къиша тхьэмыщкIагъэхэмрэ ятеухуауэ тхыгъэ мымащIэ я къалэмыпэм къыщIэкIащ адыгэ тхакIуэхэмрэ усакIуэхэмри. Ауэ псом хуэмыдэжу мы темэр нэхъ куууэ зи творчествэм щызэпкърыхар Хэку зауэшхуэм и япэ махуэхэм щыщIэдзауэ ар иухыхукIэ офицер хахуэу хэта, Къэбэрдей-Балъкъэрым и цIыхубэ усакIуэ, М. Горькэм и цIэр зезыхьэ Къэрал саугъэтми ди республикэм и Къэрал саугъэтми я лауреат, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь КIыщокъуэ Алимщ. Абы и «Щынэхужьыкъуэ», «Нал къута», «Кхъужьыфэ» тхыгъэшхуэхэр адыгэ, кавказ ищхъэрэ литературэм къыщымынэу, совет литературэкIэ зэджэу щытам и фIыпIэ дыдэхэм ящыщ хъуат. И япэ тхылъхэми хуэдэу, мыбыхэми КIыщокъуэр зыкъомкIэ къыщытекIащ социалистическэ реализмкIэ зэджэм къигъэув хабзэхэм ящыщ куэдым икIи гъащIэм и IэфIри, и дыджри зэрыщыт дыдэу ди пащхьэ кърилъхьэжащ. Апхуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэм тхакIуэр игъэтыншауэ пхужыIэнукъым. Куэдым зэращIэжщи, псалъэмакъ ин къикIауэ щытащ «Нал къута» романым. Мыбы лъабжьэ хуэхъуар езы тхакIуэм и нэгу щIэкIа Iуэхугъуэ гуузырщ – нэхъыфI защIэу къыхэщыпыкIауэ щIалэ минитхум щIигъу хэту къызэрагъэпэща ди шууей дивизэр губгъуэ джафэм танкхэм щыпэщIагъэувэу, лIыгъэм щIапIыкIа, Хэкум и пащхьэм щаIэ я къалэным хуэпэж, къикIуэт зымыщIэ шу щхьэмыгъазэхэр Iисраф къызэрырагъэщIарщ. ЗэрыгурыIуэгъуэщи, дэтхэнэ зы Iуэхугъуэ мыхъумыщIэми и лъабжьэм нэгъуэщI Iуэху мыхъумыщIагъэ гуэри щIэлъщ. Романыр щитхым апхуэдэ ныкъусаныгъэхэми зэрыблэмыкIарт КIыщокъуэм парт унафэщIхэм къыхуамыдар. Ауэ, хаутэну сыт хуэдизу яужь имытами, тхакIуэр къикIуэтыжу и нэкIэ илъэгъуа пэжым, зэуапIэ губгъуэм кърина и ныбжьэгъухэм я фэеплъым епцIыжакъым. ЗауэлI хахуэу щыта тхакIуэм а зэманми къыкъуэкIащ и щхьэр, и пщIэр лъахъшэ зэримыщIын лIыгъэ. 

«Нал къутар» зытеухуар 115-нэ шууей дивизэм зауэм щызэрихьа лIыгъэмрэ абы ехьэлIауэ щыIа щыуагъэхэмрэ я закъуэкъым. Уеблэмэ романым и лъабжьэ нэхъыщхьэу къэлъытапхъэр нэмыцэ фашистхэр зэхэкъутэным теухуауэ цIыхубэм ирагъэкIуэкIа бэнэныгъэр арагъэнущ. А бэнэныгъэм пыщIэжащ романым къыщыхъу псори. КIыщокъуэм Iэзэу, гукъинэжу, пэжыр и лъабжьэу къигъэлъэгъуэфащ зауэм Iутхэр зэуэн, зыхуей-зыхуэфIхэмкIэ къызэрагъэпэщын папщIэ фронтым ямыгъэкIуахэм зэрахьа лIыгъэм и инагъыр. ЦIыхубэм я образыр тхакIуэм IэкIуэлъакIуэу ди пащхьэ кърелъхьэ къуажэдэс къызэрыгуэкIхэу Бекъан, Хьэбибэ, Чока, Аслъэныкъуэ, КIурацэ сымэ хуэдэхэм я образхэм пкърилъхьа щытыкIэхэмрэ гупсысэхэмкIэ. КIыщокъуэм бгъэдэлъ тхакIуэ Iэзагъэ иным нэмыщI мы тхыгъэр абы апхуэдэу гунэсу къыщIехъулIа щхьэусыгъуэхэм ящыщщ романым къыщыхъу псори езы тхакIуэм гурэ псэкIэ зэригъэвар. Алим и гукъэкIыжхэм къызэрыхэщыжщи, усакIуэм мурад ищIауэ щытащ псэууэ къанэмэ, шууей дивизэм и щхьэ кърикIуар зэгуэр тхылъу итхыжыну. Ар абы фIы дыдэу къызэрехъулIам романыр къызэрыдэкIрэ блэкIа зэманри щыхьэт техъуэжащ.