Щхьэхуещэ Сэлихь и дыщэ бдзэжьейр

Iуэтэж

(Япэ Iыхьэ)

 НэгъуэщI планетэхэм цIыху щыпсэумэ, абы щекIуэкI хабзэхэр Тхьэшхуэм ищIэнщ, ауэ мы дызытет дунейм захуагъэ зэи щыIакъым икIи щыIэну къыщIэкIынкъым. Ар хьэкъыу сэ щыспхыкIар иджы дыдэщ. Апхуэдэу щIыжысIэри? СыбзыщIынкъым ари: захуагъэ гуэр мы дунейм щызекIуэу щытмэ, дыщэ бдзэжьей мо Сэлихьыжьым къыIэрыхьэн хуейтэкъым.

Iуэхум и пэр умыщIэмэ, и кIэр къыбгурыIуэнукъым жаIэркъэ, и пэм къыщегъэжьапхъэу къыщIэкIынщ.

Ти, Щхьэхуещэ Сэлихь жьыуэ къэтэджщ, пивэр здигъэIэпыкъуурэ гуэгушылкIэ фIыуэ зикъури, гъуэгу теуващ. Абы иIэт къуэлэнхэр къыщиубыд щIыпIэ зэгъуэкI цIыкIу. Гуэгушылым укъыфIэкIмэ, бдзэжьейр зыхилъхьэ щыIэтэкъым Сэлихь.

Псым нэсщ, и къунтхыр хидзэри, япэ къыIэрыхьэну къуэлэным егупсысу, темыщхьэукъукIын папщIэ дзапэ уэрэд цIыкIуи къришу уващ. И дзапэ уэрэдыр сыт хуэдэт жыпIэрэ ущIэупщIэмэ, ар зэрыхъур мырат: «Сэ-э къы-ы-здэ-э-кIуэ-э На-а-зи-и-рэ-эт!»

Сэлихь зи къэшэгъуэу аратэкъым. Куэд щIат ар унагъуэ ээрыхъурэ. НэгъуэщIт абы Назирэт и уэрэдым хуиIэ гулъытэр къызыхэкI щхьэусыгъуэр. Абы фIыщэу илъагъурт къыхуахьыр, къратыр, къидыгъури абы хэтыжу. «КъыздэкIуэми» зы фейдэ гуэр хилъагъуэрти, арат а уэрэдыр гъэфIэгъыбзэ щIыхуэхъуари.

Апхуэдэурэ зы сыхьэти, тIуи дэкIаи, ещанэри… Нобэ къуэлэнхэм загъэпщкIуауэ къыщIэкIынт... Зэманыр пщIэншэу кIуэрт. ЩIэхыу игъэзэжын и гугъэри, гъуэмылэ къыздищтакъыми, нышэдибэ гуэгушылкIэ мыбэлэрыгъами, здызэгуэпым, ар нэхъри къэмэжэлIат. Иджыпсту абы къыфIэщIырт зы гуэгуш псо иIатэмэ, и пIэ къримыгъэкIыну. «Бетэмал! НэгъуэщI мыхъуми, зы кIэбдзрэ пивэ птулъкIитIрэ щхьэ къыздэзмыхьарэт!» – зыхуэшхыдэжырт ар игукIэ.

Зэманыр пщIэншэу кIуэрт, Сэлихь нэхъри зэгуэпырт. «НтIэ, мыпхуэдизрэ сызыпэплъэр дыщэ бдзэжьейуэ пIэрэ?» – егупсысащ ар икIэм-икIэжым. Псыхъуэр къигъэпсалъэуи къэдыхьэшхащ. МыдыхьэшхынкIи Iэмал иIэтэкъым, сыту жыпIэмэ, апхуэдэхэр зи фIэщ мыхъуну мы дунейм зыгуэр тетмэ, абы зэреджэр Щхьэхуещэ Сэлихьт. Ауэ… зэт! Тэмэм! Къуэлэныр и Iэрылъхьэщ!

Еплъыпэмэ, узримыгъэплъу дахэт, пщIыпщIрэ лыдыжу. IэпапIэхэри дыщэплъым ещхьщ. IэпапIэхэм я закъуэ, бдзэжьей цIыкIур зэрыщыту зэщIолыдэ!

– Уа, пэжу пIэрэ мыр?.. – и Iэгум илъ бдзэжьейр зэпиплъыхьурэ, хуэмурэ лъэгуажьэмыщхьэу етIысэхащ Сэлихь.

– Пэжщ, – къопсалъэ къуэлэныр. – Абы шэч къыщIытепхьэжыни щыIэкъым. Уэ уцIыху Iущу фэ птетщ, сэ бжесIэнум быдэу къедаIуэ. Уи фейдэри блумыгъэкI. Сэ, сщымыщ схэмылъу, сыдыщэщ. Ауэ, уи фIэщ щIы - дыщэр цIыхум Iэрыхьа нэужь, угъурсызыгъэ фIэкIа, угъурлыгъэ абы зэи кърикIуэркъым. Сэ уэ сэбэпышхуэ сыпхуэхъуфынущ. СыбутIыпщыжынумэ, уи лъэIуу щы згъэзэщIэфынущ.

– ХьыI! ЯпэщIыкIэ гъэзащIэ, итIанэ… ИтIанэ деплъынщ, – жи мо хьэкIэпычыжьым.

– ЖыIэ.

 – Сыт жысIэнур?

– КъызэлъэIу.

ПцIы хэмыльу, Сэлихь абы игъэгупсысат. Дыщэ бдзэжьейм зэрелъэIун имыIэу аратэкъым. Къелъэлъэхыжу иIэт. Ауэ…

 Бдзэжьей цIыкIум жери:

– Сэ зы лъэIукъым пхуэзгъэзэщIэфынур, лъэIуищым сахуэгъэзащ. Ауэ щыхъукIэ, япэр мис мыбдеж дыдэм уи нэгу щыщIэкIын хуэдэу къыхэх. Абы уи фIэщ ищIынщ си Iуэхум пцIы къызэрыхэмыкIыжынур.

– Содэ, – арэзы мэхъу Сэлихь. – Моуэ мыбдеж зы тхьэрыкъуэф Iэнэ екIу къыщыухуэт!

Сэлихь ар жиIэн иухатэкъым, и пащхьэ дыдэм стIолтепхъуэм зыкъыщиубгъуу, абы шхыныгъуэ телъыджэ куэд къыщытехутам. Сыхьэн дахэ гуэрым екIу дыдэу иубауэ, хугу гъуэжьыбзэм къыхэщIыкIа адыгэ пIастэ, бахъейр къыщхьэщихрэ бжьыныхумэр гуакIуэу щхьэщыту, гъэвауэ гуэгуш псо, литрищ зэрыхуэ банкIым изрэ къыщхьэпрыжу пивэ… Дэтхэнэр жыпIэн!..

– Иджы уи фIэщ хъуа? – Iэдэбу щIоупщIэ бдзэжьей цIыкIур.

– Хъуащ, – жи Сэлихь, пивэмрэ гуэгушылымрэ зыIурибзаеу.

Бдзэжьейм жери:

– Мы плъагъу псори зышхынур уи закъуэщ. Ауэ, зы дакъикъэ закъуэкIэ умыпIэщIэжу, адрей уи лъэIуитIри къызжеIи, сэри сутIыпщыж. ЖыIэ етIуанэ уи лъэIур.

– «Мерсищ» щIэхуэну гараж дэгъуэ, си гъунэгъу Сафудин и гаражыр ауэ къудей къыкъуэмыщыну!

 – Ирехъу апхуэдэу! – жеIэ къуэлэн дахащэм. – УзыщIэлъэIуа гаражыр уиIэу бжы. ЖыIэ ещанэ уи лъэIури.

– Си гъунэгъу Сафудин и гараж зыкъизыхыр щIыкъатиблкIэ кIуэцIрыгъэху!

– Хьэуэ, – жеIэ бдзэжьейм. Ар хъунукъым.

– Дауэ зэрымыхъунур? – мэкIий Сэлихь. – Си Iэгум иджыпсту…

Тхьэм ещIэ, ауэ зыми тщIэркъым а тIур зэрызэIэпыкIыну щытар, Сэлихь зыпэмыплъа гуэр асыхьэтым къэмыхъуатэмэ. Къэхъуар сыт жыпIэмэ зы хьэндыркъуакъуэшхуэ, къащхъуэрэ-щхъуантIэу, къапкIэри, Сэлихьу плъагъум гужьеигъуэр къритащ. Мыбдеж къыхэгъэщыпхъэу къыщIэкIынщ: зэрыцIыкIу лъандэрэ хьэл хуэхъуауэ, зыгъэлIэну ажалым хуэдэу, ар хьэндыркъуакъуэм щышынэрт. Арати, Сэлихьыр банкIым жьэхэуэри, пивэр ирикIутащ, мо ирикIутам хэувэжри цIэнтхъуащ, щыцIантхъуэм, имыщIэххэу и Iэр щIидзащ, и Iэр щыщIидзым, къуэлэн цIыкIур лъейри, «жьгъумпI» жиIэу псым хэпкIэжащ.

Сэлихьыр гъумэтIымэу къыщыпщыжмэ, стIолтепхъуэри, стIолтепхъуэм телъари – зыри щыIэжтэкъым, псори бзэхыжат, щыIаи-щымыIаи.

Асыхьэтым жьы къыкъуэущ, уэшхи къешхыу хуежьэри, Сэлихь, зэрыжаIэщи, и пэр къыпылэлу унэм къэкIуэжащ.

Ар бжэщхьэIум къебэкъуэжатэкъым, Мэржан абы щыпэувам:

– Ей, цIыхухъу! Телъыджэ къэхъуаи нобэ, уэ ущыдэмыс дыдэм!

– Сыт телъыджэ? – ерагъыу къыдришеящ зигу зэщыуа, зэхэуфIея, зыри къимыхьу къэкIуэжа лIым.

– БжесIэкIи – сыт!.. Уэ апхуэдэхэр уи фIэщ хъуркъым.

– ЖыIи пыкIыт.

– НтIэ, жысIэмэ… Нобэ, щхьэгъубжэм сыдэплъу сыздыщысым... зэрызгъэщIэгъуэнур къысхуэмыщIэу… ди гъунэгъу Сафудин и гаражым «сарху» жиIэу зы гараж дахэшхуэ къыбгъурыхутат… Сафудиныжьым и гаражым нэхърэ куэдкIэ нэхъ ину икIи нэхъ дэгъуэу!..

 – НтIэ!..

– ЗэрыжысIа хуэдизрэ бзэхыжри ежьэжащ!..

Сэлихь сыт ищIэнт? Мэржан зыхуегъэхьэнэкхъуэнэри, моуэ иредз:

– Ей, цIыхубз! Вы лIам сэ хэзыIу жыхуаIэм ухуэдэщ... Сэ нобэ IэнэщIу сыкъэкIуэжащи сызэгуоуд. Ар зы. Сешащи – ар тIу. Шхын щхьэкIэ солIэри – ар щы. Уэ уи шыпсэхэм седэIуэну нэстрэенэ лъэпкъ сиIэкъым… Иджыпсту, си гур къемыкIуэ щIыкIэ, псынщIэу зыгуэр Iэнэм къытегъэувэт!

Къэжэр Хьэмид.