Щэнхабзэ

Зэры-Урысейуэ къапщтэмэ, «Пушкиным и картэр» зыIыгъхэм я бжыгъэр цIыху мелуаниблым щIигъуащ. Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Правительствэм иджыблагъэ хъыбар къызэритамкIэ, ди щIыналъэ щIалэгъуалэм ящыщу апхуэдэ картэр цIыху 44045-м яIэщ. Абы къызэщIеубыдэ зи ныбжьыр илъэс 14-м щегъэжьауэ 22-м нэс ныбжьыщIэхэр, икIи, къыхэгъэщын хуейщ, абыхэм я бжыгъэр кIуэ пэтми нэхъыбэ мэхъу.

Нэхъ пасэрей дыдэ гуащэхэр Египетым щащIауэ щытащ илъэс миниплI хуэдиз япэкIэ. Япэрей гуащэхэр тхьэпэлъытэ (тотем) хуэдэу дин хуэIухуэщIэхэм къыщагъэсэбэпу щытащ. Ахэр къыхэщIыкIат хьэуазэм, пхъэм, мамонтым и къупщхьэм, нэгъуэщIхэми.

Ди эрэм ипэкIэ IV-V лIэщIыгъуэхэм гуащэ къыщIэгъэкIыныр IэщIагъэ щхьэхуэу щыщытащ Пасэрей Алыджым. Алыдж гуащэхэм я нэхъыбэр ятIэ гъэжьам къыхэщIыкIат. Я Iэхэмрэ я лъакъуэхэмрэ кIапсэкIэ прагъэубыдэрт. Сордис къалэм гуащэхэр куэду къыщыщIагъэкIырт.

Черниговская Татьянэ и IэщIагъэкIэ акъылым, щхьэкуцIым, гупсысэм я лэжьэкIэр къэзыхутэ щIэныгъэрылажьэщ. Санкт-Петербург дэт къэрал университетым нейропсихологие, психолингвистикэ хуэдэ предметхэмкIэ щрегъаджэ, тIэунейрэ щIэныгъэхэмкIэ докторщ: биологиемрэ филологиемкIэ. Илъэс 76-м ит цIыхубзым «жьыми щIэми докIу» жыхуаIэ хьэл зэрыдэплъагъум нэмыщI, уемыдэIуэнкIэ Iэмал имыIэу, шэрыуэу мэпсалъэ. Зи гугъу ищIхэри къыпфIэIуэхун хуей защIэщ.

Сабийм и бынжэ цIыкIур гъууэ къыпыхужа нэужь гущэхэпхэ хуащI. Мыбы кърихьэлIэ хабзэри, езыгъэкIуэкIри бзылъхугъэхэрщ. Гущэхэпхэр сыт щыгъуи здащIыр щIалэм и унагъуэрщ.

Сабийм езыр-езыру лъэбакъуэ ича иужькIэ лъэтеувэ лъэIур хуащI. ТхьэлъэIур нэхъыбэу унагъуэ тхьэлъэIущ, кърихьэлIэри сабийр зейхэм я благъэ, я Iыхьлы, гъунэгъуу ныбжьэгъугъэкIэ къагухьэхэрщ.

         КхъуейплъыжькIэрыщIэр ижь зэманым сабийр дунейм къыщытехьа япэ махуищырт щыхуащIыр. Абы щхьэусыгъуэ иIэт. Адыгэхэм я фIэщ хъууэ щытащ лъхугъэм къарууншэ ищIа нысэмрэ сабиймрэ япэ махуищым бзаджэнаджэ къахуэлъэу, псом хуэмыдэу жэщкIэ. Арат япэ жэщым зэпымыууэ даущымрэ джэгу нэгузыужьымрэ пщIантIэм щIыдамыгъэкIыр. Зэманым зэрызихъуэжам къыхэкIкIэ, кхъуейплъыжькIэрыщIэ дауэдапщэр зыхуащIыр нобэ куэдкIэ нэхъ мащIэ хъуащ.

Зауэ нэужь илъэсхэм къэбэрдей драматургием и къарум нэхъри зыкъызэкъуихащ. Абы къыщIэхъуащ щIэблэ гуащIафIэ. Ди драматургием и зэхэублакIуэхэм ябгъурыуващ зи къалэмыр жан, темэщIэхэм тегушхуауэ зезыпщытыфа драматург щIалэ гуп. А гупым къыхэжаныкIахэм ящыщщ зи цIэр жыжьэ Iуа «Дахэнагъуэ» пьесэр зи къалэмыпэм къыщIэкIа Акъсырэ Залымхъан. Абы и пьесэхэм я нэхъыбэм лъабжьэ яхуэхъуар адыгэ тхыдэмрэ IуэрыIуатэмрэщ. Пасэрей адыгэ таурыхъыр лъабжьэ хуэхъуащ «Дахэнагъуэм»; адыгэ тхыдэм къыпкърыкIащ «Къызбрунри» «ИстамбылакIуэри»; апхуэдэ хэкIыпIэ иIэщ «Лашынми».

Америкэм и Штат Зэгуэтхэм 1892 гъэм щыщIэдзауэ дахагъэм, модэм теухуауэ къыщыдэкI VOGUE хьэрып журналым и фокIадэ къыдэкIыгъуэр траухуащ Иорданием щыпсэу адыгэхэм къадекIуэкI щэнхабзэ, хабзэ, псэукIэ дахэм. Амман щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм я теплъэ зэкIужымрэ дуней тетыкIэ дахэмрэ гурыхь ящыхъуащ журнал цIэрыIуэм и щIэджыкIакIуэхэм. КъыжыIапхъэщ, VOGUE журналым и къудамэхэр иджыри къэрал 26-м зэрыщыIэр икIи ар дунейм и плIанэпэ куэдым зэрыщызэIэпахыр.

ШыщхьэуIум и 9-р Тхылъ фIыуэ зылъагъухэм я дунейпсо махуэу итщ календарым. ПыIэ щIыдрадзей махуэшхуэу щымытми, ар ди щхьэусыгъуэу, ди «тхылъ Iуэхухэм» я гугъу тщIы щIэмыхъур сыт?

Искож хьэблэм щаухуа Щэнхабзэ зыужьыныгъэмкIэ центрым концерт гукъинэжкIэ гъэмахуэр щрагъэжьэжащ «Иоканто» уэрэджыIакIуэ студием и артист ныбжьыщIэхэм.