Чыристан диныр къызэращтар

         ИлъэсыщIэм ирихьэлIэу, наIуэу зэрыщытщи, чыристанхэм ягъэлъапIэ езыхэм я тхьэ Иисус Христос (исламымкIэ – Хьисэ бегъымбар) къыщалъхуар. Ар гуфIэгъуэшхуэу яIэт. АрщхьэкIэ куэдым ящIэркъым урысхэм езы православиер къызэращта щIыкIэр. Пэжщ, джыназ (пщы) Владимир и деж къызэрыщежьам псори щыгъуазэщ, ауэ хэт ар езыр икIи дауэ а фIэщхъуныгъэм зэрыхуэкIуар?

         Киев и тет Святослав и къуэ нэхъыщIэ Владимир къэзылъхуар нэчыхькIэ и щхьэгъусэркъым, атIэ и анэ Ольгэ и унэIут Малушэщ.

         Мажусийхэм къадекIуэкI хабзэхэмкIэ джыназхэу къалъытэрт я адэхэм нэчыхьыншэу кърагъэлъхуахэри. Абы къыхэкIыу илъэсищ зэрыхъуу сабийр и анэм къытрахри, и къуэш нэхъыжьхэу Ярополкрэ Олегрэ я гъусэу япIащ.

Новгород щыпсэухэр Святослав елъэIуащ езыхэм пщыуэ Владимир ныбжьыщIэр (ар илъэс 12 ирикъуа къудейт) яхуигъэкIуэну – иджыри сабийми, абы къигъэлъэгъуакIэт унафэщI лъэщ къызэрыхэкIынур. Зызыужьа Киев щыIэт чыристан, торэт, муслъымэн зэгухьэныгъэхэр, ауэ Новгород мажусий диным ткIийуэ тетт, щIыналъэм щыпсэухэри зыщыгугъыр ар яхуихъумэнырт. Святослав лIа иужь Ярополк IэщIыхьащ Киев, Олег - Древля щIыналъэр, Владимир - Новгород къалэр. ЯукIа и ныбжьэгъум илъ ищIэжу щхьэусыгъуэ ищIри, Ярополк Древля щIыналъэм теуащ икIи къищтащ, и къуэш Олег шыхэмкIэ зэхригъэпIытIащ. И къуэшыр зэраукIар икIи Ярополк Новгород къызэрыкIуэр зэрызэхихыу Владимир викингхэм я деж зыщигъэпщкIуащ (Рюриковичхэм скандинавхэм ялъ зэрахэтыр ящыгъупщатэкъым). Джыназ ныбжьыщIэм ахэр къигъэгугъащ Киев къуентхъ куэд къащритыну. Абы къыхэкIыу къадэIэпыкъури, Владимир Новгород ей хъужащ. И гур къызэрыгъуэтыжати, итIанэ Ярополк хуиIуэхуащ: «Владимир уи деж нокIуэ, узэуэну зыгъэхьэзыр».

Киев гъэпцIагъэкIэ яубыдащ, викингхэм Ярополк щIаукIыхьащ езым и шэтэрым, абы и фыз уэндэгъур Владимир езым и гаремым иригъэшащ. Владимир цIыхубзкIэ зигъэнщIыртэкъым. Славян Iэрытх пасэ дыдэ «Повести временных лет» жыхуиIэм итщ абы щIасэхэр Вышгород, Белгород, Берестов щиIэу щытауэ.

980 гъэм Киев и тепщэ хъуа иужь и властыр игъэлъэщащ. Ярополк чыристанхэр жагъуэу зэримылъэгъуар ищIэрти, Владимир унафэ ищIащ абыхэм я члисэр трахыу мажусий тхьэелъэIупIэ ирищIыхьыну. Абдеж цIыхухэр нышу щыхуаукIырт тхьэхэм. Пхъэидзэр чыристан ныбжьыщIэ Иоанн техуа иужь щIалэм къыщхьэщыжащ и адэ Фёдор: «УмыщIэ ар. Уэ щхьэщэ зыхуэпщI пхъэр пщэдей фынущ». Дауи, зэадэзэкъуэр яукIащ, арщхьэкIэ Владимир япэ дыдэу егупсысащ: фIэщхъуныгъэм уи гъащIэр щIэпт мэхъу, апхуэдэу щыщыткIэ, къару иIэщ. А зэманым къыгурыIуакIэт славяныщIхэр зэкъуэбгъэувэн щхьэкIэ зы дин яIэн зэрыхуейр. Мажусиитхьэхэм жыжьэ унахьэсынутэкъым.

Джыназым занщIэу IуигъэкIуэтащ иудейхэр: Мусэ и Iумэтхэр языхэм я щIыналъэм ирихуауэ пшахъуэщIым итт. Нэхъ дэзыхьэххэр ислъамырт: ар ткIийт, абы и щIыIужым, фыз куэд зибгъэIэ хъурт. АрщхьэкIэ зэмыбэкъуэфыну лъэпощхьэпоууэ уващ фадэр зэримыдэр: Владимир емыфэу псэуфынутэкъым. ИкIэм-икIэжым къыхихащ чыристан диныр: ар езым сыткIи къезэгъырт. Игъуэ дыдэу къыкъуэкIащ щхьэусыгъуи: Византием и дзэзешэ Вардэ Фокэ 987 гъэм яужь ихьащ а къэралым и пащтыхь зэкъуэшхэу Василий ЕтIуанэмрэ Константин Еянэмрэ тридзу властыр иубыдыну. Мыдрейхэр шынэри Владимир елъэIуащ ядэIэпыкъуну. Джыназыр арэзы хъуащ, ауэ яхуигъэуващ я шыпхъу Аннэ щхьэгъусэу къратыну. Императорхэр хуейтэкъым езыхэм елъытауэ къызэрыгуэкIыр благъэ къащIыну, арщхьэкIэ хэкIыпIэншэти, къагъэгугъащ. Фокэ къыдэщIхэр зэхакъутащ, ауэ зэкъуэшхэр епIэщIэкIыртэкъым къызэрагъэгугъар ягъэзэщIэну. Апхуэдэу щыхъум, Владимир яхуэдэлъащ езы Византиер къизэункIэ. Абы и жэуапу къыжраIащ: «Дэ ди шыпхъур еттыфынукъым мажусийм, пшэну щытмэ, дэ дызэрыт православиер къащтэ». Ар яхуимыдэу якIэрыкIыным пэплъэрт. АрщхьэкIэ Владимир занщIэу арэзы хъуащ.

Абдежи щиухакъым драмэр. Византием къигъэкIуа кхъухьищым язым ист пащтыхь гуащэ Аннэ, арщхьэкIэ ещанэм къишэ шагъырыр щхъухькIэ зэхэщIат: фадэр зи нэрыгъ Владимир ирырагъэлIэну я мурадт, ауэ тенджызым къыщызэпрыкIым толъкъунхэр къэукъубейри, а кхъухь дыдэр щIилъэфащ.

… Урысхэм православиер къащтащ, Владимир щихъхэм хабжащ.