Хамэ къэралхэр къызэхэзыкIухьахэр

Илъэс 20-кIэ «Кабардинка» ансамблым къыщыфащ Iуащхьэмахуэ районым хыхьэ ЛашкIутIэ къуажэм къыщалъхуа Соттаев Къанщауэ Хьэждаут и къуэр. Абы и анэр, ХьэIишэт, адыгэт (Щомахуэхэ япхъущ), и адэр балъкъэрт. 1944 гъэм и гъатхэм балъкъэр лъэпкъыр Хэкум ишын хуейуэ унафэ ткIий щагъэувым, ХьэIишэт и бынищыр кърагъащтэри, и дыщым ирагъэшэжащ, Щомахуэ унэцIэр псоми хуатхри, Къанщауэрэ и къуэш-шыпхъумрэ Зеикъуэ къыщыхъуащ.

ЦIыкIухэм адыгэбзэр зэрагъэщIащ, балъкъэрыбзэр яIэщIэхуащ. Апхуэдэу, къуажэ школым кIуэн щIадзэжри, Къанщауэ классиблыр абы къыщиухащ. Нэхъ къэжэпхъа нэужь, ар пощтзехьэу лэжьащ - и ныбжьым хуумыгъэфэщэну абы къыгурыIуэрт и анэм и закъуэу унагъуэр зыхуей хуигъэзэну къызэрехьэлъэкIыр (и адэ Хьэждаут къащхьэщыттэкъым, зауэ нэужьым Къэзахъстаным ягъэкIуат). Къанщауэ шырыкъущIэуи лэжьащ, къуажэ колхозым шоферым и дэIэпыкъуэгъууи щытащ, щIыщIэ къыщаIэт щIыпIэхэм щылэжьэну щIалэгъуалэр щагъакIуэми, ар япэ итащ. Нэхъыщхьэжращи, адыгэлIым и щапхъэу, Къанщауэ Курыт Азием кIуэри, и адэр къишэжыфащ щалъхуа щIыналъэм.

…А зэманхэм хуэзэу, къэралым жыджэру зыхуигъэхьэзырырт Къэбэрдейр Урысейм зэрыгухьэрэ илъэс 400 щрикъур зэрагъэлъэпIэнум. Москва щекIуэкIыну концертышхуэм хэтыну зи пщэ къыдэхуар Уэрэдымрэ къафэмкIэ ансамблырт. А Iуэхухэм гупым и гъусэу хэтыну щIалэгъуалэр къыхахт. Ансамблым къащтэн и пэкIэ Къанщауэ и зэфIэкI игъэлъэгъуащ. Къыдэфэну абы къыпагъэуващ лъапэпцIийуэ къафэу япэу зезыгъэса Лапченкэ Зое. Хэт ищIэнт иужькIэ а тIум я насыпыр зы ящIыну?! Къэфащ Къанщауэ. А дакъикъэм абы Зое къыдэIэпыкъуащ, щIалэр здекIуэкIын хуей лъэныкъуэр нэкIэ къригъэлъагъуурэ. Куэдым ягъэщIэгъуат щIалэм и псынщIагъымрэ и жанагъымрэ. Арати, 1957 гъэм Соттаевыр ансамблым хагъэхьащ. Театр иным абыхэм щагъэлъэгъуауэ щыта концертым еплъат Хрущев Никитэ, СССР-м зыхъумэжыныгъэмкIэ и министр Жуков Георгий, СССР-м ЩэнхабзэмкIэ и министр Фурцевэ Екатеринэ сымэ. Щытхъу яIэу абы къикIыжащ гупыр.

Мазэ зыбжанэ дэкIауэ ансамблыр ирагъэблэгъащ VI дунейпсо фестиваль Москва щекIуэкIынум. ЦIыху пщыкIутI, Къанщауи яхэту, абы кIуащ, дыщэ медалыр «Къафэмрэ» «Iэхъуэ къафэмкIэ» къыщахьащ.

«Гум имыкIыж Iуэхугъуэхэм щыщщ ар, - жиIащ къэфакIуэм илъэс куэд дэкIыжауэ. - Зыхуэфащэу дуней псом ансамблу тету хъуар, уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэхэр къекIуэлIат фестивалым. КъэпщытакIуэ гупым яхэтт Моисеевыр, Улановэр, Кориныр, адрей къэралхэми я цIыху тIурытI-щырыщ. Куржыхэр цIыху 60 хъууэ «къамэ зауэ» къафэр ягъэлъэгъуат, хъуаскIэхэр зэблэлъэту ар зы телъыджэ гуэрт. Абыхэм яужь дэ зыкъэдгъэлъэгъуати, фи фIэщ хъун-мыхъунми, дыкъафэу утыкум дикIыжыхункIэ къэпщытакIуэхэр Iэгу тхуеуат. Музыканту дигъусахэр Ашуров Тэнэхъум, Ало Арсен, Борий Линэ сымэт. Абы щыгъуэм КъБР-м ЩэнхабзэмкIэ и министру щыта Къардэн Башир ахъшэ саугъэткIэ - сом 70 зырызкIэ - къытхуэупсат».

Австралие, Латин Америкэ, Бразилие, нэгъуэщI щIыпIэхэми мазэ бжыгъэкIэрэ зыкъыщагъэлъагъуэу, концерт гукъинэжхэр щату къакIухьащ Къанщауэ ансамблым щыхэта зэманхэм. Соттаевымрэ «къафэм и гуащэ» цIэр зыхуагъэфэща Шэру Сонярэ куэдрэ къызэдэфащ. МазиплI-тхукIэ зы вагоным ису, зэдэлъхузэшыпхъум хуэдэу зэхущыту, зэдэшхэу, зы къалэм икIрэ нэгъуэщIым зыкъыщагъэлъагъуэу...

Дэнэ къэрал щымыIами, ансамблыр къекIуэлIэжа нэужь, зы къуажэ къамыгъанэу республикэм щыпсэухэми я нэгу зрагъэужьыфырт. Къуажэдэсхэм я фэтыджэн уэздыгъэхэр яIыгъыу къэфакIуэхэм я концертхэм екIуалIэрт… Псом хуэмыдэу Къанщауэ фIыуэ къехъулIэу щытащ гушыIэ къафэхэр, цIыхубэми ахэр нэхъыфIу ялъагъурт. И баш цIыкIур иIыгъыу, «Къуажэ къафэри» «Iэхъуэ къафэри» абы дэгъуэу игъэзащIэрт. Бахъсэн концерт щату утыкум ирамыгъэкIыжу, «Iэхъуэ къафэм» тхуэ абы къытрырагъэзэжауэ зэрыщытар куэдым ящIэж.

Псом нэхъыщхьэжрати, «Ди Къанщауэ», - жаIэу ар яIэтырт.