Лъэпкъым и купщIэр зыхъумэ

- Къэбэрдей–Балъкъэрым къэралыгъуэ игъуэтыным тIэкIукIэ ипэ йощ ар щаухуа зэманыр. Лъэпкъ музейр 1921 гъэм и гъатхэм къызэIуахауэ щытащ, къэралыгъуэ диIэ щыхъуар бжьыхьэрщ. 

  Лъэпкъ музейр нэхъапэм щытащ иджыпсту япэ поликлиникэр здэщытым и гъунэгъуу, икIи абы щыгъуэ ар зы пэш–пэшитI фIэкIа хъуртэкъым. Музейм щыбгъэлъагъуэ хъуну хьэпшыпхэр зэхуэхьэсынымкIэ лэжьыгъэ иригъэкIуэкIащ абы япэ унафэщIу трагъэувауэ щыта Ермоленкэ. А зэманым Къатхъэн Нэзири ди тхыдэм, ди лъэпкъым теухуауэ Мэзкуу щыIэхэр къригъашэрт, ягурыIуэурэ. Абы щыгъуэ кърагъэшауэ щытат Айвазовскэм, Шишкин сымэ ящIа сурэтхэри. А псори иджыпсту диIэ хьэпшып нэхъ лъапIэхэм яхэтщ. Пэжщ, фонд иIэтэкъым музейм а зэманым, ауэ ахэр экспозицэ гъэлъэгъуэныгъэ хъухэрт. Нэхъ иужькIэ сурэт къыщагъэлъагъуэр музей щхьэхуэ хъуащ – ар иджыпсту Лениным и уэрамым тетщ.

Зауэр къэхъейуэ, нэмыцэдзэр къалэм къыщыдыхьами, ди музейм и лэжьыгъэр зэпигъэуатэкъым. Абы и лэжьакIуэхэм яхъумат музейм щIэлъ хъугъуэфIыгъуэхэр.

Кавказ псом щыцIэрыIуэт ди музейр, гъэлъэгъуэныгъэ нэхъ дахэ дыдэхэр здэщыIэри, щапхъэу ягъэлъагъуэри мырат. Лъэпкъ музейм и фIыгъи хэлъщ ди лъэпкъыр зэрыпсэуам, хабзэу хэлъам, Iэщэ–фащэу зэрихьам дэ иджыпсту зыгуэр зэрыхэтщIыкIым.

- Музейм фонд зыбжанэ иIэщ. Псалъэм папщIэ, тхыдэм, этнографием, археологием я фондхэр. Сыт абыхэм щIэлъ хьэпшыпхэм къагъэлъагъуэр? Республикэм и щIыналъэ дахэхэр, псэущхьэхэр, къэкIыгъэхэр, адыгэхэм зэрахьэу щыта Iэщэ – фащэхэр, лэжьыгъэм къыщагъэсэбэпу щыта Iэмэпсымэхэр, нэгъуэщIхэр. Ди фондхэм дэлэжьэну щIэныгъэлI куэд къокIуэ мыбы. Германием, Израилым, Мэзкуу, Санкт-Петербург къикIауэ хьэщIэхэр диIахэщ. Ахэм яфIэгъэщIэгъуэну ятхыж мыбы щалъагъухэр. 

Лъэпкъым диIэщ цIыху IэпщIэлъапщIэ куэд. Абыхэм я лэжьыгъэхэм куэд къыбжаIэ, узрагъэплъэкIыж. Адыгэ фащэр къащти, дапхуэдиз абы къиIуатэр лъэпкъым теухуауэ. Iэмэпсымэ зэмылIэужьыгъуэхэр зыщIхэм, дэрбзэрхэм, сурэтыщIхэм дадолажьэ. Абыхэм я хьэпшыпхэр ди музейм щыдогъэлъагъуэ. Псалъэм папщIэ, IэпщIэлъапщIэ Мэзло Руслъан и IэщIагъэхэр, дэрбзэр Iэзэхэу Сэралъп Мадинэ, ХьэцIыкIу Мадинэ сымэ я фащэхэр. Музей зэмылIэужьыгъуэхэми дапыщIащ. Мэзкуу дэт «Къару зэщIэузэдахэм я музей нэхъыщхьэ» («Центральный музей вооруженных сил») жыхуиIэм и гъэлъэгъуэныгъэ ди деж къашауэ щытащ. Израилым щыIэ адыгэ къуажэ Кфар-Камэ дэт музейм, Мейкъуапэ, Псыхуабэ дэт музейхэми дадолажьэ. 

Зэманыр макIуэ, дэри музейм щIэлъ хьэпшыпхэм я бжыгъэр догъэбагъуэ. Нобэ дэ тфIэщIэщыгъуэр пщэдей блэкIам и хъыбар зыIуатэ музей хьэпшыпым хыхьэжынкIи мэхъу.

  - Мыбы къыщIыхьэ цIыхур япэу зыхуэзэр гъэлъэгъуэныгъэхэм яхутепсэлъыхь лэжьакIуэхэрщ е кIэлъыплъакIуэхэрщ. Ауэ абы къикIыркъым музейм и лэжьыгъэр абдеж къыщыувыIэу. Ар нэхъ убгъуащ, лъэныкъуэ зыкъом къызэщIеубыдэ. Псалъэм щхьэкIэ, фонд хьэпшыпхэр хъумэным нэмыщI, ахэр зищIысми елэжьын хуейщ. Мыбы лэжьыгъэшхуэ щIэлъщ. Дауи, лэжьакIуэхэм я гуащIэ хамылъхьэу ахэр езыр – езыру кIуатэркъым. Аращи, лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэр зыхъумэхэм фIыщIэ яхуэщIыпхъэщ.

  - Гуп-гупурэ къокIуалIэ зыгъэпсэхупIэхэм щыIэ хьэщIэхэр, студентхэр, сабийхэр. Куэдрэ къохъу унагъуэурэ е зырыз–тIурытIурэ къыщыкIуи. Сэ си гуапэщ Тыркум, Иорданием, Израилым щыпсэу ди лъэпкъэгъухэр, абыхэм я бынхэр къыщыщIыхьэм деж. Адэжь щIыналъэм, абы и тхыдэм, и щэнхабзэм теухуа гупсысэ зыхэлъ дэтхэнэ зы хьэпшыпри абыхэм яфIэгъэщIэгъуэнщ. ЗыщIыпIэ укъыщеджэ мыхъуу, мыбы щIэлъхэр плъэгъуа нэужь, тхыдэм нэхъ нэIуасэ ухуохъу. Уэ езым уи нэкIэ плъэгъуам хуэдэ щыIэкъым.

 - «Лъэпкъым и купщIэр зыхъумэ» - хужыпIэ хъунущ абы.