Зэрыадыгэ дунейуэ щIэгушхуэ хъун хъыбарыфI иджыблагъэ къэIуащ. 2021 гъэм жэпуэгъуэм и 26-м Урысей Федерацэм щIэныгъэмрэ щIэныгъэ нэхъыщхьэмкIэ и министр Фальков Валерий и унафэкIэ Урысейм щIэныгъэхэмкIэ и академием Геохимиемрэ щIэнхутэ химиемкIэ и институтым и унафэщIым и къалэнхэр игъэзэщIэну Хьэмыз Руслан Хьэжсет и къуэр трагъэуващ.
Хьэмыз Руслан Хьэжсет и къуэр химие щIэныгъэхэм я докторщ, профессорщ, Урысейм щIэныгъэхэмкIэ и академием Геохимиемрэ щIэнхутэ химиемкIэ и институтым, Вернадский В. И. и цIэр зезыхьэм, сорбцие Іэмалхэм я лабораторэм и унафэщIщ икIи абы и щIэныгъэ лэжьакIуэ пашэщ. Хьэмыз Руслан РАЕН-м, ЩIэныгъэхэмкIэ Дунейпсо Адыгэ Академием я академикщ. «Радий» щIэныгъэ-производственнэ IуэхущIапIэ» зэгухьэныгъэм и унафэщIхэм я советым хэтщ.
Дзэлыкъуэ щIыналъэм хыхьэ Къармэхьэблэ къуажэм 1955 гъэм ар къыщалъхуащ. Курыт еджапIэр 1972 гъэм дыщэ медалкIэ, Ломоносов Михаил и цIэр зэрихьэу Мэзкуу дэт къэрал университетым и химие факультетыр 1977 гъэм диплом плъыжькIэ къиухащ. Хьэмызыр ящыщщ физическэ химие щIэныгъэмкIэ дунейм щынэхъ цIэрыIуэ IэщIагъэлIхэм. Абы и Iэдакъэ къыщIэкIащ щIэныгъэ лэжьы-гъэу 200-м щIигъу, монографиеу 6 США-м къыщыдигъэкIащ.
ЮНЕСКО-м «ПсэукIэр къызэзыгъэпэщ Iэмалхэр» и махуэгъэпсыр щагъэхьэзырым Хьэмызыр ирагъэблагъэри, абы хэлъхьэныгъэшхуэ хуищIащ а лэжьыгъэр зэпэщу дунейм къытехьэным. Къыхилъхьа IуэхугъуэщIэхэм папщIэ, патент 50 къратащ, абыхэм США-м, Японием, Израилым, Германием, Франджым, нэгъуэщI къэрал зыбжанэм ейуэ 15 яхэту. Хьэмызым иригъэкIуэкIа къэхутэныгъэ купщIафIэхэм кърикIуахэм Iэмал къат химие технологием IэмалыщIэхэр къыщызэIуахынымкIэ, псалъэм папщIэ, ХХI лIэщIыгъуэм къэув къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщ зым - щIыуэпсым емыгуауэ икIи хэщIыныгъэ къэзымыт лэжьэкIэр и лъабжьэу зэтеухуауэ, хыпсыр гъэкъэбзэным, псы къабзэрэ цIыхум къигъэсэбэп хъуну нэгъуэщI пкъыгъуэ лъапIэхэмрэ абы къыхэхыным - хуэунэтIа лэжьыгъэхэр зэтеублэнымкIэ. ЩIэныгъэлIым и къэхутэныгъэхэр я тегъэщIапIэу, Урысейм щаухуэ ткIуэпс зырызурэ псыр къэкIыгъэхэм щыщIагъэхьэкIэ къагъэсэбэп хъуну, хэхъуэ къэзыт щIыгъэпшэрхэр къыщIэзыгъэкIыну япэ заводыр. Апхуэдэ щIыгъэпшэрхэр иджыпстукIэ Европэ Зэгухьэныгъэм хыхьэ къэралхэм кърашу аращ.
Хьэмыз Руслан Урысейм щIэныгъэмкIэ и къэпщытакIуэ комиссэ нэхъыщхьэм (ВАК) химие технологиемкIэ и советым, Урысейм ЩIэныгъэхэмкIэ и академием щIэнхутэ химиемкIэ и ЩIэныгъэ советым хэтщ, РАН-м и ЩIэныгъэ советым физическэ химиемкIэ и унафэщIым и къуэдзэщ, РАН-мрэ Ломоносов Михаил и цIэр зезыхьэ Мэзкуу дэт къэрал университетымрэ я щIэныгъэ, диссертацэ советхэми щIэныгъэ журнал зыбжанэми я редколлегиехэми ядолажьэ.
Хьэмызым «Eureka» Европей щIэныгъэ зэгухьэныгъэм и дыщэ медалыр къыхуагъэфэщащ.
Руслан нэгъэсауэ адыгэгу зыкIуэцIылъ, лъэпкъыр фIыуэ зылъагъу хэкупсэ щIалэщ. АнэдэлъхубзэркIэ гупсысэ щIалэм щIэныгъэм хуищI хэлъхьэныгъэм къыщыувыIэркъым и зэфIэкIыр. Абы адыгэбзэм къригъэтIэсащ Хэку зауэшхуэм и зэманым яуса урыс уэрэд цIэрыIуэхэм ящыщ зыбжанэ, зэридзэкIащ Пушкин Александр и «Евгений Онегин» поэмэ цIэрыIуэр. ЗэдзэкIыгъэхэм къагъэлъэгъуащ щалъхуа хэкум пэIэщIэ пэтми, щIэныгъэлIыр адыгэбзэм зэрыхуэIэкIуэлъакIуэр, псалъэм и къыхэхынымрэ и зэпыгъэувэнымрэ зэрыхуэсакъыр.
Ди лъахэгъум къыхуагъэфэща пщIэм, кърагъэза дзыхьым дыщогуфIыкI. Адыгэм и щхьэр лъагэу щIилъагъужын мы ехъулIэныгъэ дахэм хэхъуэу, нэхъ лъагэжу зиIэту, и гукъыдэж мыкIуэщIрэ и зэфIэкIым зиубгъуу, и узыншагъэри пэлъэщу куэдрэ лэжьэну ди гуапэщ.
Хьэмыз Руслан дедгъэкIуэкIа псалъэмакъым «Адыгэ псалъэ» газетым и къыдэкIыгъуэхэм языхэзым фыкъыщеджэ хъунущ.
