Къэхъундэсхэр ирогушхуэ

 Дэтхэнэ жылэми иIэщ и напщIэм телъ, зэрыпагэ Iуэхугъуэ е цIыху гуэрхэр. Апхуэдэу Къэхъун къуажэм щыпсэу цIыху минхэр ирогушхуэ икIи иропагэ жылэжьым и куэщI ирапIыкIа ХьэхъупащIэхэ Амырхъанрэ Хьэсэнрэ.

 ЗЭАДЭЗЭКЪУЭХЭУ ХьэхъупащIэхэ Iэсхьэд, Амырхъан, Хьэсэн сымэ я гъащIэм и мыхьэнэ нэхъыщхьэр лъэпкъ щэнхабзэм хуэлэжьэн, ар къэкIуэну щIэблэм яхуэхъумэнрат. Адэм и деж къикIыурэ къуэм хуэкIуэ а къалэныр щIыхь пылъу ягъэзэщIащ абыхэм. «Мыпхуэдэ уэрэдыжьхэр хэт уигъэщIа?» - жысIэрэ Хьэсэн сеупщIмэ, жэуапу къызитыр мырат: «Адыгэ хъыбарыжьхэмрэ уэрэдыжьхэмкIэ IэкIуэлъа¬кIуэу ди къуажэм лIыжь куэд дэсащ. Абыхэм ящыщащ си адэшхуэ ХьэхъупащIэ Iэсхьэд. А джэгуакIуэ хьэлэмэтым бзэ дахэ, къулей Iурылът, сыт хуэдэ къэхъукъащIэми уэрэ-дыжь¬кIэ пэджэжырт. Си адэшхуэм и зэ¬фIэкIхэм набдзэгубдзаплъэу кIэлъыплъащ си адэ Амыр¬хъан икIи лъэпкъ джэгуакIуэ нэс къищIыкIауэ щытащ. Апхуэдэу си адэм бгъэдэлъ зэчийм ижь сэри къысщIихуащ. Абы къиIуэтэж хъыбархэм, жиIэ усэхэм, уэрэдхэм, къебжэкIхэм, хъуэхъухэм, гъыбзэхэм си тхьэкIумэр тегъэхуауэ седаIуэрт, сигу зэризубыдэнми яужь ситт. Иджы нобэ сэ зыгуэр збгъэдэлъмэ, сщIэмэ, фIыщIэри щытхъури зейр дяпэ ита ди нэхъыжьыфIхэрщ».
 Зэман дэкIри, адыгэ щIалэ цIыкIу гуп езы Хьэсэни зыхуэшэрыуэ псоми хуигъасэу хуежьат. Абы и гъэсэнхэм шыкIэпшынэм щIэту адыгэ уэрэдыжьхэр адэкIэ-мыдэкIэ щагъэзащIэрт, уеблэмэ шыкIэпшынэ ансамбль щхьэхуэ къыщызэрагъэпэщауэ щытащ Къэхъун, Аргудан, Псынабэ къуажэ клубхэм. Ар псори зи фIыгъэр ди къуажэгъу щэ¬¬джащэрт. Абы и шыкIэпшынэмрэ езым и макъ гуакIуэмрэ димыхьэх щIагъуэ яхэттэкъым щIалэ¬гъуалэм.
 Псом хуэдэжтэкъым Амырхъанрэ Хьэсэнрэ зэ¬гъусэу уэрэд щыжаIэм деж. ЦIыхухэм гуимыхуж ящыхъуауэ щытащ а тIур I946 гъэм Москва щекIуэкIауэ союзпсо еплъыныгъэм зэрыхэтар. Художественнэ гупхэм я зэхуэсышхуэм къекIуэлIат ди къэралым лъэпкъыу исым я лIыкIуэхэр. Урысми, адыгэми, къэзахъми, тыркумэнми, ермэлыми, сонэми, та¬джикми - псоми я зэфIэкIым и лъагагъыр щагъэ¬лъагъуэрт щыхьэрым и концерт залышхуэхэм, Театр Иным, Пушкиным и цIэр зезыхьэ утым, Ут Плъыжьым, къалащхьэм и парк нэ¬хъыщхьэм. Къэбэрдейм икIа джэгуакIуэ гупым IэгуауэшхуэкIэ дэни къащы¬IущIэрт, пщIэшхуэ къыхуащIу щIыпIэ зэхуэмыдэхэм ирагъэблагъэрт. ДжэгуакIуэхэм къахэщырт ХьэхъупащIэ зэадэзэкъуэр. Концертхэм кърихьэлIахэр щыту Iэгу къыхуеуэрт Амырхъанрэ Хьэсэнрэ. А тIум я гуащIэ куэд хэлъащ а еплъыны¬гъэм ди лъэпкъ джэгуакIуэхэм ехъулIэныгъэфIхэр щы¬зыIэрагъэхьауэ зэрыщытам.
 ЕгъэджакIуэ, гъэсакIуэ хуэхъуа и адэм и зэ¬фIэкIхэм адэкIи къыпищат Хьэсэн. Iэзэу уэрэд зэрыжиIэм къыдэкIуэу, ар макъамэ Iэмэп-сымэхэр щIынми хуэIэкIуэлъакIуэт. ПхъащIэ IэщIагъэр абы зригъэгъуэтащ и щIалэгъуэу ФЗО-м щыщеджа илъэсхэм. Апхуэдэу «Бжьамий» творческэ гупым и уэрэдхэм ящыщ куэдым щIигъэувэр Хьэсэн и IэдакъэщIэкI Iэмэпсымэхэм я макъщ. США-м и Калифорние штатым къикIыу ди республикэм къэ¬кIуауэ щыта хьэщIэ лъапIэхэм ящыщ зыр Хьэсэн ищIа шыкIэпшынэм апхуэдизу ди¬хьэхати, апхуэдэ Iэмэп¬сымэрэ абыкIэ ежьууэ джэгуакIуэм игъэ¬защIэ уэрэдхэр зытет лентIымрэ здихьауэ щытащ.
 Ди лъэпкъ щэнхабзэр хъумэнымкIэ, ар щIэблэм я деж хэкIуэдыкIыншэу нэхьэсы¬¬нымкIэ ялъэкI къагъэнакъым ХьэхъупащIэ зэадэ-зэкъуэ джэгуакIуэхэм. Абыхэм я цIэр адыгэ гъуазджэм и бжаблэм дыщэ хьэрфкIэ иптхэми, егъэлея хъунукъым.