Уафэгур и дунейт

Кхъухьлъатэзехуэ ахъырзэман, журналист цIэрыIуэ, тхакIуэ Iэзэ! Пэжщ, а псор зы цIыхум хэлът. Уафэрауэ къыщIэкIынут а псом и къежьапIэр! Ди лIыхъужьым уафэр и плъапIэт зэрыцIыкIурэ. Куэдрэ уафэм уиплъэмэ, къарурэ гупсысэ бзыгъэрэ къуиту къыщIэкIынущ. ЛIыгъэ хэлъу, акъылыфIэу, гурыхуэу, пэжым тету псыхьа хъуащ Ажий Исмэхьил.

УафэмкIэ куэдрэ плъэрт…

Ажий Исмэхьил 1921 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым, Малкэ къуажэм, къыщалъхуащ. Къыщыхъуар Къэрэшей-Шэрджэсырщ. Исмэхьил и сабиигъуэр щыкIуащ анэш къуажэм - Дударыкъуей (Псыжь). Уафэр, бгышхуэхэр, хъупIэхэр, тафэхэр фIыуэ илъагъурт. ЩIыуэпсым ипсыхьурэ къыдэкIуэтеящ щIалэр. Чкалов и цIэр зезыхьэ ЕтIуанэ авиацэ еджапIэм щIэтIысхьэри, къиуха нэужь, махуэ бжыгъэ нэхъыбэ дэмыкIыу Хэку зауэшхуэр къэхъеящ.

Хэку зауэшхуэр къэхъейри…

- Iэщэ сIэщIэлъу си Хэкум сыкъыщхьэщыжынущ! - жиIэри, дэкIащ ар зауэм. Зауэ губгъуэр псэзэпылъхьэпIэщ, гъэунэхупIэщ, лIыгъэщIапIэщ! КъикIуэтакъым лIыхъужьыр! Ар зэщIаIыгъэрт хэку лъагъуныгъэм, щIэблэм и къэкIуэнум теухуа гупсысэхэм! Исмэхьил штурман - бийм ебгъэрыкIуэ зауэлI хъуащ. 1943 гъэм Кубань деж щекIуэкIащ уафэгу зэхэуэ гуащIэ дыдэ. Абы хэтащ совет кхъухьлъатэзехуэ хъыжьэхэр. Абыхэм ящыщт Ажий Исмэхьили. Зэхэуэм къыщигъэлъэгъуа хахуагъэм папщIэ и бгъэгум къыхалъхьащ «Вагъуэ Плъыжь» орденыр. КъыкIэлъыкIуэ илъэсым Ажийм и унафэм щIэт уафэгу зауэлIхэм нэмыцэхэм я танкибгъу къагъэуащ. Абы щыгъуэ лIыхъужьым и кхъухьлъатэм мафIэ къыщIэнэри, езыр парашюткIэ къелъащ. УIэгъэхэр телъ пэтми, абы щыгъуи бийм къаIэщIэкIыну къару къызэкъуихащ. Хэку зауэшхуэм и етIуанэ нагъыщэр зиIэ орденри къратащ. Мыри кхъухьлъатэзехуэм и хахуагъэм и зы щапхъэщ: 1945 гъэм, накъыгъэм и 7-м ди лIыхъужьым и кхъухьлъатэр бийм къриудыхат. Штурман Ажиймрэ командир Шероноврэ гъэрыпIэм ихуат. А тIум гъэрыпIэм исхэр зэуIу ящIри, нэмыцэIуэр езыхэм яубыдащ, Армэ Плъыжьыр къэсыхуи я пIэ ирагъэкIакъым. Лейтенант нэхъыжь Ажий Исмэхьил «Бэракъ Плъыжь» орденыр къыхуагъэфэщащ.

Ажий Исмэхьил Хэку зауэшхуэм къриубыдэу 54-рэ кхъухьлъатэкIэ зиIэтурэ, уафэгум щапэщIэтащ зэрыпхъуакIуэхэм.

«Гинтарас» - «Мэзыш»

Зауэр иухащ. Ажийм къиухащ Ставрополь пединститутымрэ парт школ нэхъыщхьэмрэ. Къигъэзэжри, Къэрэшей-Шэрджэс щIэныгъэ - къэхутакIуэ институтым и унафэщIу лэжьащ куэдрэ. Иужьым тхылъ тедзапIэм и унафэщIуи щытащ. ЩIэныгъэмрэ лъэпкъ литературэмрэ хэлъхьэныгъэшхуэ хуищIащ абы. Езым и хъэтI иIэжти, и Iэдакъэ къыщIэкIхэм еджэгъуафIэт. Журналист Iэзэт, тхакIуэт. СССР-м и журналистхэм я зэгухьэныгъэм хэт Ажийм къыдигъэкIащ «Гинтарас» зыфIища тхылъыр. Сыт атIэ «Гинтарас» жиIэмэ къикIыр! Ар литов псалъэщ, «мэзыш» («янтарь») къокI. «Сэ а щIыпIэхэм сыщызэуащ. Ар сэркIэ лъапIэщ», - жиIащ тхылъым нэгъуэщIыбзэкIэ фIэщыгъэ зэрыхуищIам теухуауэ. Зауэ губгъуэм лIыхъужьу ита тхакIуэм пэжу итхыжащ и нэгу щIэкIа Iуэхугъуэхэр. ЦIыхугухэм нихьэсащ зауэр зэрыгузэвэгуэшхуэр. ЛIыгъэм, зауэлIым и гъащIэм, Хэку лъагъуныгъэм цIыхур зэриузэдым теухуа тхыгъэхэр, гукъэкIыжхэр щызэхуэхьэсащ тхылъым. Абы хэт лIыхъужьхэр щIэджыкIакIуэхэм фIыуэ ялъагъу, щапхъэ яхуохъу.

ИгъащIэкIэ уафэ!

ЛъагапIэр фIэфIт Ажий Исмэхьил. Уафэгу итыныр IэщIагъэ зэрыхуэхъуам и закъуэкъым абы и мыхьэнэр. Мамыр гъащIэми ар тетт цIыхугъэ нэсым и лъагапIэм, и тхыгъэхэми къыхэщырт ар. ИгъащIэкIэ уафэр фIыуэ илъэгъуат Ажийм, и гъащIэр иухыху абы пыщIауэ щытащ. Кхъухьлъатэ макъ зэхихакъэ, щхьэгъубжэм Iухьэнти, уэгум иплъэнт, Куэдым и гур жэрт а дакъикъэхэм: сабиигъуэ хъуапсапIэм, щIалэгъуэм, зауэм, текIуэныгъэм.