Ар икIи цIыхубз зэкIужт…

Дэ, блэкIа лIэщIыгъуэм и 60-70 гъэхэм я школакIуэхэм, Воскресенская Зое зэрытцIыхур сабий тхакIуэущ. Ар апхуэдизкIэ цIэрыIуэти, ит IэдакъэщIэкIхэм щыщ, уеблэмэ, адыгэбзэкIи зэрадзэкIауэ щытащ. Ауэ тхэныр абы и етIуанэ IэщIагъэу къыщIэкIащ. ДахагъэкIи куэдым япеуэфыну а цIыхубзыр литературэм хыхьэн ипэкIэ щытащ… совет тIасхъэщIэх IэнатIэм и полковник Рыбкинэ Зоеу. Дэ аращ иджы зи гугъу тщIынур.
1907 гъэм Тулэ губернэм къыщалъхуа бзылъхугъэм и ныбжьыр илъэс 14-м иту лэжьэн щыщIидзащ ВЧК-м и батальоным и библиотекэм. Тхыгъэхэр зэрыбкIэ тридзэу илъэси 7-кIэ щыIащ совет, парт IуэхущIапIэхэм. АпщIондэху хущIыхьащ чекист Казутин Владимир дэкIуэу зы къуэ игъуэтауэ къыбгъэдэкIыжын .ВКП (б)-м хыхьа Зое 1928 гъэм ОГПУ-м хамэ къэрал IуэхухэмкIэ и къудамэм лэжьакIуэ ирагъэблэгъащ.
 Курсхэр къиуха иужь Харбин къыщыщIидзащ, Ленинград щыIащ, КъухьэпIэ Европэм зыщиплъыхьащ. ИкIэм-икIэжым ди резиденту Финляндием щыIэм и къуэдзэ къулыкъур къыхуагъэфэщащ.
 Апхуэдэ щIыкIэкIэ Хельсинки къыщыхутащ «Интурист»-м и къудамэм и Iэтащхьэ Ярцевэр. И унафэщIыр мыгувэу Москва ираджэжащ, щIэр (Рыбкин Борис) къыщагъэкIуар илъэс ныкъуэ дэкIауэщ. ИужьыIуэкIэ Зое абы дэкIуащ.
Финляндием щыщыIэм абы къыщыIущIащ икIи сыт и лъэныкъуэкIи къыщыдэIэпыкъуащ и лэжьэгъу Андрей. Мыбы и къалэнт украин националист зэгухьэныгъэм (ОУН) зыхигъэпшахъуэу абы и Iэтащхьэ икIи къызэгъэпэщакIуэ Коновалец Евгений Iуихыну. Ар абы пэлъэщащ. Андрейр иужькIэ совет тIасхъэщIэх IэнатIэм и унафэщIхэм ящыщ, НКВД-м и генерал хъуа Судоплатов Павелт. НаIуэу зэрыщытщи, 1938 гъэм и накъыгъэм абы Коновалец Евгений тыгъэ хуищIа кIэнфет пхъуантэм СССР-м и бий еру а бзаджэнаджэм и гъащIэр ихьауэ щытащ.
Зэгуэр Хельсинки Ярцевэм къыщыкIэрыхъыжьащ лъэпкъкIэ нэмыцэ щIалэ - Шталле Гюнтер. Аспирант-филолог хуэдэт, урысыбзэкIэ мыIейуэ псалъэрт, Достоевскэмрэ Чеховымрэ я IэдакъэщIэкIхэм щыгъуазэт. Зое мурад ищIат зэпымыууэ «Интурист»-м и IуэхущIапIэм удз гъэгъахэр къезыгъэхь ар совет тIасхъэщIэх IэнатIэм хуэлэжьэну къигъэдэIуэну. АрщхьэкIэ щыщIэупщIэм, Москва къыщыжраIащ Шталле нэмыцэ тIасхъэщIэххэр щагъэхьэзыр «Лебенсборн» школым и гъэсэну икIи нацист бзаджэу зэрыщытыр. Хъунутэкъым.
Зое дипломат паспорт иIэтэкъыми, зэпымыууэ гузэвэгъуэ хэтт: ягъэтIысынкIэ, хэбгъэзыхьмэ, яукIынкIэ хъунут. Зэгуэр ар Норвегием кIуэн хуей хъуат резидент Антон паспортхэр, шифр, ахъшэ иритын папщIэ. Ослэ и хьэщIэщхэм ящыщ зым щIэтIысхьа къудейт бжэм къыщытеуIуам, «Сэ хьэщIэщым сриунафэщIщ. Хуит сыщI сыныщIыхьэну»: ЗанщIэу жэуап иритыжащ: «Сэ сешащ. СыхьэтитI дэкIмэ, къакIуэ». АрщхьэкIэ мыдрейм идэртэкъым. КъыгурыIуащ ар ауэ сытми къызэрымыкIуар.
И гур псынщIэу къеуэ хъуащ: полицэрауэ къыщIэкIмэ, сыт ищIэнур? Паспортхэмрэ шифрымрэ кIэ яритыну? Ауэ итIанэ тIасхъэщIэх гупым я лэжьыгъэр къызэпыудынущ. Зое мурад ищIащ къимыкIуэтыну. ДакъикъитI нэхъ дэмыкIыу бжэр Iуихащ аслъэным хуэдэу губжьа цIыхубзым. Абы и жьэм кIийуэ къыжьэдэкIым хуэдэм пэплъатэкъым къыхуэкIуахэр. Ехъуэнырт, хьэщIэщу и гугъар хьэщу къыщIэкIауэ жиIэрт, уеблэмэ, цIыхухэм тэмэму загъэпсэхуну Iэмал къезымытхэр зыIыгъ къэралыр игъэкъуаншэрт. КIий макъыр щызэхахым, кIэлындорым къытеуват адрей пэшхэм щIэсхэри. Нэмысыншэхэм фIыуэ ятрипIэри, хъийм икIа бзылъхугъэр ежьэжащ ахъшэ зыдэлъ шумэдан цIыкIур иIыгъыу, паспортхэмрэ шифрымрэ и бгъэм дигъэпщкIуат. Къащыным и гугъу умыщIыххи, фащэ зыщымыгъ полицейхэр тегушхуакъым ар къагъэувыIэн: хьэдзыгъуэнэм зыпамышэмэ нэхъ къащтащ. Такси зыбжанэ зэблихъури, Зое Антон хуэзащ. «Антоныр» нэмыцэ коммунист Волльвеберт, иужькIэ ар ГДР-м къэрал шынагъуэншагъэмкIэ и министру лэжьащ.
 Рыбкинэм къулыкъу зэмылIэужьыгъуэхэр иIыгъащ. Хэку зауэшхуэм щIидзэным зы мазэ фIэкIа имыIэжу ар яхэтащ Германием и посольствэм щекIуэкIа зэхыхьэм ирагъэблэгъахэм. Абы ар къыщигъэфащ езы нэмыцэ посол граф фон Шуленбург (Гитлер зыукIыну зэгурыIуахэм ябгъурытауэ къыщIагъэщри, 1944 гъэм и гъэмахуэм щхьэпылъэ ящIащ). ИужькIэ Зое занщIэу яхуиIуэхуащ: «Зауэм щIидзэнущ»). АрщхьэкIэ къедэIуакъым.
Фашистыдзэхэр Москва къыщебгъэрыкIуам, Зое хагъэхьащ фронтым и щIыбым щылэжьэну ОМСБОН гупым. Абы бийм ирита хэщIыныгъэхэр зыхуэдизыр къахуэбжыжыркъым, уеблэмэ, тхыдэджхэми.
 ТекIуэныгъэр къэсыху ар щылэжьащ Швецием щыIэ посольствэм. Ар пресс-секретарь хуэдэт, ауэ ипэжыпIэкIэ и къалэныр, зэрыгурыIуэгъуэщи, тIасхъэщIэх лэжьыгъэрт. Мурадыр зыт: гъунэгъу Финляндиер зауэм къыхэкIыну ирахулIэнырт. Посол Коллонтай Александрэрэ дызытетхыхь цIыхубзымрэ а Iуэхум куэд хащIыхьащ, езы тIур фIыуэ зэхущымыта пэтми: Коллонтай цIыхухъухэм дахагъкIэ езым япэ ирагъэщ щыIэу идэртэкъым. Аркъудейт щхьэусыгъуэри.
Хэку зауэшхуэр иуха иужь подполковник Рыбкинэм Москва къигъэзэжащ икIи разведцентрым и нэмыцэ къудамэм лэжьэн щыщIидзащ. 1947 гъэм ар фызабэ хъуащ: Прагэ автомобиль зэжьэхэуэм щыхэкIуэдащ абы и щхьэгъусэ Рыбкин Борис. Ауэ ипэжыпIэкIэ ар Iуахауэ къилъытэрт Зое: Борис жагъуэгъуи и куэдт икIи журтт, а зэманым а лъэпкъым щыщхэр СССР-м зэхэзехуэн щащIырт. Езыри Сталиныр лIа иужь шэч хэмылъу ягъэкъуэншэнут «Берие дэлэжьахэм» ящыщауэ.
Пенсэм кIуэным зы илъэс иIэжу, и ныбжьэгъухэр къыдэIэпыкъури, ар МВД-м ягъэкIуащ ГУЛАГ-м Воркута щиIэ къудамэ щхьэхуэм и унафэщIу. И къалэнхэм хыхьэрт нэмыцэ гъэрхэр Германием гъэкIуэжыным ехьэлIа Iуэхухэр. Зэгуэр абы къилъэгъуащ къызэрыIуплъэу къэкIэзыза цIыху: Хельсинки хэгъэрей къыщыхуэхъуа Шталле Гюнтер. Дыхьэшхри, еупщIащ: «Сыт иужь дыдэу къызжепIэну узыхуейр? «Иджыри дызэхуэзэнщ» хьэмэ, «Зэи дызэхуэзэжынкъым?» Ауэ модрейм ар и Iуэхутэкъым…
 Пенсэм кIуа иужь Рыбкинэ и анэм и унэцIэ Воскресенскэр къищтэри, литературэм хыхьащ. Ар яхуэтхэрт школакIуэхэм. Абы зэрехъулIам щыхьэт тохъуэ НКВД-м щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, Ленин орденыр, Бэракъ Плъыжь орденыр, Вагъуэ Плъыжь орденыр, Хэку зауэ орденым и япэ нагъыщэр, медаль куэдыкIей зрата цIыхубзыр СССР-м и Къэрал саугъэтымрэ Ленин комсомолым и саугъэтымрэ я лауреат зэрыхъуар. ГъащIэ купщIафIэ къезыхьэлIа бзылъхугъэр 1992 гъэм щIышылэм 8-м дунейм ехыжащ.  

 

Махъшокъуэ Мухьэмэд.
Поделиться: