Генерал-майор Нэхущ Мырзэбэч

Ди лъэпкъым сыт щыгъуи къыдокIуэкI зэрыгушхуэ, и пщIэр зыIэт цIыху телъыджэхэр. Хэку зауэшхуэм жыджэру хэтахэм, зи къалэныр хьэлэлу зыгъэзэщIахэм, ди лъэпкъым и тхыдэм зи цIэ-унэцIэр дыщэ хьэрфхэмкIэ хатхахэм ящыщщ Нэхущ Мырзэбэч (Борис) Мэрем и къуэр. Ар къызэралъхурэ илъэси 100 ирокъу.

Нэхущ Мырзэбэч 1923 гъэм бадзэуэ­гъуэм и 23-м ХьэтIохъущыкъуей Ипщэ (Зеикъуэ) къуажэм къыщалъхуащ. И сабиигъуэр игъэкIуащи гурыхуагъэрэ IэужьыфIхэмкIэ хьэблэ сабийхэм къахэщу икIи къуажэ еджапIэр хъарзынэу къиухащ. Абы теухуа гуфIэгъуэ пщыхьэщхьэр екIуэкIащ 1941 гъэм мэкъуауэгъуэм и 21-м и жэщым. Хъуэп­са­пIэхэр я куэдт зи щIалэгъуэ ныбжьыщIэхэм. Ауэ абыхэм ящыщ куэдым къапэплъэр зауэ гу­щIэ­гъун­шэм и гъуэгуанэ гугъухэрт.

Мэкъуауэгъуэ мазэм къриубыдэу Дзэ Плъыжьым ираджахэм яхэтащ Нэхущ Мырзэбэчи. Ар Мэздэгу деж щыхурагъэ­джащ бийм и танкхэр зэрыпкъутэфыну Iэмалхэм. ИтIанэ ягъэ­кIуащ Волхов фронтым. ЩIыпIэ зыкъомым щызэуащ, танк зэракъутэ фочыр IэщIэлъу. IэкIуэлъакIуэу, лIыгъэ хэлъу и къалэнхэр зэ­ри­гъэ­защIэр щалъагъум, сержант цIэр къыфIащри, дзэ къудамэм и унафэщIу ягъэуващ.

1942 гъэм и гъэмахуэм Нэхущыр зыхэт еплIанэ гвардие фочауэ дивизэр Сталин­град и Iэгъуэблагъэхэм щекIуэкI зауэ гуащIэхэм хыхьащ. Зэман кIэщIкIэ офицер курсхэр кърагъэухри, лейтенант цIэр къыфIащащ. Фронтым игъэзэжри, ротэм и унафэщI ящIащ, арщхьэкIэ мыгувэу уIэгъэ хъуащ. Тамбов щагъэхъужа иужькIэ, Воронеж фронтым ягъэкIуащ. 1943 гъэм и бадзэуэгъуэ мазэм Курск деж щекIуэкIа мафIэ гуащIэм хэтащ икIи аргуэру уIэгъэ хъуащ. Зэрыхъужу, и дзэм хыхьэжащ.

Мырзэбэч и нэгу щIэкIащ бийм зэрихьа хьэкIэкхъуэкIагъэ Iэджэ. Езыри и сэлэтхэри нэхъ зыхущIэкъур зыт - я хэкуэгъухэм ялъ зэращIэжынырт, нэмыцэхэм удыну нэхъыбэIуэ зэрырадзынырт. ЯпэкIэ кIуатэурэ, абыхэм къызэранэкIащ Харьков, Полтавэ, Невель...

Зеикъуэ щIалэм и гупыр къыхэжаныкIащ Полоцк, Молодечнэ, Ветринэ къалэхэр хуит къыщащIыжми. Зэхэуэхэм ящыщ зым щIэрыщIэу уIэгъэ щыхъури, Мырзэбэч сымаджэщым ещанэу щIэхуащ. Ауэ, хабзэзэ рыхуэхъуауэ, зыщигъэгувакъым. Зыхэта гупым лъэщIыхьэжащ, батальоным и унафэщIуи ягъэуващ. КъухьэпIэмкIэ кIуатэурэ, Совет армэр нэсащ Латвием, Литвам. Зарасай къалэм деж Нэхущыр уIэгъэ хьэлъэ щыхъури, зыкъомрэ сымаджэщым щIэлъын хуей хъуащ. Аргуэруи фронтым игъэзэжащ...

1944 гъэм и щэкIуэгъуэ мазэм Мырзэбэч ягъэкIуащ командирхэр щагъэхьэзыр курс­хэм. Абы щеджэу здэщыIэм, ТекIуэныгъэ Иным и махуэри къэсащ...

Хэку зауэшхуэр зэфIэкIа нэужь, Нэхущ Мырзэбэч советыдзэм къулыкъу щищIащ. Фрунзе Михаил и цIэр зезыхьэ дзэ академиер 1956 гъэм къиухри, полковник цIэр къыфIащащ, Приволжскэ дзэ округым щигъэзэщIащ штабым и унафэщI, полкым и командир къалэнхэр. Дзэ къулыкъур абы щрихьэкIащ КъуэкIыпIэ Жыжьэми.

Зыщалъхуа щIыналъэм къигъэзэжри, Кавказ Ищхъэрэ округым дивизием и унафэщIу щыIащ. 1970 гъэм Нэхущ Мырзэбэч къыфIащащ генерал-майор цIэр.

Илъэсибгъу дэкIри, дзэм къыхэкIыжащ. Ауэ и Iэр зэтедзауэ ар тIысыжакъым. Жылагъуэ лэжьыгъэхэм хэтащ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и Ветеранхэм я советым и унафэщIу щытащ. Нэхущ Мырзэбэч и романи дунейм къытехьащ. «ФIэхъус, Бахъсэн!» - аращ абы зэреджэр.

АдыгэлI хъыжьэм къратат Хэкум и дамыгъэ лъапIэхэр - Бэракъ Плъыжь ордену тIу, Вагъуэ Плъыжь ордену щы, Хэку зауэ орденым и япэ, етIуанэ нагъыщэхэр, «Лъэпкъ Зэныбжьэгъугъэ», «IэщэкIэ ЗэщIэузэда Къарухэм хэту Хэкум къулыкъу зэрыхуищIам папщIэ» орденхэр, медаль куэд.

А цIыху гъуэзэджэр 1999 гъэм дунейм ехыжащ. Ауэ уахътыншагъэм хыхьащ абы и фэеплъ нэхур. Нэхущ Мырзэбэч и цIэр зэрахьэ Налшык и уэрамхэм ящыщ зым, Зеикъуэ дэт курыт еджапIэ №3-м.