ГъащIэр зыгъэдахэр IуэхущIафэщ

Мулай  Алихъан:

КъБР-м щIыхь зиIэ и артист, «Кабардинка» къэрал академическэ ансамблым и къэфакIуэу илъэс куэдкIэ щыта, иужьрей илъэс 30-м «Шэ-джэм псыкъелъэхэр» ансамблым и художественнэ уна­фэщI Мулай Алихъан щэкIуэгъуэм и 13-м и ныбжьыр илъэс 70 ирокъу.

Лэжьыгъэр фIыуэ зылъагъу, зыпэрыт IэнатIэр  езыгъэфIакIуэ цIыхум сыт зэмани пщIэ лей хуащIу къокIуэкI. Апхуэдэу пщIэ къалэжь зи зэфIэкIыр  хэзыгъахъуэу псэу­хэми. Мулайм къикIуа гъуэ­гуанэм, абы и творческэ лъэу­жьым ириплъэ дэтхэнэми ар ищхьэкIэ зи гугъу тщIахэм зэ­ращыщыр тыншу къыгурыIуэнущ. Ауэ ар абы зэ­рыхуэкIуар тыншу щытауэ ­жы­Iэгъуейщ.
Ди лIыхъужьым лъэпкъ ­щэнхабзэм, макъамэм пасэу гу хуищIати, къэжэпхъмэ, нэхъ ­куууэ абы зритын мурад иIэт. АрщхьэкIэ Илъэс 12-м иту абы и адэр дунейм ехыжри, унагъуэм я бын пажэ Алихъан нэхъыжь къалэнри унагъуэ зехьэнри и пщэ къыдэхуащ. И анэм гугъуехьыр дигъэп­сын­щIэну 8-нэ классым къыщIэ­кIыжат ар. ИужькIэ, и адэм и лъэужьым тетын мурад иIэу, КъалэкIыхь (Прохладнэ) дэт ­ветеринарнэ техникумым щIэ­тIысхьати, а IэщIагъэм игури и псэри щыхэмыхьэм, къигъэнэжащ.  Я гъунэгъу  щIалэр  щеджэ ГПТУ №2-м, Налшык дэ­тым, къафэмкIэ къыщызэра-гъэ­пэща гупжьейм Алихъан щригъэблагъэм, куэдрэ мыгупсысэу кIуат. Зэгуэрым а ­гуп­жьейм ПрофтехегъэджэныгъэмкIэ управленэм и балет­мейстер нэхъыщхьэ Къудей ­Мухътар кIуауэ щIалэ­щIэм и зэфIэкIым гу лъитэри, «Кабардинка» ансамблым иригъэблэгъащ. Абы щыгъуэ ансамблым и балетмейстер ­нэхъыщхьэр Ульбашев Мутайт. А лъэхъэнэр Алихъан игу къыщигъэкIыжкIэ, игу зэрыхэхъуэр зэ­ры­тепсэ­лъы­хьыр нэрылъа­гъущ.
«ЩIэрыщIэу сыкъалъхужам хуэдэт. ХъуэпсапIэу сиIэр ­къа­фэм ехьэлIауэ щытати, ­гъа­щIэм апхуэдэ Iэмал къы­щызитым, гъуэгу захуэм сызэ­ры­тетыр къызгурыIуащ», - игу къегъэкIыж абы.
«Кабардинка» ансамблым хэту Мулайм дунейр къызэ­хикIухьащ. Зи утыку итыкIэм куэд итхьэкъу къэфакIуэ Iэ-      зэм чэнджэщэгъурэ гъэса­-  кIуэу иIар РСФСР-м щIыхь зи-   Iэ и ­артист Алэкъей Мухьэ-мэдщ. Алихъан и псалъэхэм къа­зэрыхэщымкIэ, ар куэдым те­зыгъэгушхуари,  къэфакIуэ  Iэ­зэ къыхэкIыну и фIэщ зы­щIари Мухьэмэдщ.
Дуней зылъэгъуам жиIэжын и мащIэ?! Алихъан къэрал ­зэ­мылIэужьыгъуэхэм зэры­щы­Iам, зэрагъэхьэщIам, ансамблым хуаIэта Iэгуауэ инхэм, тыгъэ лъапIэхэм ятеухуа хъыбар дахэ и куэдщ, дауи! Абыхэм ящыщщ гупым Иорданием ­зыкъыщагъэлъэгъуа иужькIэ, къэралыгъуэм и пащтыхь ­Хъусейн гупым я зэфIэкI ­лъагэм апхуэдизкIэ итхьэ­къуати, «Хьэшимит пащтыхь къэралыгъуэм и медаль» дамыгъэ лъапIэр къахуигъэ­фэщауэ зэ­рыщытар.
Ансамблыр гуапэ дыдэу ­щрагъэблэгъат Доминикан Рес­публикэми (Латин Америкэ). А лъэхъэнэм абы­хэм Со- вет Союзым иджыри ­дип­ломатие зэпыщIэныгъэ къы­хуаIэтэкъым. Къэралым и Президент Карлос Хосе «Ка­бардинка»-р и деж иригъэб­лагъэри игъэхьэщIауэ щытащ.
Экваторыр 4 зэпиупщIащ Мулайм. А ансамблым и  ежьэгъуэ къэс ещIэж. ЦIыхур къыщыпцIыхур гъуэгурауэ жа­Iэри, Мулайр апхуэдизрэ зи гъусэу ежьа гупым ятеухуа псалъэ гуа­пэхэм щысхьыкъым. Дунейр зылъэгъуа, щэнхабзэ куэ­дым я фIагъ хэплъа  ди лъэпкъэгъум жеIэ, адыгэм хуэдэу щэнхабзэ бей зиIэ зы­щIыпIи щи­­мылъэгъуауэ.
УэрэджыIакIуэ, артист пажэ­хэу Къуныжь Хьэждал, Нэхущ Чэрим, Лосэн Тимур, ­ГъукIэлI Исуф, Блашэ Владимир, ­Хьэщ­хъуэт Анжелэ сымэ хэту 1992 гъэм Алихъан къы­зэ­регъэпэщ «Шабзэ» ансам­бль лъэщ. Абыхэм пасэрей уэрэдхэри иджырейхэри ягъэза­щIэ. Ауэ, 1995 гъэм ансамблым ­сом­кIэ къадэIэпыкъун зэ­ра­мыIэм къыхэкIыу, зэбгры­кIыжын хуей хъуащ.
Алихъан къыщалъхуа къуа­жэм игъэзэжри, лъэпкъ хабзэмрэ щэнхабзэмрэ къэгъэ­щIэрэщIэжыным  и гуащIэ хилъ­хьэу лэжьащ. Шэджэм ЕтIуанэ къуатэм дэт курыт ежапIэ №1-м и унафэщI Ахъуэхъу Къанщобий ар иригъэблагъэри, ныбжьы­щIэ гупым я балетмейстеру лэжьащ. Куэд мыщIэу къуа-жэм дэт ЩэнхабзэмкIэ унэм и балетмейстер ящI. А зэманым ­Мулайм хузэ­фIэкIащ ныбжьыщIэ куэд къа­фэм дригъэ­хьэхын, лъэпкъ щэн­хабзэм и IэфIагъыр къагуригъэIуэн.
ЩIыпIэ администрацэм щэнхабзэмкIэ и къудамэм и унафэщIу щыта Къуэныкъуей Борис 1995 гъэм Алихъан «Шэджэм псыкъелъэхэр» ансамблым и балетмейстеру ­ире­гъэблагъэ. Илъэсищт дэ­кIар ансамблыр Голландием щекIуэкIа фестиваль иным ­зыкъыщигъэлъагъуэу, япэ увы­пIэмрэ дыщэ медалымрэ къы­щыхуагъэфэщам.
1997 гъэр хуэфIащ ди лIы­хъужьым. Пасэрей уэрэ­дыжь­хэр щагъэзащIэу Къуныжь ­Хьэ­ждал и фэеплъу къызэрагъэпэща зэпеуэм Алихъан япэ увы­пIэр къыщихьат.
1999 гъэм Мулайм къафэ гупыр къигъанэри уэрэ­джы­Iа­кIуэ гупым яхыхьащ.
Мулайм и гъуэгуанэм уриплъэжмэ, абы къиIуэтэж хъыбархэм уащIэдэIумэ, зыхыбощIэ ар и лъэпкъым гурэ псэкIэ зэрыхуэлэжьар. ЦIыхум зыпэрыт IэнатIэр фIыуэ илъагъур пэжмэ, езым и щапхъэкIэ абы нэгъуэщIхэри дрегъэхьэ­хыф, а IэщIагъэр фIыуэ ирегъэлъагъуфа. Алихъан и гъэ­сэнхэм, абы и утыку итыкIэр зы­лъэгъуахэм ящыщу лъэпкъ щэн­хабзэм зи лъагъуэ щыхэ­зышахэр мащIэкъым.
2004 гъэм ар Иорданием ­ирагъэблагъэри, щIалэгъуалэр щызэхуэсу абы щыIэ «Нади Ахьли» клубым илъэситIкIэ щылэжьащ.
- «Нади Ахьли»-р, къапщтэмэ, адыгэхэм я спорт клубщ, - жеIэ Алихъан. - Ауэ абы зыхуи­гъэувыжа къалэн нэхъыщ­хьэхэм ящыщщ ныбжьыщIэ-хэм я блэкIар ящIэу, я хабзэ ­дахэхэм хащIыкIыу къэгъэтэ­джыныр. Иорданием сы­щы­кIуам, зэуэ къалэн ­къысща- щIат Джэрэш и театрышхуэм ще­кIуэкI щэнхабзэ фестивалым ныбжьыщIэхэр хуэзгъэ­-хьэ­зы­рыну. Си гуапэ зэрыхъунщи, сызыдэлэжьа гупым ехъулIэ­ныгъэ иIэу зыкъигъэ­лъэгъуат. Къафэм и мыза­къуэу, уэрэд жыIэнми ныбжьыщIэхэр хуэзгъэсат. Уеб­лэмэ, сэ зэхэзгъэува концерт программэхэмкIэ мызэ-мы-  тIэу Иорданием щып­сэу ди лъэпкъэгъухэр дгъэгуфIащ.
«Нади Ахьли» клубым цIыху 80-м нэблагъэ къекIуалIэрти, ахэр гупитIу згуэшауэ садэ­лажьэрт. Фестивалым хуэзгъэхьэзыр гупым и програм-мэр щхьэхуэт, адрейхэм къэ­фэкIэ езгъащIэрт. Сэ хэкум ­сыкъэкIуэжа иужькIи гупым щIыпIэ зыбжанэм, лIыщхьэ куэдым я пащхьэ зыкъыща-гъэ­лъэгъуащ. Дэтхэнэми хуэ­дэу, сэри си лэжьыгъэр цIыхум ягу зэрыдыхьэр щыс­лъагъукIэ, къызэры­мы­кIуэу ­сы­щогуфIыкI, -  жеIэ ди псэлъэгъум.
Творческэ цIыхухэм мымащIэу яхэтщ лэжьыгъэр япэ­ ­изыгъэщу унагъуэр лъэныкъуэ езыгъэз. Абы и лъэныкъуэкIи Алихъан  дагъуэ хуэщIы­гъуейщ. Мулайхэ Алихъанрэ Маринэрэ я унагъуэ дахэм мызэ-мытIэу журналистхэр тепсэлъыхьащ, щапхъэу ягъэлъагъуэу утыку кърашащ. ЗэгурыIуэрэ зэдэ­Iуэжу псэу унагъуэм хъыджэбзитIрэ зы щIалэрэ зэдапIащ, гъэсэныгъэ дахэ, IэщIагъэ ­иратащ. 2008 гъэм «Урысейм  и унагъуэ» фIэщыгъэм щIэту екIуэ­кIа творческэ зэпеуэм «Пасэрей уэрэдыжьхэр гъэзэ­щIэн» Iыхьэм япэ увыпIэр къы­щыхуагъэфэщащ абыхэм.
УщымыгуфIыкIынкIэ Iэмал иIэкъым иужьрей зэманым щIэблэр лъэпкъ къафэм зэ­рыдихьэхыр щыплъагъукIэ. Лъэпкъ щэнхабзэм и Iыхьэхэм щыщу нэхъ пасэреуэ къалъытэри аращ, хуэб­гъэфащэ зэрыхъунымкIи, нэхъ псэ бы­дэхэми ящыщщ ар. ­Къафэм ­теухуауэ Алихъан и гупсысэр гъэщIэгъуэнщ: «Утыкум къихьэ цIыхум зыщыщ лъэпкъым къыдекIуэкI хабзэ дахэр къеплъхэм захригъэщIэфу щытын хуейщ. Лъэпкъхэр зэрызэхуэмыдэм хуэдэу, я ­къа­­фэхэри зэщхькъым. Къа­фэхэм къагъэлъа­гъуэ лъэп­къым и хьэл-щэныр. Утыку укъы­­щихьэкIэ уи псэр хэплъ-хьэу укъэфэн хуейщ, къэбжыхьу утемыкIыжу, Iэдэбагъ пхэлъу, уи зыIыгъыкIэмкIэ уи щхьэми укъэзыухъуреихьхэми пщIэ зэрахуэпщIыр къэб-гъэ­лъагъуэу».
Алихъан и махуэ лъапIэмкIэ дохъуэхъу. Ди гуапэщ дэрэжэгъуэрэ гурыфIыгъуэрэ щымы­щIэу и унагъуэм, лъэпкъ щэнхабзэм иджыри илъэс куэдкIэ узыншэу яхуэлэжьэну.