Пащтыхьхэм я хьэлт цIыху губзыгъэхэмкIэ, зэчий зыбгъэдэлъхэмкIэ зыкъаухъуреихьыну. Языныкъуэ пащтыхьхэр езыхэм я зэчийкIэ цIэрыIуэ хъуахэщ, адрейхэм гу зылъата сурэтыщIхэм, щIэныгъэлIхэм, къэхутакIуэхэм, гъуазджэм дихьэххэм ядэIэпыкъукIэрэ я цIэр Iуащ.
* * *
Инджылыз пащтыхьгуащэ Елизаветэ I (1533-1603) бзитху игъэшэрыуэрт, тхылъ куэд щIиджыкIырт, макъамэм, къафэм, поэзием хуабжьу дихьэхырт. Елизаветэ фIэгъэщIэгъуэн хъун и гугъэу дипломат гуэрым абы жриIат: «КъызэрыщIэкIымкIэ, Шотландием и пащтыхьгуащэ Марие музыкант лъэрызехьэщ». Елизаветэ жэуап итыным и пIэкIэ вирджиналым бгъэдыхьэри, макъамэ телъыджэ къригъэкIащ, макъамэ Iэмэпсымэр Iэзэу къызэригъэсэбэпри нэрылъагъу щищIащ.
Елизаветэ и уардэунэм, псом хуэмыдэу, щызэхуэсырт литератор, сурэтыщI зэчиифIэхэр, цIэрыIуэхэр.
Шекспир Уильям (1564-1616) и «ЕпщыкIутIанэ жэщ» пьесэр I599 гъэм зыхуитхар Елизаветэщ.
Пащтыхьым и сурэт
Инджылызым и пащтыхь Карл I (1600-1649) 1632 гъэм уардэунэм къригъэблэгъат фламанд сурэтыщI Ван Дейк Антонис (1599-1641). Абы и Iэдакъэ къыщIэкIа сурэтхэр пащтыхьым апхуэдизкIэ игу ирихьати, лIыхъусэжь цIэри фIищщ, пенси хуигъэуври, Инджылызым къигъэнауэ щытащ.
Дейк и Iэзагъым мыхьэнэшхуэ иIащ къыкIэлъыкIуэ лIэщIыгъуитIым Инджылызым портрет живописым зыщиужьынымкIэ. Карл I и сурэту къэнари зи IэдакъэщIэкIыр Ван Дейк Антонисщ.
Хым тета Генри
Португалием и пащтыхьыкъуэ Генри (1394-1460) и гъащIэ псор зытриухуар цIыхум и лъэр здынэмыса щIы IэнэщIхэр къэхутэнырщ. Португалием и Альгарвэ и губернатору щыткIэрэ, кхъухьхэр щаухуэ, щызэрагъэпэщыж щIыпIэ иухуащ, хым техьэнухэр щагъэхьэзыр школ къызэIуихащ.
Хым фIыуэ хэзыщIыкI, щес цIыхухэр, астрономхэр, географхэр зэхуишэсри, Африкэм и къухьэпIэ лъэныкъуэм и хыIуфэр къэзыхутэну экспедицэхэр зэригъэпэщащ. Апхуэдэ гуп I4 иригъэжьат Генри, ауэ Боядор плIанэпэм зэрынэсу къагъэзэжырт. Абыхэм жаIэрт адэкIэ тенджыз щхъуантIэ шынагъуэ гуэр щыIэу, къыщепс дыгъэр апхуэдизкIэ гуащIэщи хыр къигъэкъуалъэу, цIыхуфэр фIыцIэу трижьыкIыу, зэи цIыхум имылъэгъуа псэущхьэ шынагъуэ гуэрхэр щыпсэууэ.
Апхуэдэурэ екIуэкIащ 1434 гъэр къэсыху. Абы щыгъуэ Генри и чэнджэщэгъуу и акъылэгъуу щыта, Иннес Жил хым техьащ, жыхуаIа плIанэпэм адэкIэ щыIэхэр зригъэлъагъури, псэууэ къигъэзэжауэ щытащ.
Людвиг ЕтIуанэмрэ Вагнеррэ
Нэмыцэ композитор Вагнер Рихард (I8I3-I883) хуабжьу хуэмыщIауэ псэу хъуат, Баварием и пащтыхь Людвиг II и деж зэрыригъэблагъэмкIэ тхылъ къыщыIэрыхьам. Пащтыхьыр макъамэ дахэм хуабжьу дихьэхырти, Вагнер и IэдакъэщIэкIхэм папщIэ ахъшэшхуэ иритыну къигъэгугъащ икIи зришэлIащ.
Бавар министрхэм Вагнер ялъагъу хъуртэкъым, къэрал политикэм зэрыхэIэбэм щхьэкIэ. Псалъэмакъ нэхъ ин дыдэр къызэрыкIар, правительствэр хиутэу Вагнер къытрыригъэдза тхыгъэрщ. Макъамэм сыт хуэдизкIэ, димыхьэхми Людвиг и ныбжьэгъур къэралым иригъэкIын хуей хъуащ.
