МащIэри куэду къызыщыхъухэр

Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым иджыблагъэ гуфIэгъуэ зэIущIэшхуэ щекIуэкIащ – еджапIэм и къудамэ нэхъ жьы дыдэхэм ящыщ икIи лъэныкъуэ куэдкIэ ныбжьыщIэу къалъытэ химиемрэ биологиемкIэ институтым и махуэщIыр Iэтауэ щагъэлъэпIащ.
Институтым и тхыдэм ухэмыхьэ щIыкIэ и гугъу щIын хуейщ нобэ иIэ фIэщыгъэри и гъэпсыкIэр абы щигъуэтар 2016 гъэм щIышылэм и 28-р арауэ зэрыщытыр. Абы щыгъуэ щхьэхуэ-щхьэхуэу илъэс IэджэкIэ къэгъуэгурыкIуа химиемрэ биологиемкIэ факультетитIыр зэхагъэхьэжри, зы унафэ щIагъэувауэ щытащ. Ауэ Къэбэрдей-Балъкъэрым егъэджакIуэхэр щагъэхьэзыр и институтыр (1957 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университету зэрахъуэкIар) къыщызэрагъэпэщым япэ дыдэу къызэIуаха къудамэхэм яхэтащ биологиемкIэ факультетыр. Университетым иужькIэ зыщызыужьа естественнэ-щIэныгъэ унэтIыныгъэхэм лъабжьэ яхуэхъуари а факультетырщ. Биологиемрэ химиемкIэ институтыр гъащIэм куэд щызылъэгъуа, куэдым хуэIэижь хъуа лIыжь жьакIэхум и куэщIым ис, псори зыфIэгъэщIэгъуэн сабийм хуэдэщ, жаIэр абы и лэжьакIуэхэр щIэгушыIэри ныбжьым теухуауэ сэмэркъохэр щIащIри аращ.
ГуфIэгъуэ махуэшхуэм кърихьэлIащ КъБКъУ-м щIэгъэтIысхьэнымрэ IэщIагъэм зэрыхуаунэтI лэжьыгъэр къызэгъэпэщынымкIэ и проректор Хъурей Арсен, КъБКъУ-м щIэныгъэ-къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэмрэ технологиещIэхэмкIэ и къудамэм и унафэщI Шагин Сергей, КъБКъУ-м хыхьэ институтхэм я унафэщIхэр, егъэджакIуэхэр, студентхэр, аспирантхэр
«Химиерэ биологиемрэ IэщIагъэу къыхэзыхахэр зэи пхузэхэцIыхукIыркъым, апхуэдизкIэ ахэр зы «Iэпкълъэпкъ» фIэкIа умыщIэну щытщи. Ахэр зэдолажьэ, зыр зыхэмыт Iуэху адрейм кърихьэжьэркъым, зым и псалъэ зыхэмылъ къэхутэныгъэм адрейм къыпищэркъым. Сыт щыгъуи зэкъуэтщ, зэгъусэщ, зэщIыгъущ. Сыт хуэдизу дагуэшыну хэмытми, дэ зы унагъуэу дыщытщ икIи дыщытынущ. ГукIи псэкIи сохъуэхъу химиемрэ биологиемкIэ институтым, ар ефIэкIуэну, зиужьыну, хэхъуэну си гуапэщ», – жиIащ Хъурей Арсен.
«Гуапэщ къыхэбгъэщыну фи институтыр сыт щыгъуи къыхэщу, ехъулIэныгъэфIхэр зыIэригъэхьэу зэрыщытыр. МащIэри куэд къыфщыхъуу щIэгъэкъуэнышхуэ хуэныкъэ лэжьыгъэр ивохьэжьэри, абы кърикIуам гулъытэшхуэ имыгъуэтынкIэ Iэмал имыIэу къэхутэныгъэшхуэхэр утыку къыволъхьэ. Мы институтыр тхылърэ псалъэкIэ щыIэхэм яхуэдэкъым, зэпымычу зыгуэрхэр зэрегъапщэ, зэрелъыт, къелъыхъуэ. Биологие къудамэмкIэ уеплъэкIмэ, зыгуэрхэр хесэ, къегъэкI, къыхэкIыкIа лIэужьыгъуэхэр зэгуегъакIэ, апхуэдэурэ цIыхур зыхуэныкъуэ шхыныпхъэхэмрэ жылапхъэхэмрэ къагъэщI, щIэныгъэр зыхуэныкъуэ лъагъуэщIэхэр къехутэ. Химие къудамэмкIэ уоплъэкIри, абы ягъахъэр пхуэмыIуэтэщIыным хуэдэщ – полимер зэмылIэужьыгъуэу къагъэщIыфам и бжыгъэр къэлъытэгъуейщ, ахэр зыхэплъхьэ хъуну IэнатIэхэри нэхъыбэжщ, жылагъуэри экономикэри зыхуэныкъуэ къэхутэныгъэ защIэщ. Ауэ сытми жаIэркъым: химие институтым цIыхур къоплъурэ полимерхэр къопсэлъэнущ, жаIэу. Фэ фи IэдакъэщIэкIхэр цIыхубэр зыхуэныкъуэ фIыгъуэщи, шэч къытесхьэркъым, куэд зэрыфхузэфIэкIынум, нэхъыбэжи зэрызэвгъэхъулIэфынум. ФефIекIуэну си гуапэщ!» – щыжиIащ Шагин Сергей и къэпсэлъэныгъэм.
ГуфIэгъуэ махуэшхуэм хэту КъБКъУ-м и унафэщIхэм IэнатIэм хьэлэлу пэрытхэм я цIэр фIыщIэгуапэ тхылърэ тыгъэ лъапIэкIэ къраIуащ. Апхуэдэу щытхъу тхылъхэр хуагъэфэщащ щIэныгъэ зэхуэсхэм, Iэнэ хъурейхэм, зэхьэзэхуэхэм къыщыхэжаныкI егъэджакIуэхэм, студентхэм, аспирантхэм.
Гулъытэ къахуэзыщIа хьэщIэхэм институтым щеджэхэм гум имыхуж концерт дахэ ирагъэлъэгъуащ, адыгэ джэгу дахи хуащIыжащ.
«Дызэрыт илъэсым ди университетыр къызэрызэрагъэпэщрэ илъэс 90 ирокъу. Ныбжь дахэщ, куэдми урегъэгупсыс, къалэн куэди уи пщэ дэплъхьэжыну укъыхуреджэ. Фэрэ дэрэ дрищыхьэтщ ди еджапIэм зэрызиужьым, жыжьэ зэрынэсам, и зэфIэкIхэр лъагэ дыдэ зэрыхъуам. Ахэр тлъагъу, ди нэгу щIэкI къудейм къыщымынэу, дэри дыхэтщ, къэзыгъэщIхэм, зэзыгъэпэщхэм, къэзыхутэхэм, гъащIэм хэзыпщэхэм дащыщщ. Дэри университетым и тхыдэр налъэ-налъэурэ зэIузыщэхэм дахэтщ. Ди гуфIэгъуэр къыддэзыIыгъахэм фIыщIэшхуэ фхудощI, нобэ дызэрыт щытыкIэр едмыгъэфIакIуэми, едмыгъэкIэкIуэнуи псалъэ быдэ фыдот», – жиIащ иужьрей псалъэр институтым и унафэщI Бажэ Риммэ.
ЗэIущIэм и кIэм утыкум къихьащ химиемрэ биологиемкIэ институтым щеджэ щIалэгъуалэр. «Мы гъащIэр зыгуэркIэ щIэщыгъуэ хъумэ, ар зи фIыщIэр фэращ. Дэ фэ дывгъэлъагъу дуней телъыджэм хэти дыхишэнт, ди щIэныгъэри хэти хигъэхъуэнт фэр мыхъуамэ. Нобэ фэ къыдбгъэдэфлъхьэр щIэныгъэм и закъуэкъым. Фэ гъащIэм дызэрыхэтын къару къытхыволъхьэ, дылъыхъуэмэ, къызэрыдгъуэтыфынумкIэ фIэщхъуныгъэ къыдывот, ди щIэныгъэ зэфIэкIым гъуэгугъэлъагъуэ фыхуохъу. КъытхуэфщIэ псори гъунапкъэншэщи, фытхуэузыншэну, фыхуэпсэуну ди гуапэщ», – жаIащ студентхэм.
Апхуэдэ псалъэ дахэкIэ зэфIэкIа гуфIэгъуэ зэIущIэм нэгъуэщI сыт хуэжыпIэжын, гуапэу укIэлъыхъуэхъуэн фIэкIа – хьет жегъэIэ, Химиемрэ биологиемкIэ институт!

ШУРДЫМ Динэ.
Поделиться: