ЩIыхь зыпылъ гъуэгуанэ

 Мы гъэм илъэс 90 ирокъу ди щIыналъэм еджапIэ нэхъыщхьэ иIэ зэрыхъурэ. Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал пединститутыр I932 гъэм къыщызэрагъэпэщауэ щытащ Къэбэрдей-Балъкъэрым. Ди республикэм и цIыхубэм я дежкIэ мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхугъуэт ар.

Пединститут къызэIуахын ипэкIэ ди лъэпкъ IэщIагъэлIхэр щагъэхьэзыру щытар Орджоникидзе дэта Бгырыс пединститутырт. Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмрэ зэрызиужьым елъытауэ, ди щIыпIэм еджапIэ нэхъыщхьэ иIэныр Iэмалыншэ Iуэху хъуат. ЩытыкIэр къалъытэри, РСФСР-м и Правительствэм 1932 гъэм и мэлыжьыхьым унафэ къищтауэ щытащ Къэбэрдей-Балъкъэрым пединститут щхьэхуэ къыщызэIухыпхъэу. КъБКъПИ-м япэ студентхэм папщIэ и бжэр къызэIуихащ 1932 гъэм фокIадэм и 15-м. Студенти 100 щеджэрт абы и къудамищым: биологие, физико-математикэ, литературэ факультетхэм. Ахэр щIэныгъэм и гъуэгум трашэрт егъэджакIуэ 13-м, профессоритIрэ доцентитIрэ яхэту.

Нэхъ иужьыIуэкIэ къызэрагъэпэщащ тхыдэмкIэ, естественно-географиемкIэ, бзэмкIэ къудамэхэр. Зэрылэжьа илъэсхэм къриубыдэу институтым егъэджакIуэ 4200-рэ игъэхьэзыращ. Ар Кавказ Ищхъэрэм и еджапIэ нэхъыфIхэм хабжэу щытащ.

 1957 гъэм институтыр и лъабжьэу къэрал университет къызэ­Iуахри, факультетиплIу зэхэту (тхыдэ-филологие, физико-математикэ, инженер-техникэ, мэкъумэш) гъуэгуанэщIэ теуващ. Кавказ Ищхъэрэм и лъэпкъ автономиехэм ящыщу университет япэу къыщызэIуахар ди республикэращ. КъищынэмыщIауэ, IэщIагъэ зэхуэмыдэ куэдым щыхурагъаджэ университетхэр къэралым къыщызэIухыныр къыщежьар абдежщ. Ар ирихьэлIат Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэр Урысейм зэрыгухьэрэ илъэс 400 щрикъум.

КъБКъУ-м и япэ ректору щы­тащ нобэ университетым зи цIэр зэрихьэ Бэрбэч Хьэ­тIутIэ МутIэ и къуэр. ЕджапIэ нэ­хъыщхьэм и статусыр зэрахъуэжам къалэну къыхуи­гъэувыр зыхуэдизыр фIыуэ зыщIэ ректорым а лъэхъэнэм куэд зэфIигъэкIащ, еджапIэхэм я щIэныгъэлI­хэр къригъэблэгъащ, щIэ­ны­гъэ школхэр зэфIигъэуващ.

 Илъэс зэхуэмыдэхэм университетым и ректору щытащ КIэрэф Къамболэт Наурыз и къуэр, Лъостэн Владимир Чэлимэт и къуэр, Къарэмырзэ Барэсбий Сулеймэн и къуэр. Дэтхэнэ зыми хузэфIэкI гуащIэ хилъхьащ абы и зыужьыныгъэм. Мы зэманым КъБКъУ-м и унафэщIщ УФ-м щIэныгъэмрэ техникэмкIэ и къэрал саугъэтым и лауреат, техникэ, экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Алътуд Юрэ Къамболэт и къуэр.

 Зыужьыныгъэм и гъуэгу кIыхь къызэринэкIащ КъБКъУ-м. IэщIагъэ, щIэныгъэ нэхъыщхьэ щрагъэгъуэт еджа­­пIэ­хэр гугъуехь щыхэта 1990 гъэхэм ар хуэзащ лъэпощхьэпо куэдым, ауэ и къарури зэфIэкIри яхъумэу, ямыгъэлъахъшэу, щIыхь иIэу щытыкIэ гугъум къикIыфащ. Нобэ ар къэралым пщIэ щызиIэ еджапIэ нэхъыщхьэхэм ящыщщ, мылъкукIи, къэхутэныгъэхэр зэрырагъэкIуэкI Iэ­мал­хэм­кIи, IэщIагъэлIхэмкIи лъэщу зэщIэузэдащ. Къэралым и еджапIэ лъэ­рыхьхэм халъытэ КъБКъУ-м, иджырей егъэ­джэныгъэ IуэхущIапIэм зэ­ры­­хуэ­фащэу, университет комплекс зэпэщ иIэщ, кадр, щIэ­ны­гъэ, мылъку-техникэ, щэнхабзэ, хъыбарегъащIэ, эконо­ми­кэ Iэмал псомкIи къызэгъэ­пэщауэ. Ар япыщIащ къэрал куэдым щыIэ еджапIэхэм.

 КъБКъУ-р къокIуэкI, езым и хабзэхэмрэ Урысейм япэу щызэфIэува университет комплексым и фIагъымрэ ихъумэу. Илъэс блэкIахэм абы игъуэта зыужьыныгъэшхуэм укIэлъыплъмэ, наIуэ мэхъу ар Урысей Федерацэм и еджапIэ нэхъыщхьэхэм ящыщу нэхъ пажэхэм зэращыщыр.