(Си гъащIэм щыщ теплъэгъуэ)
Ди адэр, пцIы къытралъхьэри илъэсипщIкIэ ягъэтIысат. Ди анэм и закъуэ бынитху дипIын хуейуэ дыкъыхуэнат. Зэманыр гугъут, цIыхухэм я ныбэ изу шхэну Iэмал яIэтэкъым. Къэралым игъэува налогри ятын хуейуэ къыпаубыдырти, я щхьэр здахьынур ямыщIэжу къэнат. Губгъуэ лэжьыгъэ хьэлъэр зэрыщыту зи фэ дэкIыр цIыхубзхэрат. Дыгъэр къыщIэмыкI щIыкIэ дэкIхэрти, пшапэр зэхэуауэт я унэ щекIуэлIэжыр.
ХъумакIуэхэр (бзэгузехьэкIэ еджэрт абыхэм цIыхухэр) къащхьэщыту, бауэгъуэ ирамыт жыхуаIэм хуэдэу, махуэ псом ягъэлажьэрт. Абы щыгъуэми зыщIакъуэж гъавэм щыщ IэмыщIэ е зы нартыху кIэчан къащтэнкIэ зы Iэмал щыIэтэкъым. ЗанщIэу бзэгу яхьынурэ, удрагъэшынут. Зы нартыху кIэчан щхьэкIэ, судыщIэ Iуэхуи хэмыту, илъэс къыптралъхьэнурэ тутнакъым урадзэнут.
Ди анэм унэ хадэм нартыху тIэкIу хисэрт, гъэшыфIэу зы бжэн цIыкIу диIэти, унагъуэр махуэ къэс ди ныбэ изу дымышхэфми, абыхэм дыкъуэлIыкIыртэкъым.
Бжьыхьэр и кIэм нэблагъэрт, дунейми нэхъ щIыIэ зыкъищIат. Махуэ гуэрым школым сыкIуэу, абы щыгъуэ еханэ классым сыщеджэрт, зы лIыжь гуэр къыскIэлъыджащ:
- А цIыкIуэ, къэувыIэт зэ, - жиIэри.
СыкъызэплъэкIмэ, губгъуэм илъ гъавэр зыхъумэ хъумакIуэхэм ящыщ зыт.
- Школыр зэкIэ хыфIэдзи губгъуэм нихьэ, витI зэщIэщIа уэстынщи лажьэ. ЦIыхум къыдачыж нартыхур пщыIэм къепшэхыурэ, гъавэ хъумапIэм епшэлIэнщ. Фшхын гуэри къыфхэхъуэнщ, - къызжиIащ абы.
СыкъэкIуэжри ар ди анэм жесIэжащ.
- Сабийм унагъуэ пIыныр дауэ уи пщэ дэслъхьэну, - жиIэри ди анэр гъащ.
А зэманым си къуэш нэхъыжьыр армэм щыхуагъасэу Прохладнэ яшауэ къэтт, хъыджэбзищыр цIыкIут. Ди анэр нэху щыхукIэ абы егупсысащ, арщхьэкIэ нэгъуэщI хэкIыпIэ щыIэтэкъыми, арэзы хъуащ губгъуэм сыдэкIыну.
Арати, зы мазэ хуэдэ нэхъ сымылэжьауэ хъумакIуэхэм ящыщ лIыжьитIым зыщIыпIэ зызагъашэ. Сэ гъуэгур сцIыхутэкъыми, абыхэм къызжаIэмкIэ выхэр сунэтIырт. Пшапэ зэхэуэгъуэхэм деж Тырныауз къалэм дыдэкIри, губгъуэшхуэ гуэрым дихьащ. Абдежым лIыжьитIым выгур къызагъэгъэувыIэри, Iуэху гуэрхэр яIэу жаIэри IукIащ. КъэкIуэжыну хъунщ жысIэурэ зыкъомрэ сежьащ. КIыфIи хъуащ, дунейми нэхъ щIыIэ зыкъищIащ. Щымыхъужым витIыр щIэстIыкIри сутIыпщащ, сэри гу пцIанэм сигъуэлъхьащ. Сабий езэшар икIи мэжэлIар куэд дэмыкIыуи сыIурихащ.
Пщэдджыжь нэхулъэм сыкъызэщоу, щIыIэм сису. Жэщым уэсрэ уэшхрэ зэщIэту къехати, псыфыбзэ сыхъуат. Хуэмурэ сыкъызэфIэувэри, зыкъэзгъэхуэбэжын си гугъэу, гум ихъуреягъыр къэзжыхьащ. АрщхьэкIэ щыгъын псыфыр пщыгъыу укъэхуэбэжынт, щIыIэ техьэгъуэм сиубыдауэ сыкIэзызырт. Аурэ дыгъэри къыдэкIуэтеящ, сэри витIыр щIэсщIэжри, гъуэгу дыкъызэрыкIуам сытеувэжащ.
Шэджагъуэ нэужьыфI хъуауэ, витIыр езэшати, сыкъэувыIэри ахэр щIэстIыкIащ, гум и кIапэм деж еспхри сэ и лъабжьэм сыкIэщIэгъуэлъхьащ. Аргуэру сыIурихащ. Сыкъыщыушам нэм къыщIэIэбэр умылъагъуу кIыфIт. Адэ-мыдэкIэ макъ гуэрхэр къиIукIырт. Гу кIапэмкIэ сыкIуэмэ, витIыр щытыжкъым. Абдежым сыкъэгузэвэпащ: гъуэгум и зы лъэныкъуэр нартыху хьэсэти, абы хыхьамэ, мы кIыфIым къэгъуэтыжыгъуафIэ хъунутэкъым, адрей лъэныкъуэмкIэ къуэ куушхуэ екIуэкIырти, удэхуамэ, укъызэрыдэкIыжыфын щыIэтэкъым. Сытми, я Iэуэлъауэ макъ гуэр зыхэсхыну пIэрэ жысIэри, гъуэгум сызэрытемыкIыным сыхусакъыурэ сыздрикIуэм, Алыхьым сыкъиужэгъуагъэнтэкъыми, витIри хьэсэбгъум Iуту къэзгъуэтыжащ. Нэхулъэр къызэкIэщIитхъыу гур зыщIэсщIэжри сыкъежьэжащ.
СыкъакIуэурэ зы лIы гуэр шым тесу сыкъыхуозэ.
- Дэнэ щыIэ уи гъусэр? – сызэризакъуэр игъэщIагъуэу къызэупщIащ ар.
- Зыри си гъусэкъым, - жысIэри си Iуэхур къызэрекIуэкIар хуэсIуэтэжащ.
– ПщыIэ сызытесыр жыжьэкъым, накIуэ, тIэкIуи ушхэнщ икIи зыбгъэхуэбэжынщи, итIанэ уи гъуэгум пыпщэжынщ, - жеIэ лIым.
Сыхигъэзыхьыпэу къэзэлъэIуа щхьэкIэ, аргуэрыжьу сызыIууэнур тхьэм ещIэ жысIэри, сыхуэкIуакъым. Абдеж сыщежьэну къызжиIэри, лIыр IукIыжащ.
Куэд дэмыкIыуи абы къигъэзэжащ лы гъэва зыхэлъ лэпс пщтыррэ чыржын ныкъуэрэ иIыгъыу. Выхэр щIитIыкIри, абыхэми шхын тIэкIу яритащ.
ИужькIэ выгур схузэщIищIэжри, гъуэгум сыкъытригъэувэжащ. ЖэщитI-махуитIкIэ сыкъэтауэ, ди анэм сабийр кIуэдащ жиIэу гъыуэ щысу, унэм сыкъекIуэлIэжауэ щытащ.
Махуэ гуэрым нартыху къыдачар къесшэхыу лэжьапIэ сызыгъэува хъумакIуэр къысхуэзащ. Гур сунэщIа нэужь нартыху самэ зытекIуатэхэр зыхэлъ щIыпIэхэм ящыщ зым деж секIуэлIэжыну къызжиIэри, IукIыжащ. Куэд дэмыкIыуи абдеж дыщызэхуэзэжащ. ЛIыжьым (и теплъэкIэ Iэчлъэчышхуэт) нартыху самэм матэр щIигъалъэурэ си гум изу кърилъхьащ, удз тIэкIу и щхьэм къытридзэжри зыкъысхуигъэзащ:
- Хьэсэм ухэкIыжа нэужь, мо бгитI зэхуакумкIэ ныдэкIи абдеж гъуэгум ущытехьэжкIэ къэувыIэ, - жиIэри.
ЗэрыжиIам хуэдэу сыкъакIуэурэ къуэжэкIэ дыхьэпIэм деж сыкъыщыувыIащ. Нартыхур здесшэлIэнум теухуауэ зы псалъэ къызжиIакъым, зыгуэрым абдежым сыкъыщиубыдмэ, игъащIэкIэ сисыну тутнакъым срадзэнущи согузавэ. Сытми лIыжьыр къосри:
- Иджы мы гъуэгум тету ныдэкIуей, - жеIэри IуегъэзыкIыж.
А гъуэгум сытету сыкъакIуэурэ ди унэ сыкъекIуэлIэжащ. КъыздикIари къысхуэмыщIэу езы лIыжьри зэуэ къэсащ. Шым къелъэри, чы набжэр Iуихащ, псынщIэу дэзгъэхьэну унафэ къысхуищIурэ. Ди анэр къэхъуар къыгурымыIуэу, гузэвауэ, къыдоплъри щытщ. Выгур хадэмкIэ ирешэри, мо лIы Iэчлъэчышхуэм ар егъэпкIри, нартыхур кърегъэлъэлъ, «Мыбы ищIэр сыт?» – жытIэу ди анэри сэри деплъу.
- Иджы мыр здэпхьынур пщIэрэ? – къызоупщI ар.
- Хьэуэ, - жызоIэ сыIэнкуну.
- Мис мы нартыху бзий зэупсеяхэм кIэщIэкIутэ, къэнар зэпэплIимэу мащэ къэтIи, абы илъхьэ, и щхьэм ятIэ текIутэж, - жеIэри, шым мэшэсри дожыж.
Ди анэмрэ сэрэ нэху щыхукIэ а нартыху тIэкIур зыхуей хуэдгъэзащ. Абы унагъуэр мэжэщIэлIагъэм дыкъригъэлащ.
