ЛIэщIыгъуэм нэблэгъауэ Хэкум хуолажьэ

Урысейм и ДОСААФ-м и зыужьыныгъэр къыгуэхыпIэ имыIэу ди къэралым и тхыдэм епхащ. Абы игъэващ Хэкум и гукъеуэри, иIэтащ ехъулIэныгъэри. Зыхъумэжыныгъэм, авиацэмрэ химическэ ухуэныгъэмрэ и щIэгъэкъуэн зэгухьэныгъэм (ОСОАВИАХИМ) и щIэблэ ДОСААФ-р I927 гъэм щIышылэм и 23-м къызэрагъэпэщауэ щытащ. Мы гъэм абы и илъэс 95 юбилейр ягъэлъапIэ. Я къалэн нэхъыщхъэри ягъэзащIэ - щIалэгъуалэр хэкупсэу къэгъэхъунымрэ Хэкур яхъумэным хуэгъэхьэзырынымрэ.

А зэгухьэныгъэм хэтхэр псэемыблэжу я къэралым телэжьащ - дзэмрэ цIыхубэ хозяйствэмрэ зыхуэныкъуэ IэщIагъэхэр зрагъэгъуэтащ, лэжьащ, Хэкур яхъумащ, щIалэгъуалэр ирагъэджащ. ДОСААФ-м къыщыунэхуащ кхъухьлъатэзехуэ, спортсмен, инженер, дзэзешэ, конструктор цIэрыIуэ куэд. Хэку зауэшхуэм и лъэхъэнэ закъуэм къриубыдэу абы щрагъэджащ хылI мин 63-рэ, авиацэ IэщIагъэлIу мин 93-рэ, снайперу мини 139-рэ, танкхэр къэзыгъауэхэу мин 266-рэ, автоматчикрэ пулемётчикыу 1 мелуаным щIигъу - ахэр псори Хэкум и хъумакIуэ хъуащ.

Зауэ нэужь лъэхъэнэ хьэлъэм IэщэкIэ ЗэщIэузэда Къарухэмрэ цIыхубэ хозяйствэмрэ я IэщIагъэлIхэр ягъэхьэзырын папщIэ ОСОАВИАХИМ-м и Совет нэхъыщхьэм и унафэщI, авиацэм и генерал-лейтенант Кобелевым и унафэ №23-м ипкъ иткIэ 1946 гъэм накъыгъэм и 15-м Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщызэIуахащ республикэпсо автомотоклуб, Налшык техникэ школ зэхэтым къежьапIэ хуэхъуар.

Автомотоклубым и япэ унафэщIу щытащ Санкт-Петербург дэт Политехникэ институтыр I9I8 гъэм къэзыуха, и лэжьыгъэм фIы дыдэу щыгъуазэ Высоцкий Константин. Абы а къулыкъур ирихьэкIащ 1954 гъэ пщIондэ.

Илъэситхум къриубыдэу гъэ къэс автомотоклубым игъэхьэзыру щытащ шофери 100 - 120-рэ. Егъэджэныгъэ лъэхъэнэр мази 6,5-рэ хъурт.

1953 гъэм и щэкIуэгъуэ мазэм Республикэпсо автомотоклубыр автомобиль школ ящIыжащ. Абы къыщыщIэдзауэ школым мотоцикл зезыгъакIуэхэр ягъэхьэзырыным иужь ихьащ. 1954 гъэм и накъыгъэм щегъэжьауэ 1965 гъэм и жэпуэгъуэ хъуху автомобиль школыр и нэIэ щIэтащ дзэм къыхэкIыжа подполковник Пащты Леонид.

Илъэс 40-м къриубыдэу автошколым щагъэхьэзыращ разряд зэмылIэужьыгъуэ зиIэ спортсмен мини 4,5-рэ. Курсант мин 11-м щIигъу хэтащ автомотоспортымкIэ екIуэкIа зэхьэзэхуэ зэмылIэужьыгъуэхэм. Ионин Виктор I968 гъэм автоспортымкIэ СССР-м и чемпионатым и жэз медалыр къыщихьащ.

КъБР-м и ОСТО-м и унафэщIхэм гулъытэ хэха хуащIу щытащ спортым зегъэужьыным. 1980 гъэм школым къыщызэIуахащ «Спорт-техникэ клуб». Абы и япэ унафэщI хъуащ СССР-м спортымкIэ и мастер Ионин Виктор. Автошколым и гуп къыхэхар зыбжанэрэ хэтащ СССР-мрэ Урысеймрэ я чемпионатхэм, СССР-м и лъэпкъхэм я спартакиадэхэм. Зэпыу имыIэу, 1977 - 1992 гъэхэм къриубыдэу «Эльбрус» союзпсо авторалли зэхьэзэхуэхэм автошколым и гъэсэнхэм япэ увыпIэхэр щызыIэрагъэхьэу къекIуэкIащ.

Автошколым щагъэхьэзыращ СССР-м спортымкIэ и мастерхэу 7: Кучер В., Малкандуев В., Мирошник В., ХъутIатI М., ХъутIэ С., Гугуев А., Балъкъыз А. сымэ. ЦIыху 24-м спортым и мастерым и кандидатым и мардэхэр ягъэзэщIащ, япэ разрядыр зыIэрагъэхьащ спортсмени 112-м. «Спорт-техникэ клубым» Малкандуевыр и унафэщIу щыщыта лъэхъэнэм ДОСААФ-м и комитет нэхъыщхьэм иригъэкIуэкIа зэхьэзэхуэхэм ди командэр 10 щытекIуащ, 1988, 1991 гъэхэм гуп, щхьэзакъуэ зэпеуэхэмкIэ Урысейм и чемпион хъуащ.

1964 гъэм къыщыщIэдзауэ 2000 гъэ пщIондэ автошколым и егъэджакIуэхэм дзэм хуагъэхьэзыращ шофёр мин 20,3-рэ. 1965 гъэм абы и унафэщIу ягъэуващ Хьэкъул Жамбот икIи илъэс 21-кIэ а къалэныр ирихьэкIащ.

А лъэхъэнэр автошколым и дежкIэ нэхъ гугъуу икIи жэуаплыныгъэшхуэ зыпылъу щытащ. Курсантхэр зэрырагъаджэ мардэхэр яхъуэжащ, щIэныгъэ нэхъыщхьэ е курыт зиIэ егъэджакIуэхэр къащтащ. Абы щыгъуэм еджапIэ нэхъыщхьэхэмрэ техникумхэмрэ къаухри егъэджакIуэу, мастеру школым къэкIуащ ХьэхъупащIэ Мухьэмэд, Хьэмыкъуэ Борис, Щомахуэ Юрэ, Къардэн Елберд сымэ.

1979, 1981 гъэхэм ДОСААФ-м и ЦК-м школым къыхуигъэфэщащ «Щапхъэ зыгъэлъагъуэ» цIэ лъапIэр. Автомашинэхэр зезыгъакIуэ цIыху Iэзэхэр къызэрыщIигъэкIам папщIэ абы тIэунейрэ къратащ зэIэпах Бэракъ Плъыжьыр.

Школыр къэзыуха цIыху 37-рэ 1975 - 1990 гъэхэм къриубыдэу дзэ училищэхэм я щIэныгъэхэм щыхагъэхъуащ. Интернациональнэ къалэныр зэрагъэзэщIам къыхэкIыу цIыху 250-м орденхэмрэ медалхэмрэ къыхуагъэфэщащ, абыхэм ящыщщ Батыр Н., Къарэ А., Щоджэн З. сымэ. Школыр къэзыуха цIыху 800-м щIигъу яхэтащ Чернобыль АЭС-м аварие къыщыщыхъуам кърикIуахэр зэзыгъэзэхуэжахэм.

АдэкIэ школым и унафэщIу щытащ дзэм къыхэкIыжа полковник Хоменкэ Виталий. Илъэс 12-м щIигъукIэ, 1987 - 1999 гъэхэм, школыр и нэIэ щIэтащ дзэм къыхэкIыжа полковник Молэмусэ Билал.

Илъэс 27-кIэ школ унафэщIым и къуэдзэу лэжьащ Сафронов Фёдор. А зэманым къриубыдэу еджапIэм зыужьыныгъэ игъуэтащ: гъэтIылъыпIэхэр нэхъыбэ хъуащ, еджапIэ пэшыщIэхэр къызэIуахащ. Школым автомобиль техникэщIэкIэ зыщагъасэ хъуащ, тренажёр классхэр зыхуэныкъуэ хьэпшыпхэмкIэ къызэрагъэпэщащ.

1999 гъэм школым и унафэщIу ягъэуващ Штаб Нэхъыщхьэм и Академиер къэзыуха, взводым и командирым къыщыщIидзэу армэм и штабым и унафэщIым и къуэдзэм нэса, дзэм къыхэкIыжа полковник Шыхъуэбахъуэ Мухьэмэд.

Илъэс тIощIрэ тIурэ ипэкIэ курсантхэм я щIэныгъэр нэхъ ирагъэфIэкIуэн папщIэ школ пщIантIэм автодром цIыкIу къыщызэIуахащ, егъэджэныгъэр дзэ унэтIыныгъэм нэхъ тегъэщIа хъуащ, медицинэм хуагъэхьэзыру щIадзащ. Школым и къызэрыгуэкI гъащIэм дзэм и теплъэ нэхъыбэу игъуэтащ.

КъыкIэлъыкIуэ илъэсипщIым школ унафэщIым и къалэныр игъэзэщIащ УФ-м егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Къудей Борис. Ар щылэжьа лъэхъэнэм яхузэфIэкIащ зэрырагъаджэ-материальнэ базэр къагъэщIэрэщIэжыну, школ егъэджакIуэхэм къахыхьащ щIалэщIэ жыджэрхэр. Автомобиль техникэхэм я паркыр дзэм къыщагъэсэбэп иужьрей транспорт лIэужьыгъуэхэу «Урал», «КамАЗ»-хэмкIэ, автомбиль псынщIэхэмкIэ къызэрагъэпэщащ. Школым и пэшхэм ящыщ зым къыщызэIуахащ дзэ-хэкупсэ гъэсэныгъэм хуэунэтIа классыр. Абы хуэдэ республикэм зыщIыпIи щыщыIэкъым.

Зыхъумэжыныгъэ зэгухьэныгъэм и къежьапIэм Iута дэтхэнэ зы унафэщIми езым и гъащIэ, и дуней еплъыкIэ иIэжу щытащ, ауэ ахэр зэкъуэт зыщIар зы плъапIэщ - щIалэгъуалэр хэкупсэ нэсу, Хэкум и хъумакIуэу къэгъэтэджыным теухуа я псэемыблэж лэжьыгъэрщ.

ДОСААФ-м и нобэрей къалэн нэхъыщхьэхэр нэхъапэм щыIахэм куэдкIэ къащхьэщыкIыркъым: ар цIыхухэм дзэ-хэкупсэ, физическэ зыужьыныгъэ егъэгъуэтынырщ; къэрал IуэхущIапIэхэм япыщIауэрэ щIалэгъуалэ политикэр егъэкIуэкIынырщ; егъэджэныгъэ IуэхущIапIэхэм ядэIэпыкъуурэ къыдэкIуэтей ныбжьыщIэхэр УФ-м IэщIэкIэ ЗэщIэузэда и Къарухэм къулыкъу зэрыщрахьэкIыным хуэгъэхьэзырынырщ; дзэм ехьэлIа спорт лIэужьыгъуэхэм зегъэужьынырщ; къэрал, муниципальнэ IуэхущIапIэхэм, жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм ядэлэжьэнырщ.

Школым и къалэн нэхъыщхьэ дыдэр техникэ IэщIагъэхэм ирилэжьэнухэр гъэхьэзырынырщ. Иужьрей илъэсхэм къыщIагъэкIащ автомобиль транспортыр зезыгъэкIуэну хуитыныгъэ зиIэ цIыху миниплIым нэблагъэ. Гъуэгум зэрыщызекIуэ хабзэхэр зэман зэмылIэужьыгъуэхэм Iэзагъышхуэ хэлъу ныбжьыщIэхэм бгъэдалъхьэу щытащ Шумигай И., Лейбин И., Къумыкъу Р., Къардэн Э., Коробов В., Къудей Б., Къудей А., Хъущт Р. сымэ. Гъуэгу насыпыншагъэ къэхъуамэ, фэбжь зыгъуэтам япэ дэIэпыкъуныгъэр зэрыхуащIэнум щIалэгъуалэр хуагъасэу щытащ Беслъэней М., Зеущэ Л. сымэ. Щытхъу псалъэхэр яхуэфащэщ автомашинэ къехуэкIыкIэм хуэзыгъасэу щыта мастерхэу Сонэ В., Жамбэч Р., АфэщIагъуэ Хь., Хьэщыкъуей Хь. сымэ. Абыхэм я лъагъуэм хуэфащэу тетащ Амщокъуэ Хь., Иванов О. сымэ.

Налшык къалэ округым хыхьэ егъэджэныгъэ IуэхущIапIэхэмрэ Налшык и техникэ школ зэхэтымрэ (НОТШ) ягъусэу къызэрагъэпэщауэ ехъулIэныгъэ иIэу мэлажьэ «Патриот» дзэ-хэкупсэ клубыр. Абы и къалэнхэм ящыщщ школакIуэхэр Хэкум и хъумакIуэу къэгъэтэджыныр. Налшык къалэ администрацэм, егъэджэныгъэмрэ щэнхабзэмкIэ департаментым, егъэджэныгъэ IуэхущIапIэхэм, КъБР-м щыIэ ФСБ-м и Гъунапкъэхъумэ управленэм и еджапIэ центрым, жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм ядэщIыгъуу илъэс къэс йокIуэкI хэкупсэ, спорт унэтIыныгъэ зиIэ Iуэхугъуэхэр: ДОСААФ-м и дзэ-хэкупсэ клубхэм я спартакиадэхэхэр, нэщанэ еуэнымкIэ школакIуэхэм я зэпеуэхэр, Хэкум и хуитыныгъэм папщIэ зи псэр зытахэм я фэеплъ пхьэбгъуэм удз гъэгъахэр щытралъхьэ, районхэм хыхьэ къуажэхэр автомобилкIэ къыщызэхажыхь зэхыхьэхэр, пэкIухэр, егъэджэныгъэ IуэхущIапIэхэм лIыхъужьыгъэм и дерсхэр къыщызэрагъэпэщ.

НыбжьыщIэхэр школым щыщIэтIысхьэм дежи къыщаухкIи адэ-анэхэр кърагъэблагъэри, гуфIэгъуэ щIыкIэм тету зэIущIэхэр ирагъэкIуэкI. Хэкум и ХъумакIуэм и махуэм хуэгъэпсауэ еджапIэм и бжэхэр яхузэIуех Налшык къалэм и школакIуэхэм.

Налшык и техникэ школ зэхэтыр зэрылэжьа илъэс псоми я къалэн нэхъыщхьэр зэригъэзэщIэным хуэунэтIауэ щытащ. Иджыпстурей лъэхъэнэми, Урысейм и зыхъумэжыныгъэ зэгухьэныгъэр илъэс 95-рэ щрикъум ирихьэлIэу, жыпIэ хъунущ ехъулIэныгъэхэр куэдкIэ нэхъыбэу. КъБР-м и ДОСААФ-м и автошколым и лэжьакIуэхэм гукъыдэжышхуэ яIэу, IуэхугъуэщIэхэм хуэпабгъэу юбилейр кърагъэблэгъащ.