Адыгэ лъэпкъым ди щхьэр лъагэу дэзыгъэIэт, дызэрыпагэхэм ящыщт Дыгулыбгъуей къуажэм щалъхуа Бахъсэн Хьэсанш. Орджоникидзе дэт дзэ училищэр, Фрунзем и цIэр зезыхьэ академиер, Генеральнэ штабым и академиер щытхъушхуэ иIэу къиухащ, Афганистаным илъэс зыбжанэкIэ къулыкъу щищIащ, Таджикистаным щыIа генерал-майор Бахъсэныр КъуэкIыпIэ Жыжьэм и дзэ округым и пулемёт-артиллерие дивизэм и унафэщIу щытащ. Абы дамыгъэ лъапIэ зыбжанэ къыхуагъэфэщат - «ЛIыгъэ зэрызэрихьам папщIэ», Вагъуэ Плъыжь орденхэр, «Зауэм щиIа ехъулIэныгъэхэм папщIэ», «Хахуагъэм папщIэ» медалхэр.
И дуней тетыкIэкIи, и IуэхущIафэкIи, и хэл-щэнкIи къызыхэкIа лъэпкъым хуэфащэт Бахъсэн Хьэсанш. Генерал-майорыр зыцIыхуа псоми зы жьэу аращ жаIэр. КъызыдэкIа къуажэм и закъуэ мыхъуу, адыгэ лъэпкъыр зэрыпагэ цIыхухэм ящыщт, жэуаплыныгъэ ин зыхэлъ, зи лэжьыгъэм пщIэ хуэзыщI, фIыуэ зылъагъут.
Хьэсанш икъукIэ цIыху телъыджэу щытащ. Курыт еджапIэр къиухауэ, «сэ дзэлI сыхъуну сыхуейщ, абы сыхуеджэнущ», жиIэу и адэ-анэм я пащхьэ щиувам, къыхуадатэкъым. АрщхьэкIэ Орджоникидзе дэт дзэ училищэм щIэ-тIысхьэщ, щытхъушхуэ иIэу къиухри, и къулыкъум Новочеркасск щыщIидзащ. А зэманым ирихьэлIэу, Хьэсанш Афганистаным яшэ, икIи советыдзэхэр кърашыжыху абы къулыкъу щещIэ. А зауэм хэтыху, орденищ къилэжьат Бахъсэным. Афганистан нэужьым, Таджикистаным ягъакIуэ полкым и командиру. Абы щыIэху, 201-нэ дивизэм и унафэщIым и къуэдзэу драгъэкIуей, медалитIи къыхуагъэфащэ.
Хьэсанш 14-рэ уIэгъэ хьэлъэ хъуащ. И щIыбагъ къыдыхьэурэ, мызэ-мытIэу кIэрахъуэ и щхьэм къытраубыдауэ щытащ, яукIын мурад яIэу. Ауэ Афганистаным щыщыIам и нэзэрыхъэм пэгъунэгъуу шэ къытехуаращ зыхьыжа узыфэри зыхихар.
Генеральнэ штабым и академиер къиуха нэужь, КъуэкIыпIэ Жыжьэм и дзэ округым и пулемёт-артиллерие дивизэм и нэхъыщхьэу ягъэкIуащ. ИлъэскIэ абы щылэжьауэ, генерал цIэ лъапIэри къыхуагъэфэщауэ а уIэгъэм «и Iэужьыр» къыкIэлъэщIыхьащ Хьэсанш… Москва къашэжри, мазихкIэ сымаджэщым щIэлъащ, ауэ зыри яхуещIакъым. Абы щыгъуэ иджыри къулыкъур IэщIыб ищIатэкъым, зигъэпсэхуну зэман къищта хуэдэу ятхауэ арат. Зы тэлайкIэ унэм щыIауэ, зызэщIикъуэри, и закъуэ кхъухьлъатэкIэ игъэзэжащ. Сыт къэмыхъуами, хуейтэкъым дзэм къыхэкIыну. КъызэрыщIэкIамкIэ, Хьэсанш и узыр тIасхъэхэм хуэдэтэкъым. Нэхъри зиубгъуащ икIи, хьэлъэ дыдэ щыхъум, аргуэру Москва нагъэсащ. Дохутырхэм ялъэкI къагъэнакъым, ауэ… Узыр нэхъ лъэщу къыщIэкIащ.
Хьэблэри, къуажэри, куейри иригушхуэу апхуэдэ лIыхъужьт Хьэсанш.
- Сэ Бахъсэн Хьэсанш къызэрысцIыхурэ куэд щIатэкъым, ауэ и хьэлым, и дуней тетыкIэм занщIэу сыдахьэхат. Апхуэдэу адыгагъэ ин зыхэлърэ хабзэхэм пщIэ хуэзыщIрэ ди лъэпкъым куэд хэтыжкъым. Быдэу си фIэщ мэхъу: пасэрей адыгэ зауэлIхэр зэрыщытам хуэдэущ Хьэсанш дунейм зэрытетар. Абы и деж щызэхуэхьэсат цIыхум фIыуэ хэлъын хуей псори. УрысеймкIэ ар къыщызыцIыху унафэщIхэми псалъэ дахэ куэд къыхужаIэрт. Си нэIуасэ унафэщI гуэрым мыпхуэдэу къызжиIауэ щытащ: «Бахъсэн Хьэсанш икъукIэ щIалэ гъэсащ. Унафэ хуэпщIамэ, ар игъэзэщIарэ имыгъэзэщIарэ укIэлъымыгъуэзэжми хъунущ - зы лъэбакъуэкIэ зэрыфIэмыкIынур хьэкъыу спхыкIащ! Уеблэмэ хуэпщIа унафэм езым и гупсысэ щхьэпэ зэрыхилъхьэжыным, Iуэхур нэхъыфI зэрищIыным иужь ит зэпытщ». ИужькIэ Генеральнэ штабым и академием сыщыIущIат, Хьэсанш абы щеджэу. Генеральнэ штабым и академием и унафэщIым Iуэху сиIэу сыб-гъэдыхьати, икъукIэ къыщытхъуат. Сызэрыадыгэм, Бахъсэнымрэ сэрэ зылъэпкъ дыкъызэрыхэкIам щхьэкIэ си щхьэр лъагэу слъагъужауэ щытащ абы щыгъуэ. ЗыIыгъыкIэкIи, гъэсэныгъэкIи, хабзэкIи псоми ефIэкIыу, псоми къахэлындыкIыу апхуэдэт. ИужькIэ, республикэм къыщигъэзэжам щыгъуэ, дызэIущIэу, дызэдэуршэру щытащ. Зы псалъэкIэ жыпIэмэ - и лъэпкъым хуэфэщэн бынт! Адыгэр мащIэ дызэрыхъуам иригузавэу, абы игъэгуауэщхьэуэу, ди къэкIуэнум щIэгупсыс зэпытт. 35-нэ армэм щыщыIам ди щIалэхэм ядэIэпыкъуу, защIигъакъуэу, къащхьэщыжу щытащ, армэм къыщекIуэкI «дедовщинэми» гуащIэу пэщIэтт. 35-нэ армэм и унафэщI Турчинюк Игорь икъукIэ псалъэ дахэ куэд къыхужиIэрт Бахъсэным. Хьэсанш абы и япэ къуэдзэт. Уеблэмэ и къулыкъу зыгуэркIэ текI хъумэ, Хьэсанш и пIэ къринэну щIэхъуэпсырт, апхуэдизкIэ дзыхь къыхуищIырти, - жеIэ генерал-лейтенант Батыр Мухьэмэд.
Зи цIэмрэ зи хъыбарымрэ зи япэ иту псэуа Бахъсэн Хьэсанш лIыгъэ зэрыхэлъым, зэрыхахуэм щхьэкIэ, уеблэмэ бийхэми пщIэ ин къыхуащIырт. И ныбжьэгъухэми, благъэхэми, зауэ губгъуэ къыдитахэми генерал щыпкъэр IэфIу ягу илъщ нобэр къыздэсым.