БзэщIэныгъэхэмкIэ кандидат Къумыкъу Маринэ хамэ къэралым адыгэбзэр щегъэджын Iуэхум илъэс зыбжанэ хъуауэ пэрытщ. Ар Зеикъуэ къуажэм къыщалъхуащ, курыт еджапIэр абы къыщиухри, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым адыгэбзэмрэ литературэмкIэ и къудамэм щIэтIысхьащ. Ар ехъулIэныгъэ иIэу къиуха нэужь, аспирантурэм и щIэныгъэр щыхигъэхъуащ. Балэ Иринэ и щIэныгъэ унафэщIу фразеологиемкIэ и кандидат лэжьыгъэр игъэхьэзырри, 2006 гъэм пхигъэкIащ. Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым ФилологиемкIэ и институтым и заочнэ къудамэм методисту илъэси 10-кIэ, Адыгэбзэмрэ литературэмкIэ къудамэм егъэджакIуэ нэхьыщхьэу илъэси 4-кIэ щылэжьащ. «Университетым сыщеджэху, егъэджакIуэ сыхъуну мурад лъэпкъ сиIакъым, - игу къегъэкIыж Маринэ. - Журналистикэр сэркIэ нэхъыфIу згъэуват, егъэджакIуэу сылэжьэфыну къысщыхъуртэкъым, IэщIагъэ гугъуу къэслъытэрти. Ауэ етхуанэ курсым сыщIэсу Кэнжэ практикэ сагъакIуэу Балэ Людмилэ сыпэщIэхуа нэужь, си Iуэху еплъыкIэм занщIэу зихъуэжащ. Людмилэ сабийхэм яхуиIэ лъагъуныгъэр, адыгэбзэр еджакIуэхэм яIурилъхьэн папщIэ и псэр, и къарур зэрыхилъхьэр щыслъагъум, ар куэду си псэм хэпщIа хъуат».
Апхуэдэу а IэщIагъэм и лъагъуэм техьа Маринэ иджы езыр щапхъэ зытрах егъэджакIуэщ. Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым щыщылажьэм абы къигъэлъэгъуащ къыхиха IэщIагъэм зэрыхуэIэзэри, зэрыхуэпэжри, и щIэныгъэмкIэ нэгъуэщIхэм ядэгуэшэну сыт щыгъуи зэрыхьэзырри. Хэкум щрихьэкIа лэжьыгъэр кууми, иджы Тыркум и еджапIэ нэхъыщхьэм щиIэ къалэныр куэдкIэ нэхъ мыхьэнэшхуэ зиIэщ.
- Лъэпкъыбзэр щымыIэжмэ, езы лъэпкъри кIуэдыжа пэлъытэщ. Псом хуэмыдэу хамэ щIыпIэм щыгугъущ уи бзэр щыпхъумэжыныр, - жеIэ Маринэ. - Адыгэ лъэпкъыр нэхъыбэ дыдэу щыпсэу Тырку къэралыгъуэм, зэрытщIэщи, я анэдэлъхубзэр илъэс куэдкIэ щрагъэджакъым, апхуэдэ хуитыныгъэ яIакъым. Абы къыхэкIыу, адыгэбзэр кIуэдыжын гъуэгум хуэмурэ теуват. Ауэ 2018 гъэм Къайсэр къалэм дэт Эрджиес университетым Адыгэбзэмрэ адыгэ щэнхабзэмкIэ къудамэ къыщызэIуахащ. Мы къудамэр адыгэбзэр къызэтегъэнэнымкIэ гугъапIэ инщ, гуфIэгъуэшхуэщ мыр зэрыщыIэр. Университетым дыкъыщрагъэблэгъа дыдэм еджакIуэ иджыри диIэтэкъым. 2018 гъэм и пэм лэжьэн щIэддзащ. ЯпэщIыкIэ урысыбзэмкIэ къудамэм дерсхэр щедгъэкIуэкIащ, Эрджиес универсистетым зэрыщрагъаджэ щIыкIэм зыщыдгъэгъуэзащ.
Маринэ щылажьэ АдыгэбзэмкIэ къудамэр къызэрызэIуахрэ мы гъэм илъэситху ирокъу. Япэ дыдэу абы щIэтIысхьахэм къаухри, дипломхэр иратыжащ. Абыхэм ящыщу зыбжанэм курыт еджапIэхэм адыгэбзэмкIэ щрагъаджэ. Аракъэ уи лэжьыгъэм къыпэкIуэн хуей хъерым и нэхъыфIри?! Абы хуабжьу щогуфIыкI икIи ирогушхуэ Маринэ, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, езым хуэдэу IэщIагъэр фIыуэ зылъагъу, анэдэлъхубзэм хуэшэрыуэ, адыгэ лъэпкъым къыхуэсэбэпын цIыху игъэсэфащ илъэситхум къриубыдэу.
«2022 - 2023 гъэ еджэгъуэм ди къудамэм цIыху 30 къыщIэтIысхьащ. Мыбыхэм яхэтщ адыгэ ныбжьыщIэхэри, Тыркум щыпсэу нэгъуэщI лъэпкъхэм къыхэкIаи. ЕджакIуэхэм я нэхъыбэм бзэр зэрамыщIэм къыхэкIыу, адыгэбзэр алыфбейм щыщIэдзауэ идогъэдж. Студентхэм урысыбзэ дерсхэри ядот, етIуанэ курсым къыщыщIэдзауэ. Дэ едгъэкIуэкI лэжьыгъэм щIэныгъэ и лъэныкъуэкIэ щIэщыгъуэу хэлъыр, хэкум щекIуэкI методикэм къызэрыщхьэщыкIыр мыращ: япэщIыкIэ, ди еджакIуэхэм кирилл хьэрфхэр адыгэбзэ алыфбеимкIэ зрагъащIэри, итIанэ ар я тегъэщIапIэу урысыбзэ алыфбейри ядж. Еджэныр, псэлъэнымрэ едэIуэнымрэ, тхэныр - мы дерсхэр зэкIэщIэпч хъунукъым. Абы къыхэкIыу, Инчы Иринэрэ сэрэ зэпыщIауэ дызэдолажьэ. Япэ курсым щIэсхэр сэ тхыгъэм хузогъаджэ. АдрейхэмкIэ Иринэ ядолажьэ. Бзэр нэхъ тыншу къагурыдгъэIуэн, тхыбзэм еджакIуэхэр гугъу демыхьын папщIэ тлъэкI къэдгъанэркъым», - жеIэ Маринэ.
Хамэ къэралым адыгэбзэр щегъэджын IуэхущIэм пэрыува ди хэкуэгъу егъэджакIуэхэм япэ курсым щIэсхэм адыгэбзэр зэрырагъэдж тхылъ езыхэм ягъэхьэзырыжащ. Абы нэмыщIкIэ, литературэ дерсхэм папщIэ зы тхылъ къыдагъэкIыну я мурадщ. «Литературэр псори зэрытхар адыгэбзэщ, бзэр зымыщIэ еджакIуэхэм щхьэкIэ куэд тыркубзэкIэ зэдзэкIын хуей мэхъури, абыкIэ дэ сэбэп къытхуэхъуащ еплIанэ курсым щIэс ди еджакIуэ нэхъ пажэ дыдэхэм ящыщ Мэлыхъуэ Джихьэт. Джихьэт 2 - 3-нэ курсым зэрыщедгъаджэ литературэ дерсхэр тыркубзэкIэ тхузэридзэкIащ, ахэр зэхуихьэсыжри, диплом лэжьыгъэ ищIыжащ. Иринэ, Джихьэт, сэ ди мурадщ методикэ и лъэныкъуэкIэ лэжьыгъэхэр етпхыжу, зэрырагъаджэ тхыль щхьэхуэу къыдэдгъэкIыну, - жеIэ Маринэ.
Мурад куэд яIэщ Марини абы къыдэлажьэхэми. Апхуэдэ гугъапIэхэмрэ къарумрэ къахэзылъхьэр, я лъэр жану щIэзыгъэкIыр, дауи, а ирагъэкIуэкI лэжьыгъэм хуэнэхъуеиншэ, дерсхэр зыфIэхьэлэмэт, адыгэбзэр зрагъэщIэну зи нэ къикI я еджакIуэхэрщ. Къумыкъум зэрыжиIэмкIэ, Эрджиес университетым адыгэбзэр яджыну хуейуэ къекIуалIэ щIалэгъуалэм цIыхугъэ, гъэсэныгъэ, пщIэ, нэмыс яхэлъщ. Абы нэхъыбэжым тригъэгушхуэу апхуэдэщ.
«Бзэр тIэщIэкI хъунукъым, ар ди щIэблэм яIурытлъхьэн хуейщ. Адыгэу зызылъытэж дэтхэнэми ищIэну и къалэнщ адыгэбзэр, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, ар и анэм къыIурилъхьа бзэщ, и лъым хэтщ, и анэдэлъхубзэщ», - къыхегъэщ Маринэ и псалъэм.
