Вагъуэми щIэныгъэ гъуэгуми я цIэхэр я гъуазэу

Къэбэрдей-Балъкъэрым Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм и лэжьакIуэхэмрэ «Сириус» егъэджэныгъэ центрым къэрал къулыкъущIапIэхэм ядэлэжьэнымкIэ и къудамэм и IэщIагъэлIхэмрэ я зэIущIэ иджыблагъэ Налшык къалэ щекIуэкIащ. Егъэджэныгъэ IэнатIэм зыщызыужьын хуей Iуэхугъуэхэм, абыхэм я къызэгъэпэщыкIэ хъунум, лъэныкъуитIыр зэрызэдэлэжьэнум теухуат зэхуэсым къыщаIэта псалъэмакъыр.

ЗэIущIэм хэтащ КъБР-м егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министр Езауэ Анзор, еджэныгъэмрэ щIэныгъэ IуэхухэмкIэ и къуэдзэ Мысост Екатеринэ, «Зэчиймрэ ехъулIэныгъэмрэ» («Талант и успех») егъэджэныгъэ фондым щIыналъэ зыужьыныгъэмкIэ и къудамэм и унафэщI Жмырко Екатеринэ, а къудамэм лэжьыгъэр къызэгъэпэщынымрэ методикэ IуэхухэмкIэ и IэщIагъэлI нэхъыщхьэ Шустовэ Алисэ, КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм, щIэныгъэ нэхъыщхьэ щрагъэгъуэт еджапIэхэм, щIэныгъэхутэ институтхэм я лэжьакIуэхэр, гъуазджэмкIэ, спортымкIэ, щIэныгъэмрэ еджэныгъэмкIэ зэчий зыбгъэдэлъхэр къыхэгъэщынымкIэ икIи щIэгъэкъуэн яхуэхъунымкIэ «Антарес» щIыналъэ центрым, къулыкъущIапIэхэм, егъэджэныгъэ IуэхущIапIэхэм я лIыкIуэхэр.

ЗэIущIэр къыщызэIуихым, Езауэ Анзор къыхигъэщащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и егъэджэныгъэ IэнатIэм иужьрей илъэсхэм хэпщIыкIыу зэхъуэкIыныгъэфIхэр иIэ зэрыхъуар, еджэныгъэм и фIагъым зыкъызэриIэтар, зэчий зыбгъэдэлъ сабийхэр къэгъэнэ1уэнымкIэ лэжьыгъэшхуэ зэрыщекIуэкIыр. «Къапщтэмэ, ди щIыналъэм зэфIэкI пыухыкIахэр къэзыгъэлъагъуэ ныбжьыщIэхэм щIэгъэкъуэн яхуэхъуныр, абыхэм я щIэныгъэм хагъэхъуэн папщIэ зыхуейхэмкIэ къызэгъэпэщыныр хабзэу щыувауэ зыбжанэ лъандэрэ къыщокIуэкI. Ди сабийхэр зэпеуэ куэдым хохьэ, щалъхуа лъахэм къищынэмыщIауэ, гъунэгъу хэгъэгухэми, Урысейм и щIыналъэ пхыдзахэми я зэфIэкIхэмкIэ ахэр къыщацIыху. Спорт и лъэныкъуэкIэ ехъулIэныгъэ хьэлэмэтхэр къытхуэзыхьхэм я бжыгъэм кIуэ пэтми хохъуэ, физикэмрэ есэпымкIэ, химиемрэ биологиемкIэ зэфIэкI хъарзынэхэр хэIущIыIу зыщI ныбжьыщIэхэри ди мащIэкъым. ГурыIуэгъуэщ - апхуэдэ щIэныгъэ абыхэм езытыр егъэджакIуэхэращ. Арыххэуи, дэркIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ, ди нэIи тедгъэкIыркъым сабий зэчиифIэхэм драгъэкIуэкI лэжьыгъэр щIэгъэхуэбжьэным, а Iуэхур зи пщэ дэлъхэм я IэщIагъэмрэ щIэныгъэмрэ хэзыгъахъуэ курсхэр къызэгъэпэщыным. Дауи, махуэ къэс щIэ гуэр къожьэ, къежьэм бгъэдэлъхьэкIэрэ гъэкIуэтэкIэрэ хуэныкъуэщ. Сыт хуэдизу лэжьыгъэр фIыуэ къызэдгъэпэщу къытщымыхъуми, унэтIакIуэхэр диIэн, гъуазэхэр ди япэ итын хуейуэ щытыкIэ доувэ. «Сириус» егъэджэныгъэ центрым и цIэр куэд щIащ зэрыIурэ. Абы и IэщIагъэлIхэм ябгъэдэлъ есэныгъэмрэ IэпэIэсагъэмрэ дыхуэныкъуэщ, хэтш гъуэгур щыщIэныгъэншэу ткIун, тIэщIэкI щыуагъэхэр дгъэмэщIэн папщIэ. Сабий зэчиифIэхэм ядедгъэкIуэкI лэжьыгъэр методикэ лъэщ зэрыхуэныкъуэр зым и дежкIи щэхукъым. А псор зэхэплъхьэжмэ, дызэдэлэжьэн, лъэныкъуэ куэдкIэ чэнджэщэгъу дызэхуэхъун зэрыхуейр наIуэщ», – жиIащ Езауэ Анзор.

АдэкIэ къэпсэлъа Жмырко Екатеринэ къызэрыхигъэщамкIэ, «Сириус» егъэджэныгъэ центрым хуэдэ щIыналъэ IуэхущIапIэхэр Урысейм и хэгъэгу блыщIым щолажьэ, ефIакIуэуи жыпIэ хъунущ. ДызыхуэкIуэ илъэс зыбжанэм апхуэдэ центрхэр къэралым и щIыналъэхэм псоми къыщызэIуахынущ.

«Шэч хэлъкъым, егъэджэныгъэ IэнатIэр стратегие мыхьэнэ зиIэ Iуэхугъуэ куэду зэхэтщ. «Сириус» зыфIэтща центрым пщэрылъ зыщищIыжыр къытщIэхъуэ щIэблэм ябгъэдэтлъхьэ щIэныгъэм иужькIэ ди къэралым и экономикэм, щэнхабзэм, щIэныгъэм, егъэджэныгъэм зиужьыным къыхуэгъэщхьэпэнырщ. Ар и щхьэусыгъуэщ ди Iуэхур методикэ и лъэныкъуэкIэ зэщIэузэдауэ къыщIызэдгъэпэщми, сабийхэм я зэфIэкIым елъытауэ дэтхэнэми щхьэхуэ-щхьэхуэу дадэлажьэурэ защIедгъэужьми. Центрыр зэрылажьэ программэм и гугъуагъыр олимпиадэхэм къыщыхалъхьэ лэжьыгъэхэм нэхърэ куэдкIэ нэхъ тыншкъым. УнэтIыныгъэ щхьэхуэхэмкIэ ди егъэджакIуэхэм ят дерсхэр хуабжьу гъэкууащ, я нэхъыбэр курыт еджапIэхэр зэрылажьэ программэхэм зыбжанэ лъандэрэ тетыжкъым, фIыуэ япэ итщ. «Сириус» егъэджэныгъэ центрым и дунейр зэIухащ, зызыужьыну хъуэпсапIэ зиIэ дэтхэнэ зы еджакIуэри хыхьэфынущ. Хэти зригъэгъуэта щIэныгъэмкIэ и гур мызагъэмэ, щIэрыщIэу къытригъэзэжу къипщытэжыну, дерс хэхахэр нэхъ куууэ иджыну Iэмал иIэщ. Зэхьэзэхуэхэм хыхьэу, щытекIуа е къыщыхэжаныкIа нэужь, «Сириус. Онлайн» зыфIэтща зэхуэсхэм къэкIуэну Iэмал хэти иIэщ, дерс щхьэхуэхэмкIэ къызэдгъэпэщ программэхэми хэтыфынущ. ЩIэныгъэ зэбгъэгъуэтыфыныр ди лъэпкъпсо гупсысэм и зы Iыхьэщи, сабий зэчиифIэхэр къыхэгъэщыныр абы и зы пкъыгъуэщ, а гъуэгум техьахэм защIэгъэкъуэнри и зы IэнатIэщ», - жиIащ Жмырко Екатеринэ.

ЗэIущIэм хэтхэм Екатеринэ гу лъаригъэтащ «Сириус» егъэджэныгъэ центрым къекIуалIэ дэтхэнэ зы сабийми езым и егъэджакIуэ къыщигъуэтыфыну зэрыщытыр. «Ахэр псори урысейпсо олимпиадэхэр къэзыхьа сабийхэм я унэтIакIуэщ, егъэджэныгъэм щIыхь щызиIэ лэжьакIуэщ, дунейпсо утыкум ихьэ гуп зэхэтхэм я гъэсакIуэщ. Нэхъ гъэщIэгъуэнращи, ди центрым Iэмал иIэщ сабийхэм ярит есэныгъэхэр теорием къыщымыувыIэу, практикэ и лъэныкъуэкIи къызэщIикъуэну, щIэныгъэр я нэгу къыщIигъэувэну. Дэ диIэщ курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт IуэхущапIэу ди къэралым итхэм я нэхъыбэм ямыIэ лъэщапIэхэр, лабораториехэр, иджырей технологием и Iэмэпсымэ ехьэжьахэр», - жиIащ Жмырко Екатеринэ.

АдэкIэ хьэщIэм и псалъэм министрым къыпищэри, Къэбэрдей-Балъкъэрым «Антарес» зи фIэщыгъэ егъэджэныгъэ центр зэриIэр, ар къэралым щыIэ хуэдэ IуэхущIапIэхэм нэхърэ фIыуэ нэхъ пасэу къызэрызэрагъэпэщар къыхигъэщащ. 2019 гъэм лэжьэн щIэзыдза «Антарес» центрыр КъБР-м и егъэджэныгъэ IуэхущIапIэ ехьэжьахэм языхэз хъуащ. Мыбдеж сабийхэми егъэджакIуэхэми Iэмал щаIэщ я щIэныгъэм щыхагъэхъуэну, зыщаузэщIыну. «Нобэ центрым технологие лъагэкIэ къызэгъэпэщауэ лабораториеу бгъу, зы библиотекэ, джэгупIэ зэмылIэужьыгъуэхэр иIэщ. Илъэсым и кIуэцIкIэ центрым хуаутIыпщ мылъкур сом мелуан 16-м нызэрохьэс, къэрал бюджетым щымыщу сом мин 222-рэ хуэдиз лэжьыгъэр зэтраублэн папщIэ кърахьэлIащ. Абы къищынэмыщIауэ, центрым егъэджакIуэ, IэщIагъэлI, щIэныгъэрылажьэ Iэзэхэр кърашалIэ», - къыхигъэщащ Езауэ Анзор.

Апхуэдэу министрым зэIущIэм хэтхэм гу лъаригъэтащ центрым и лэжьыгъэр зэрырагъаджэ программэ 49-м тещIыхьауэ зэрыщытым, IэщIагъэм ехьэлIауэ зэблэкIыгъуитIкIэ зэреджэм, илъэс къэс еджапIэм къыщIэтIысхьэу щеджэну хуей ныбжьыщIэ мин 22-м я зэхьэзэхуэ зэрырагъэкIуэкIым.

АдэкIэ Езауэ Анзор къыхигъэщащ центрым иригъэкIуэкI лэжьыгъэр зэрефIакIуэм егъэджакIуэхэм я фIыщIэшхуэ зэрыхэлъыр. «Олимпиадэхэм къыщыхэжаныкI сабийхэм я зэфIэкIыр утыкушхуэм наIуэ щыхъун папщIэ, егъэджакIуэхэмрэ гъэсакIуэхэмрэ зы мазэк1экъым икIи мазитIкIэкъым абыхэм зэрелIалIэр, зэрырагъаджэр. Абыхэм еджакIуэхэм халъхьа къаруращ нобэ дыгушхуэу дэри дгъэлъагъуэр. «Зыгъэпсэхугъуэ инкIэ» зэджэ пэхуэщIэм хэта сабийхэр къанэ щымыIэу «Антарес»-м и дерсхэм едэIуа, абы и ущиехэр зыхэзылъхьа защIэщ», - жиIащ министрым.

«Антарес» щIыналъэ центрым и унафэщIым и къалэныр зыгъэзащIэ Джаппуевэ Тамарэ псалъэ щратым, министрым зи гугъу ищIа Iуэхугъуэхэм къыпищащ: «Дерс щхьэхуэхэр, псалъэм папщIэ, химиемрэ биологиемрэ ди центрым куууэ щыдогъэдж, программированием, моделированием, пкъыгъуэр зэпкърылъхьэным теухуа дерсхэм я программэхэр хуабжьу гъэгугъащ. Робототехникэм дихьэх сабийхэр диIэщ, абыхэм я IэдакъэщIэкIхэм щIэупщIэ яIэщ. Псалъэм къыдэкIуэу къыхэзгъэщыну сыхуейт зезыгъакIуэ зыдэмыс транспортым щхьэкIэ светофор, кIапсэ зимыIэ макъгъэIу, нэгъуэщI Iэмэпсымэ лIэужьыгъуэхэри зэпкърызылъхьэф ныбжьыщIэхэр зэрыдиIэр. Апхуэдэу ди еджапIэм щIэсщ тхэным дихьэх ныбжьыщIэхэри. Абыхэм я зэфIэкIым хэгъэхъуэным хуэунэтIа лэжьыгъэшхуи идогъэкIуэкI. «Антарес» центрыр еджэныгъэр зыхуей хуэзэу щызэтеубла IуэхущIапIэхэм ящыщщ, техникэкIи къызэгъэпэщащ, еджакIуэхэм заужьыну къудеймэ, сыт хуэдэ Iэмалри иIэщ. КъищынэмыщIауэ, щIэныгъэ егъэгъуэтыным къыдэкIуэу, я къэухьым зиубгъун папщIэ нэгузегъэужь пэхуэщIэ куэди къыхыдолъхьэ. Лэжьыгъэри зыгъэпсэхугъуэри зэдэмыкIуэмэ, ныбжьыщIэр еджэным зэрыхисхьэнур къыдгуроIуэри, мардэми дызэрытетыным дыхущIокъу», – жиIащ Джаппуевэ Тамарэ.

УнафэщIым и къэпсэлъэныгъэм адэкIэ къызэрыхэщамкIэ, центрым иджыпсту цIыху 48-рэ щолажьэ, абыхэм ящыщу 29-р егъэджакIуэщ. Апхуэдэу егъэджэныгъэм кърашалIэ щIэныгъэм, гъуазджэм, спортым ехъулIэныгъэфIхэр щызыIэрызыгъэхьа цIыху цIэрыIуэхэр. «Ди лэжьэкIэм хэлъ щхьэхуэныгъэхэм ящыщщ IэщIагъэм ехьэлIа зэблэкIыгъуэхэр зэраIэр, хэгъэгупсо зэпеуэхэр къызэрызэрагъэпэщыр, пэIудза еджэныгъэ щхьэхуэхэр зэрызэхашэр. Центрым лэжьэн зэрыщIидзэрэ 5 - 11-нэ классхэм щIэс сабийхэм папщIэ зэблэкIыгъуэ 75-м къриубыдэ лэжьыгъэ ирагъэкIуэкIащ, сабий минитIрэ щищым щIигъу къызэщ1иубыдэу. ПэIудзауэ едгъэкIуэкI еджэныгъэхэм сабий минищым щIигъу хэтащ. Зэчий зыбгъэдэлъ сабийхэр къыхэдгъэщын папщIэ ди центрым акъылым зезыгъэужь зэпеуэми, спорт зэхьэзэхуэми, бэрэIущми, литературэ джэгурэшми зэныкъуэкъу 90-м щIигъу къыщызэдгъэпэщурэ едгъэкIуэкIащ. Псори зэгъусэу абыхэм сабий мин 32-м нэблагъэ хэтащ», - жиIащ Джаппуевэ Тамарэ.

Олимпиадэ зэщIэхъееныгъэми мыхьэнэшхуэ зэрыратри къыхигъэщащ, абы гулъытэ нэхъыбэ игъуэтын зэрыхуейри ибзыщIакъым. «Ар министерствэмрэ егъэджэныгъэм пыщIа къулыкъущIапIэхэмрэ я IэнатIэщ, зэпыуи хъунукъым, зэпымычу зегъэубгъун икIи цIыху нэхъыбэ къешэлIэн хуейщ. ЩIэныгъэм и мызакъуэу, ди щIыналъэм и жылагъуэ-экономикэ щытыкIэм зыкъезыгъэIэтыну щхьэусыгъуэхэм ари зэращыщыр зыщыдгъэгъупщэ хъунукъым», - жиIащ центрым и унафэщIым.

ЗэIущIэм кърихьэлIахэр псори зэакъылэгъу хъуащ «Антарес» егъэджэныгъэ центрым зэфIэкIышхуэ зэрыбгъэдэлъымкIэ, «Сириус» центрым и лэжьэкIэм еплъын зэрыхуеймкIэ, методикэ IэнатIэр егъэфIэкIуэнымкIэ абы бгъэдэлъ ехъулIэныгъэхэм щапхъэ трихыну хьэкъ зэриIэмкIэ. ЛъэныкъуитIри дяпэкIэ зэдэлэжьэну зэгурыIуащ. «Ди центрым зэрихьэ «Сириус» фIэщыгъэ дахэр жыжьэу уафэгум къыщыблэ вагъуэм и цIэми, ди щIэблэм кIыхьу хедгъэшыну дызыхуей гъащIэ гъуэгум идогъэщхь, ирехъу ари «Сириус», и хъуэпсым ди ныбжьыщIэхэм я дунейр къигъэнэхуу», - жиIащ хьэщIэхэм ящыщ Жмурко Екатеринэ.