Календарь событий

Узыншагъэ

Туризм IэнатIэм пыщIауэ лажьэ IуэхущIапIэу зы илъэсым къриубыдэу сом мелуани 180 нэхърэ мынэхъ мащIэ хэхъуэу зиIэхэм «Лэжьыгъэм кърикIуэр» лъэпкъ пэхуэщIэм хыхьэу къэрал дэIэпыкъуныгъэхэр дяпэкIэ иратынущ. Апхуэдэ унафэм иджыблагъэ Iэ щIидзащ лъэпкъ пэхуэщIэм и унэтIакIуэ, УФ-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ Белоусов Андрей. 

«Россельхознадзор»-м Кавказ Ищхъэрэм щиIэ управленэм и пресс-IуэхущIапIэм иджыблагъэ къызэритамкIэ, дызэрыт илъэсым зэрыщIидзэрэ Къэбэрдей-Балъкъэрым жылапхъэу нэгъуэщI щIыналъэхэм яхуригъашэм хигъахъуэ зэпытщ. 
Псалъэм къыдэкIуэу, 2024 гъэм и щIышылэ - мазаехэм къриубыдэу Къэзахъстанымрэ Белоруссиемрэ нартыху жылапхъэу тонн 800-м щIигъу яхуиутIыпщащ. Ар процент 25-кIэ нэхъыбэщ нэгъабэ и иджы хуэдэ зэманым щыIа бжыгъэхэм нэхърэ. Абы нэмыщI, апхуэдэ жылапхъэу тонних республикэм и гъавэгъэкIхэм Ермэлым япэу мы гъэм ирагъэшащ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым Экономикэ зыужьыныгъэмкIэ и министерствэм и пресс-IуэхущIапIэм иджыблагъэ зэбгригъэха хъыбарым къызэрыхэщамкIэ, 2024 гъэм и япэ махуэхэм ирихьэлIэу республикэм и промышленнэ индексым нэгъабэ елъытауэ проценти 110,4-кIэ хэхъуащ.

Рассказым щыщ Iыхьэ 

И лъэнкIапIэм къытехьэу Аслъэн-бей къепхъухат тырку кIагуэ къуэлэн кIыхьыр. Иджы ар зэтекIуэтати, дыгъэ бзийхэр зытеджэгукI и цей хьэзырыбгъэр къыщIэщырт. Арат къозыгъащIэр Аслъэн-бей и гъусэхэм зэрамылъэпкъэгъур. IэщэкIэ апхуэдэу зи бгъэгур зыгъэщIэращIэ хабзэр кавказ цIыху уардэхэрщ. 
Фэеплъ сыну кхъухьыпэм трагъэжыхьами ярейт Аслъэн-бей – мыхъейуэ абы тетт, илъагъум и нэр тенауэ. 

Урысейм и ЩIэныгъэ Академием археологиемкIэ и институтым и щIэныгъэлI Володин Семён дызэрыщигъэгъуэзамкIэ, иужьрей илъэсхэм къэралым и архиологхэм нобэм къэс дызыщымыгъуэза куэд къагъуэту хуежьащ. Ар, дауи, и фIыгъэщ зэфIэкIышхуэ зиIэ иджырей технологиехэми.

Щхьэусыгъуэ гуэррэ лъабжьэрэ имыIэу зы адыгэ уэрэди щыIэу къыщIэкIынкъым. Зы Iуэхугъуэшхуэ гуэр къызэрыхъуу, ар хузэхалъхьэ хабзэт. Адыгэ IуэрыIуатэм апхуэдэу ди деж къихьэсар куэд дыдэ мэхъу. 1941 – 1945 гъэхэм екIуэкIа Хэку зауэшхуэ лъапсэрыхым теухуа уэрэд куэди яусащ. Ар къыхэкIащ лъэпкъыбэ къэралышхуэм и цIыхухэм къатепсыхауэ щыта лъапсэрых зауэшхуэм, цIыхубэм ишэча гугъуехьымрэ хьэзабымрэ, зэрихьа лIыхъужьыгъэм, лъэпкъ зэмылIэужьыгъуэхэм яку илъа зэныбжьэгъугъэм, къуэшыгъэм, цIыхугъэ лъагэм, лъагъуныгъэ къабзэм икIи нэгъуэщI Iуэхугъуэхэми. 

УФСБ-м къет
 
Урысей ФСБ-м и Управленэу КъБР-м щыIэм, КъБР-м щыIэ МВД-м я лэжьакIуэхэм, наркотикхэкIхэр игъэкIыным пэщIэт Iуэхухэр ирагъэкIуэкIыу, къызэпаудащ Налшык къалэ щыпсэу цIыхуитIым наркотикхэкIхэр игъэкIыным пыщIауэ ялэжь щIэпхъаджагъэр. 
Яубыдахэр, абыхэм и псэупIэр къыщащым къытрахащ «героин», «метадон» наркотикхэкI грамм 280-м щIигъу.

«ГъуэгуфI шынагъуэншэхэр» лъэпкъ пэхуэщIэм хиубыдэу зыхуей хуагъэзэнущ километр 27-рэ зи кIыхьагъ Шэджэм ЕтIуанэ - Булунгу гъуэгур. Гъэ кIуам абы щыщу километритI зэIузэпэщ ящIащ, мы гъэми лэжьыгъэхэм пащэнущ. Мыр къыхэгъэщыпхъэщ - Урысейм и турист кIуапIэхэмрэ абыхэм екIуалIэ гъуэгухэмрэ зэIузэпэщ щIыныр Iуэхугъуэ нэхъыщхьэхэм хабжащ. ЗэрытщIэщи, Къэбэрдей-Балъкъэрыр апхуэдэ щIыпIэхэмкIэ къулейщ. 

ДЫЩЭКI Марие

Гъатхэпэм и 20, бэрэжьей

ЩIым и дунейпсо махуэщ
Насыпым и дунейпсо махуэщ
Астрологием и дунейпсо махуэщ
Социальнэ лэжьыгъэм и дунейпсо махуэщ
Лы мышхыным и дунейпсо махуэщ
1944 гъэм Докшукинэ спирт заводым, зэрагъэпэщыжа нэужь, лажьэу щIидзэжащ.
1992 гъэм «Урысей Федерацэм и ЛIыхъужь» цIэмрэ «Дыщэ Вагъуэ» медалымрэ ягъэуващ.
1910 гъэм къалъхуащ «ЩIыхь» орденым и нагъыщищри зыхуагъэфэща Мусэ Менлы.

2024 гъэр унагъуэм, абы къыдекIуэкI лъапIэныгъэхэр хъумэным я илъэсщ. Мэлбахъуэ Тимборэ и цIэр зезыхьэ Лъэпкъ къэрал библиотекэм мы илъэсыр зэрагъэлъэпIэну выставкэхэр, зэIущIэхэр, зэпеуэхэр яубзыхуащ. Абыхэм язщ иджыблагъэ абы къыщызэрагъэпэща «Институт семьи: традиции и семейные ценности» зэхыхьэ щхьэпэр. Абы ирагъэблэгъащ къэрал, жылагъуэ, дин IуэхущIапIэхэм я лIыкIуэхэр.

Тхыдэм щыщ напэкIуэцIхэр къыщыгъэлъэгъуэжа дэфтэрхэр щыхьэт зэрытехъуэмкIи адыгэхэм я IуэрыIуатэм къызэрыхэщыжымкIи, ди республикэм къухьэпIэмкIэ щежэх Балъкъ псышхуэм щхьэщылъагыкI Къанжал бгыщхьэ тафэ хэшам и Iэхэлъахэм 1708 гъэм зауэзэрылI шынагъуэ щекIуэкIащ. 

Жылэм, лъэпкъым и зэIущIэ нэхъыщхьэу сытым дежи щытащ хасэр. Ар ижь-ижьыж зэман лъандэрэ лъэпкъым къыдекIуэкI псалъэщ. Япэ дыдэу ущрихьэлIэри нарт эпосырщ. 
IуэрыIуатэм ди зэманым убзыхуауэ къихьэсакъым хасэр зэрекIуэкIыу щыта хабзэхэр. Зэм жеIэ хасэм зи лъэ вакъэ изылъхьэр екIуалIэу щытауэ, зэми бзылъхугъэ ирамыгъэкIуалIэу щытауэ. Нэхъыбэу эпосым къыхэщыр нартылIхэр щытепщэ хасэрщ, бзылъхугъэ яхэмыту щызэхуэс, Iуэхугъуэ гуэрым теухуауэ щызэчэнджэщ, унафэ къыщащтэрщ. 

«ПсэупIэмрэ къалэ щыIэкIэмрэ» лъэпкъ пэхуэщIэм хыхьэу республикэм и Лэскэн щIыналъэм иужьрей илъэсихым зэIузэпэщ щащIащ фэтэр куэду зэхэт унэхэм я пщIантIэу 8-рэ цIыху зэхуэсыпIэ зэхуэмыдэу 16-рэ. Абы хохьэ къуажиблым я утыкушхуэу 9, къалэ жыг хадэ цIыкIуу 4, зы лъэс лъагъуэ, цIыхухэм я дежкIэ мыхьэнэ зиIэ ухуэныгъэхэм къедзылIа щIыпIэу 2.