Къэхутэныгъэ гъэщIэгъуэнхэр

Урысейм и ЩIэныгъэ Академием археологиемкIэ и институтым и щIэныгъэлI Володин Семён дызэрыщигъэгъуэзамкIэ, иужьрей илъэсхэм къэралым и архиологхэм нобэм къэс дызыщымыгъуэза куэд къагъуэту хуежьащ. Ар, дауи, и фIыгъэщ зэфIэкIышхуэ зиIэ иджырей технологиехэми.
Тхыдэм къызэрыхэщымкIэ, VI лIэщIыгъуэм Тамань хытIыгум ( иджы Краснодар крайщ) щыпсэуа алыджхэм ящIауэ щыта Фанагорие къалэм журтхэм я тхьэлъэIупIэ иджыблагъэ къыщагъуэтащ - а зэманым алыдж колонистхэр хы ФIыцIэ Iуфэм нэхъ щитIысыкIырт. ЯпэщIыкIэ алыджхэм фIэкIа щымыпсэуа къалэхэм, зэман дэкIа нэужь, нэгъуэщI лъэпкъхэри дэтIысхьэрт. Апхуэдэу Фанагориер псэупIэ яхуэхъуащ скифхэм, сарматхэм, синдхэм, меотхэм, нэгъуэщIхэми. АтIэ мис а къалэ лъэлъэжар здэщыIа щIыпIэ дыдэм хуэзэу къыщагъуэтащ метр зэбгъузэнатIэ 120-рэ зи инагъ, иудейхэм я тхьэлъэIупIэ зэпэщ. ЩIэныгъэлIхэм зэрыхуагъэфэщамкIэ, ар ди эрэм ипэ ита I лIэщIыгъуэм хеубыдэ. Апхуэдэу абыхэм къахутащ а унэр VI лIэщIыгъуэм и кум мафIэсым зэрихьар.
ИлъэситI и пэкIэ Замбием къыщагъуэтащ Iэрыхуэу зэгуэIулIа пхъитI, зэхэщIыкI зиIэ цIыхум зэрищIар наIуэу, арщхьэкIэ абы ныбжьышхуэ дыдэ иIэт - Homo sapiens-м и пэ илъэс мин 476-кIэ итт.
Европейхэм япэу къызэIуахауэ нобэм къэс къалъытэ Бразилием, къызэрыщIэкIымкIэ, нэхъапэжми цIыху щыпсэуащ - абы иджыблагъэ къыщагъуэтащ щIыпIэ щхьэхуэхэм гъавэ щащIэу зэрыщытам щыхьэт техъуэ хьэпшыпхэр.