Зратахэмрэ къызытрахыжахэмрэ

 СССР-м Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужьыр щыхуагъадэрт Совет Союзым и ЛIыхъужьым. Апхуэдэу къекIуэкIащ, блэкIа лIэщIыгъуэм и 60 гъэхэм пщIондэ. Зэи сщыгъупщэжынукъым си къуажэгъу, Сталиным и цIэр зезыхьэ колхозым и жэмыш Пащты Салимэ Iэтауэ ягъэлъэпIауэ зэрыщытар. Iуащхьэмахуэ метр бжыгъэкIэ и лъагагъым хуэдиз (метр 5633-рэ) шэ литру жэм къэс къыщIэзыша Салимэ Москва и Кремлым яшэри, и бгъэм дыщэ вагъуэр къыщыхалъхьауэ щытащ. Ар къызэрырагъэблэгъэжым ехьэлIа дауэ-дапщэхэм хэтыну Къэбэрдей-Балъкъэрым и Iэтащхьэ Мэлбахъуэ Тимборэ я пашэу, Куба къэкIуат республикэм, Бахъсэн районым я унафэщIхэр. ЦIыхуищэхэм яуфэбгъуат къуажэ стадионымрэ абы и Iэшэлъашэхэмрэ. ЕкIуэкI Iуэху псори трахырт кинокамерэхэмкIэ. ИужькIэ куэдрэ сригушхуащ абыхэм я «нэхэм» сэри сыкъаубыдауэ зэрышытам щхьэкIэ…
 А псори къыщIэсIуэтэжыр, дауи, цIыху лэжьакIуэм Совет Союзым щыхуащI пщIэр зыхуэдизыр къэзгъэлъэгъуэн щхьэкIэщ. ЦIэ лъапIэр зыфIащар жэнэтым кIуа хуэдэт: Абы Налшык фэтэр зэпэщ къыщратырт, пуду автомашинэ къыращэрт, зыхуеину псори иIэт.
 Арат къыхэжаныкIыну куэд щIыхущIэкъур. ЗэрыгурыIуэгъуэщи, мыбдежи щызекIуэрт нэфIнеи, хьэгъэщагъэхэри, хьэрэмыгъи, ауэ апхуэдэхэр иужькIэ къыщIэщыжырт.
 Псалъэм и хьэтыркIэ, а цIэ лъапIэр трахыжауэ щытащ псори зэхэту цыху 94-м. Абыхэм ящыщу плIыр лIыхъужь тIуащIэт-щыр Тыркумэн СССР-м и Ташауз областым щыщ бжьэхуцгъэкIхэт, етхуанэр Украинэм хыхьэ Винницкэ областым колхоз тхьэмадэу щылажьэрт. ЩIыпагъэкIам и щхьэусыгъуэри къамылэжьар зэфIагъэкIауэ зэратхарт:бжыгъэхэр зэрахьэкIыурэ, пцIы яупсурэ.
 Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужьхэм ящыщу яукIар зы закъуэщ- къэралым и шынагъуэншагъэм и IэнатIэр зи унафэм щIэта, СССР-м и Министрхэм я Советым и япэ къуэдзэу щыта Берия Лаврентийщ.
 ГъэщIэгъуэнщ академик цIэрыIуэ Сахаров Андрей и къекIуэкIыкIар I980 гъэм щIышылэм и 8-м СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым къыдигъэкIа Указым ипкъ иткIэ абы «Гъубжрэ Уадэрэ» и дыщэ вагъуищым къару имыIэжу къалъытауэ щытащ «Совет властым и бийуэ лэжьыгъэ зэрыригъэкIуэкIым къыхэкIыу», жаIэри. ИужькIэ Горбачев Михаил жиIащ хьэIупс ящIа еджагъэшхуэм и дамыгъэ псори зэфIигъэувэжыну зэрыхьэзырыр. Ауэ Сахаровым къигъэуващ абы и пэкIэ ди къэралым политикэ щхьэусыгъуэкIэ щагъэтIыса псори хуит къащIыжыну. Академикыр лIащ, Горбачёв указым Iэ тримыдзэу.