Зэрихабзэу, Дахэуэс пщэдджыжь нэмэзым къызыщыуащ, Iэуэлъауэншэу гъуэлъыпIэм къебэкъуэхри, шхыIэн кIапэр сакъыу кIэщIиупщIащ IэфI дыдэу жей и пхъум. Жэщ кIуам хьэкум мафIэ гуащIэ илъами, пэшыр упщIыIужат. ЦIыхубзым зехуапэри пэшым къыщIокI. МащIэу къепсэпсауэрт. «ЩIыIэ къэхъунущ, - и гум къокI Дахэуэс, - пхъэ тIэкIури икIэм ныдогъэс». Гуэщым щIохьэри пхъэ гъур IэплIэ къыщIех. Хьэкум мафIэ ирищIа нэужь, шейнык гъуабжэ цIыкIур трегъэувэ.
- Мулид, иIэт, тIасэ, фытэджыт, - къалмыкъ шейм къэкъуэлъэн щригъажьэм, зэлъэпагъыу хэлъ и къуитIым я нэхъыжьым щхьэщохьэ Дахэуэс. ЩIалэ цIыкIум и жейбащхъуэнэхэр къызэтрех. И анэр етIуанэу къелъэIуным нимыгъэсу, гъуэлъыпIэм къоувэх.
- Тэдж уэри, Чэмал, - и къуэш нэхъыщIэм шхыIэныр къытрелъэф Мулид. Анэм Iэнэ лъакъуищыр утыку кърегъэувэри, къалмыкъ шеймрэ щIалитIым я хьэлу зырызрэ къытрелъхьэ. ЗэкъуэшитIыр йотIысылIэри, я анэм игъэхьэзырар яфIэIэфIыпсу яшх.
- Мыр фи гъуэмылэщ, - хьэлууитIрэ кхъуей гъур тыкъыррэ зэрылъ хъуржын яжьафэ цIыкIур Мулид и пащхьэ ирелъхьэ Дахэуэс, - дунейр къызэIыхьэу хуежьэмэ, бжэнхэр къэфхужи, фыкъэкIуэж. Сэ мэзым пхъэхьэ сокIуэ.
ЦIыхубзыр, нэхъ щыгъын хуабэIуэу иIэр зыщедзэри, унэм къыщIокI, пщIантIэм къыдыхьэ лIыжьыр щилъагъум, зыхуихьынур имыщIэу, къоуIэбжь.
- Еблагъэ, - Дахэуэс Iэдэб дыдэу зыхуегъазэ лIыжьым, пщэдджыжь нэмэзым къыщIыхуэкIуэнкIэ хъуам и щхьэусыгъуэр къыхуэмыщIэу.
- ФIым дыхуиблагъэ, ди нысэ, - къызэтоувыIэ лIыжьыр,- сэ IуэхукIэ сыкъыпхуэкIуат.
ЦIыхубзым зыри къыщыпимыдзыжым, лIыжьым и псалъэм пещэ:
- Плъагъуркъэ, ди нысэ, зэманыр хьэлъэщ, зауэм цIыхур къулейсыз ищIащ. Уэри уолъагъу, и ныбэ изу шхэну зыхузэфIэкI гъуэтыгъуейщ. Уфызабэщ, быниплI уиIэщ, зыгуэркIэ фи Iуэху нэхъ зэтеува хъунт уи щIалитIыр бжэныхъуэу къыдэптамэ. Мазэ хьэкъыу нартыху чилэ гъэлъэлъа уэттынт бжэн къэс.
- Алыхь, сымыщIэ, - Дахэуэс и нэгур мащIэу зэлъыIукIащ, хэхъуэ тIэкIу яIэнкIэ зэрыхъунур къыщищIэм, - щIалэIуэхэщ, яхузэфIэкIыну пIэрэ?
- Сыт я ныбжь?
- Нэхъыжьыр епщыкIуплIанэм итщ, мыдрейр…
- ЯхузэфIэкIынщ. Бжэн щэ ныкъуэ нэхъыбэ хъунукъым… Сыт тщIэн-тIэ, дэри дыIэмалыншэщ. Зауэм кIуа ди щIалэхэм къагъэзэжакъым. Псэууэ къекIуэлIэжа закъуэтIакIуэри мес – кIэлъхоз губгъуэм итщ жэщ-махуэ ямыIэу.
ЦIыхубзыр зэрыарэзыр и нэгум къищу щилъагъум, лIыжьым адэкIэ жеIэ:
- Щыгъын хуабэ яIэ уи щIалэхэм?
- Нэхъыжьым иIэт зыгуэр, ауэ нэхъыщIэр нэхъ пцIанэщ.
- АтIэ ди деж нэгъакIуэ, сэ кIагуэжь хуабэ къестынщ.
- Тхьэм фIыгъуэр къыпхуищIэ! – мэгуфIэ Дахэуэс.
ЗэкъуэшитIым зыкъомрэ епсэлъа нэужь, еущия нэужь, лIыжьым дегъэзыкIыж пщIантIэм. Куэд дэмыкIыу щIалэ цIыкIуитIым чэтым щIэт бжэнымрэ чыцIитIымрэ дахури докI.
И хъыджэбз цIыкIур зэригъашхэу, унэм щIэмыкIыну унафэ хуещIри, цIыхубзыр къыдокI мэзым кIуэну. И ныбжькIэ илъэс плIыщIым зэрыщхьэдэха щымыIэми, Дахэуэс зэуэ жьыфэ къытеуат, пIырыпI гъэпщауэ щыта и нэкIу фафIэри, пхужымыIэн хуэдизу фагъуэ хъуат. И щхьэгъусэр зауэм и пэкIэ дунейм ехыжри, щIэгъэкъуэныншэу къэнат цIыхубзыр. Иджы абы и гурыфIыгъуэри, и гъащIэр зытриухуари и быниплIырт. Нэхъыжьыр губгъуэм щылажьэрт Iэпыдзлъэпыдзу: нэхъыбэм выщхьэтесу, зэзэмызи пщафIэм и дэIэпыкъуэгъуу. «ДяпэкIэ, Тхьэм и шыкурщ, зыгуэркIэ нэхъ хуэщIа дыхъунщ, - гъуэгу здытетым гугъэ IэфIхэр и гум къыпылъадэрт фызабэм. – Нэхъыжьыр щытхъу хужаIэу мэлажьэ, мыдрей нэхъыщIитIырщи, нобэ щыщIэдзауэ бжэныхъуэщ. Мазэ къэсыху нартыху гъэлъэлъауэ путищ къалэжьынущ. СэIимэти хуэм-хуэмурэ къэжэпхъынщи, щIэгъэкъуэн схуэхъунщ»…
Апхуэдэ гупсысэхэм ятхьэкъуауэ здэкIуэм, дунейр нэхъ щIыIэ къызэрыхъур Дахэуэс щызыхищIэм, IэлъэщI кIапэр и пщэм деж быдэу щипхэри, нэхъ хуабжь зищIащ. Уафэм щегъуэлъэкIа пшэ фIыцIэ Iэрамэхэр жьыбгъэм кърихуэкIырт. «Уэлбанэ хъуну пIэрэ-тIэ?» - Дахэуэс доплъей уафэм. – Къемышха мыгъуэм арат».
Фызабэр бжьэпэм носри зы тэлайкIэ къызэтоувыIэ. Къуэ кIуэцIыр даущыншэт, кIыфIт, зеиншафэу нэщхъейт. Куэдрэ зимыIэжьэу, бжьэпэм йохри мэзым щIохьэ. Пхъэ гъур IэплIэфI зэхуехьэсри, кIапсэкIэ быдэу зэкIуэцIекъузэж. Ар и дамащхьэм трелъхьэри, къожьэж. Мэз щIагъыр жьыугъуэджэт, арщхьэкIэ ятIэт, убэкъуэху лъэр шэдыпст зыхэувэр. Ауэ ар къыфIэIуэхутэкъым цIыхубзым. Абы и дежкIэ нэхъыщхьэр нэхъ щIэхыIуэу и унэ нэсыжынырт. Сыт хуэдиз Iуэху дэлъ абы и пщIантIэм. «Зэман хьэлъэщ, - пхъэ гъурым триха и дамащхьэм и Iэр щIедз Дахэуэс. – Ярэби, зэгуэр тыншыгъуэ сихуэжыну пIэрэ? Тхьэм жиIэмэ, слъагъуну къыщIэкIынщ апхуэдэ зэман… Гугъэн хуейщ, гугъэн.
Ди анэ мыгъуэми жиIэрейт, «улIэжыху гугъэр уи Iэпэгъурэ уи пIэщхьагъыу утетын хуейщ дунейм».
Бгы дэкIыжыпIэм къызэрысу, пхъэр и дамэм кърехьэхри, йотIысэх. «Уэлбанэ кIыхь мыхъуамэ арат, - аргуэру доплъей ар уафэм, - къешхынур зэуэ къешхрэ увыIэжамэ нэхъыфIт»… Дакъикъэ зытхух хуэдэ щосри зыкъеIэтыж. ДэкIыгъуэр псом нэхърэ нэхъ хьэлъэт, уеблэмэ, къецIэнтхъуэхыжурэ щыджалэ къэхъурт. И щхьэм къызэрысу, пхъэр ирегъэтIылъэх. Зэрешари щыгъупщэжауэ, мэгуфIэ джабэ задэр къызэринэкIащи…
Ежьэжауэ здэкIуэм, ар зыхэт гупсысэхэм къыхеш адэ жыжьэу, къуажэ щIыбым, къыщыIуа макъ лъэщым. А макъым цIыхубзыр къигъаскIэри, пхъэр и дамащхьэм къехуэхыным зы мащIэщ иIэжар. «Лагъым къэуа хъунщ аргуэру, - и гур къиузыкIащ Дахэуэс, - ух иIэкъым мы зауэ мыгъуэжьым и джэрпэджэжым».
Я унэ къыщысыжым, щIыIэ-щIыIэу игу къэкIа гупсысэм техьэгъуэ къритауэ, пхъэр гуэщым щегъэтIылъри дегъэзыкIыж. ПIащIэуи псыхъуэмкIэ еунэтI. Дахэуэс бгыпэм нэсри, и щIалитIыр нэкIэ къилъыхъуэу, псыхъуэм доплъэ. АрщхьэкIэ, къыIэщIэлъагъуэркъым. «Псым икIагъэнщ», - екIэпцIэ мэзымкIэ маплъэ фызабэр. Зыкъомрэ щытауэ гу лъетэ екIэпцIэ мэзымкIэ къикIыж шыгум. Дахэуэс абы пожьэ. Шы IумпIэр зыIыгъыу къакIуэ лIы хэкIуэтам гъунэгъу щыхуэхъум, къоувыIэ:
- Ярэби, ди щIалитIыр абыхэмкIэ къыщыпIэщIэмылъэгъуауэ пIэрэ?
Мыдрейм, жэуап имытыжу, нэщхъей дыдэу и напIэр ирехьэх. Дахэуэс и нэр хуозэ шыгум илъ щIакIуэ фIыцIэшхуэм. Гужьеяуэ бгъэдолъадэри, щIакIуэ кIапэр еIэт икIи, къыхокIиикIри, и лъэм имыIыгъыжу йохуэх…
