ЗэныбжьэгъуитI

Iуэтэж

(Япэ Iыхьэ)

Зоерэ Мариерэ зэныбжьэгъу дыдэт;  зэклассэгъут, зы хьэблэт, зэрыцIыкIу лъандэрэ къызэдэгъуэгурыкIуэрт.  Пщащэ цIыкIуитIым къуажэ школыр къаухыным зы гъэ еджэгъуэ къапэщылът, ауэ пасэIуэу балигъыфэ къатеуэри, зи унэихьэгъуэ пщащэ къабзэ дахэкIей къарыщIыкIат. Зое нащхъуэ - щхьэцыгъуэт, нэкIу хъурей щхьэпэлъагэт, и  зекIуэкIэ-зыIыгъыкIэкIи и теплъэкIи езым и ныбжь пщащэ цIыкIу куэдым ефIэкIырти, ар и напщIэ зэрытелъыр нэрылъагъут. Марие пщащэ къамылыфэ лъагъугъуафIэт, Зое хуэдэ дыдэу псэлъэрей-жьэнахуэу щымытми, гушыIэ дахэ зыхэлът, ауэ мыр нэхъ укIытэх зэтеубыда зэтеIыгъат, цIыхубз къабзэ зэкIужт.

Арати, пщащэхэм я хьэблэ унагъуэ гуэрым щIалэ хьэщIэ къахуокIуэ – я къуэм къулыкъу къыдэзыщIа щIалэ ес. Апхуэдэхэм деж хабзэкъэ-тIэ жьыри щIэри, зэрыжаIэу, кърихьэлIэрэ, хьэщIэр ягъэлъапIэу, джэгушхуэ иращIэкIыу, щIалэгъуалэр зэхуашэсрэ, хьэщIэм бгъэдагъэсу? НыбжьыщIитIым шхыныгъуэ щIэщыгъуэхэмкIэ Iэнэр яухуащ. Хэгъэрей фызхэм а тIур къраджат «къыддэIэбэнщ, гуп гъэдахэуи щысынхэщ» жари. Музыкэ къоуэ, пшынэ бзэрабзэмрэ ди уэрэдыжьхэмрэ гур хагъахъуэ, укъызэщIаIэтэ.

Зое псы пэгунитIыр иIыгъыу пщэфIапIэмкIэ иунэтIауэ здэкIуэм, щIалэхэм я гъусэу жыг щIагъым щIэт стIолым бгъэдэс хьэщIэм и нэр хуэзащ, зэуи и Iэпкълъэпкъым гурыщIэ хъуэпскI  IэфI гуэр ирижащ. Пщащэм псынщIэу пэгунитIыр иригъэувэхри, Марие щэхуу жриIащ: «Еплъыт, мо сэлэт фащэ зыщыгъ щIалэм и дахагъым!» – «Пэжу, дахэ дыдэщ, тхьэ». – Абы къыфIимыгъэкIыу Марие нащэ упщIэтэным пищэжащ. Зое жеIэ аргуэру: «Сэ сыкIуэжынурэ зысхуэпэнущ. Сыхуейкъым мыпхуэдэу бэлэбанэу»… Марие аргуэру щIалэм и дежкIэ еплъэкIащ. Пэж дыдэу, ар зэкIужт: плIабгъуэ-бгы псыгъуэт, набдзэ Iувт, щыгуфIэкIэ и дзэхэр уэсым хуэдэу, къыIупст. ЩIалэми мобы гу къылъимытауэ  и щхьэр къиIэтщ, зыкъигъазэри пщащэм нэплъэгъуэ къридзат…

… ЩIалэгъуалэр Iэнэм пэрытIысхьащ. Асыхьэту бжэр зэIукIри, Зое къыщIэхутащ пэшым. И щхьэцыгъуэ Iувми и нэ къуэлэнитIым я плъыфэ бостей къекIупсми ар нэхъри лъагъугъуафIэ щIэхъукIырт. Зое щытт гуфIэжу гупым къахэплъэуи, щхьэгъэрытым, абы и псэм нэхъ къыхих тIысыпIэр къищIа нэхъей, жьантIэм дишэри Хъусен (арат щIалэ хьэщIэм и цIэр) бгъэдигъэтIысхьащ. Iэнэм бгъэдэсхэр хабзэм тету зэрыцIыхуащ. Хъусен къуажэ гъунэгъум дэт курыт еджапIэм и унафэщIым и къуэу къыщIэкIащ, и анэри егъэджакIуэу лажьэрт. Абы и псалъэмакъым къызэрыхэщымкIэ, и адэ-анэм я лъэужьым ирикIуэн мурад иIэтэкъым.

– Апхуэдэ IэщIагъэхэмкIэ мы зэманым упсэуфынукъым, сатум, щэн-къэщэхуным хыхьэн е абы пыщIа IуэхущIапIэ къызэIухын хуейщ, – жиIэрт щIалэм.

Хъусен и гупсысэкIэри и гъащIэ еплъыкIэри Зое игу ирихьащ…

– Сыту фызэкIунут фэ тIур, – жиIащ абыхэм я зэплъыкIэм гу лъызыта гуэрым. – Ныщхьэбэ фи нэчыхьыр дымытхыну си фIэщ хъуркъым. Псори къэнэжэгужащ. Зое укIытэри и нэкIущхьитIыр къызэщIэнати, нэхъ дахэжу уIуплъэрт. Хъусен пыгуфIыкIыу хъыджэбзым хуеплъэкIри:

– Уэлэхьи сэ иджыпстуи сыхьэзырым, – жиIащ.

– Уэ ухьэзырми, тхьэ сэ иджыпсту сымыхьэзыр – школыр къэзухыным иджыри илъэс иIэжщ, – хуидакъым Зое.

– Си адэ-анэм ирагъаджэ къомым уэ зыр уакъыхэжыжынкъым. Ди школым епщыкIузанэ классыр къыщодгъэухыжынщ, – къикIуэтакъым щIалэр.

Абдежым кIэпхын цIыкIур Iулъу лы гъэва пщтыр тепщэчышхуэкIэ иIыгъыу Марие къыщIыхьащ.

– Ей, хъыджэбз, уэ ущыкIуэдар дэнэ, щхьэ укъытхэмыхьэрэ?! – еджащ абы Зое.

– КъакIуэ, Марие, уи кIэпхыныр зыIухи къэтIыс, куэдщ уэ нобэ пщIар, – къызэщIэхъеящ Iэнэм щысхэри.

– Хьэуэ, иджыри пщэфIапIэм Iуэху къыщыспоплъэ, сэри сытIысыжмэ, хэт ар зыщIэнур? – яхуидакъым Марие, стIолым темылъыпхъэхэр трихри щIэкIыжащ. Арати, Хъусен и нитIыр хъыджэбзыр здыщIэкIыжамкIэ къэнащ, и гур здихьам хуэдэу. Къыбгъэдэс тхьэIухудри щыгъупщэжауэ, щым хъуауэ щыст ар, шхэнуи псэлъэнуи хуеижтэкъым, зыпэплъэр джэгум щыщIидзэну дакъикъэрт. «Ди щIалэ хьэщIэр езэшащ, – гу къылъатащ къыдыщысхэм, – и нэгу зегъэужьын хуейщ».

Арати, джэгум щIидзащ. Марие абыхэм зэзэмызэ яхуеплъэкIыурэ блэкIащ, къыблэкIыжащ, ауэ къафэхэм яхыхьакъым. Хъусени укIытэрти, хъыджэбзым щIэупщIэртэкъым. Къафэр, джэгур, ефэешхэр зэфIэкIри, щIалэ хьэщIэр машинэм итIысхьэжащ. Сыт хуэдизрэ Зое абы и пащхьэм зыкъримыгъэхутами, гушыIэ псалъэ фIэкIа къыжьэдэкIакъым щIалэм, щыIукIыжми, Iэ къыхуищIри ежьэжащ.

Апхуэдэ къыщыщIыну Зое и пщIыхьэпIи къыхэхуатэкъым. КъызэрыдэкIуэтейрэ абы къыхуемыплъэкIыу зы щIали блэкIыртэкъым. Ар есат псори къехъуапсэу. Къуажэ щIалэхэм Зое и мызакъуэу, Марии ягу ирихьырт, ауэ нэхъ дахэр хэтми жаIэн хуей щыхъум и деж, зи цIэ нэхъ къраIуэр Зоет. Езыми, зыри жимыIэми, и ныбжьэгъум дахагъэкIэ зэрефIэкIым и гур хигъахъуэрт…

Гъатхэр къэблэгъат, удз щхъуантIэ цIыкIухэр дунейм къытехьэну къеIэрт. Зоерэ Мариерэ хуабэу захуапэрти, псы Iуфэм кIуэрт, зыри зэран къахуэмыхъуу экзаменхэм зыхуагъэхьэзырын щхьэкIэ. Апхуэдэ зы махуэ гуэрым езэшыху еджахэу гъуэмылэ къыздащтар яшхыну тIысащ. Зое набдзэгубдзаплъэу и ныбжьэгъум еплъурэ жиIащ: «ПщIэжрэ, Марие, ГуащэтIасэхэ къэкIуауэ щыта щIалэр?» – «Сыт-тIэ сщIэжмэ?» – жэуап къритащ мыдрейм, къыфIэмыIуэху хуэдэу. Ауэ Зое занщIэу гу лъитащ хъыджэбзым и нитIым а дакъикъэм къыщIиха нурым. «КхъыIэ, иджы къызжумыIэ Хъусен уемыхъуэпсауэ, – погуфIыкI Зое, – ар зигу иримыхьын хъыджэбз щыIэкъым. Сэри сегуэкIуат абы, ауэ си гур здрихьэжьэри ежьэжащ, гулъытэ лъэпкъ къысхуимыщIу». ТIэкIурэ щыму щысри: «Тхьэ сэ апхуэдэ зэи къысщымыщIа», – нэщхъейуэ пищащ абы и гупсысэхэм. «КъыпщыщIынуми, уздынэса щыIэкъым, уи щхьэр щIэмыузын щхьэкIэ умыгъэузи нэхъыфIщ, дэ экзаменхэр къытпэщылъщ, ахэр зэрыгугъур къыбгуроIуэ», – кIэ иритащ псалъэмакъым Марие.

 Бэлэтокъуэ Светэ.