Адыгэбзэм и дахэрэ и IэфIрэ зыхозыгъащIэ

Ди нэхъыжьыфI Жэмыхъуэ Iэбубэчыр адыгэбзэ дахэкIэ тхэ, гупсысэ куу зиIэ, зэгъэкIуауэ ар тхылъымпIэм нэзыхьэсыф цIыхущ. Абы и IэдакъэщIэкIхэр щIэх-щIэхыурэ къытохуэ «Iуащхьэмахуэ» журналым. Иджы мурад тщIащ «Адыгэ псалъэ» газетым и электрон къыдэкIыгъуэм еджэхэми абыхэм ящыщ зы я пащхьэм итлъхьэну. Фигу ирихьмэ, ди гуапэщ.

ЖЭМЫХЪУЭ  Iэбубэчыр

ГУКЪЕУЭ

Iуэтэж

Мэжид иужь зэманым нэхъ хэплъэрей хъуат. КъакIуэIамэ, къаджэу, гъущI куэбжэм ерыщу къеуэу къызэрыувым ещхьу, жьыгъэм щысхь лъэпкъ имыIэу зыкъригъащIэ хъуат. Мэжид и ныбжьым емыкIут дунейр зэрычэзур къыбгурымыIуэныр. КъыгурыIуэрти, арат нэхъри зыгъэгузавэр. Нобэ зыгуэркIэ къыхэджалэрэ дуней зытетыр ихъуэжын хуей хъумэ, зэрыщIалъхьэжыни щIэзылъхьэжыни иIэт. Пхъуитху ипIри, унагъуэу игъэтIысыжат, благъэ къыхуэхъуахэри псэуакIуэти, Мэжид ар и гурыфIыгъуэт, абы и лъэныкъуэкIэ гукъеуэ иIэтэкъым. Зыт абы и гум банэу къыхэуэр – щIалэ зэримыIэрт.

Зейнэбрэ абырэ сыт хуэдизкIэ зэгурыIуэу, цIыхухэр къехъуапсэу зэдэмыпсэуами, Алыхьым щIалэ къахуигъэфэщатэкъым. Хэт иджы «Пагуэ» унэцIэр зезыхьэнур, Мэжид дунейм ехыжмэ? Абы нэхъейуэ, езыри щIалэ закъуэу къэмыхъуатэмэ! Алыхьым сыткIэ игу къебгъат Мэжид? Бынитхури щхьэ хъыджэбз защIэу къритат? А упщIэ гугъур абы куэдрэ зритыжырт, ауэ зыми зыкъригъащIэртэкъым.

Сытуи псынщIэу кIуа зэманыр…

И щIалэгъуэм щыуагъэу ищIахэм Мэжид иджы хущIегъуэжакIэ сыт? КIасэ хъуащ. ЛIыпIэ иувауэ, уей-уей жригъэIэу мэлажьэ, мэпсэу, дауи, зэгуэр и щIыб зыхуигъэзауэ щыта и щIалэ закъуэр. Аджыдэ мыгъуэ, зэманым къебгъэгъэзэж хъуну щытатэми!.. Тридзэрэ, нобэ Тэн Iуфэ кIуэуэ щытми, къигъуэтынуи щIыи, сыт абы жриIэфынур? ИгъащIэм зи щхьэфэм адэIэр щабэу къытемыIэба, зеиншэу къэхъуа щIалэми жиIэнур сыт? Дауи ухъут Мэжид и гъащIэр апхуэдэу зэIумыбз!..

Мэжид зэрыщIалэ цIыкIурэ дунейм зыхилъхьэ тетакъым машинэ жыхуэпIэр. Я гъунэгъу Зейтун армэм къызэрикIыжу, зы машинэжь къратати, Мэжид абы и дэIэпыкъуэгъуу лэжьащ. Абдежым къыщежьащ Мэжид шофёрыным гухэлъ хуищIынри, IэщIагъэу ар къыхихынри. Пенсэм кIуэхуи рулыр иIыгъащ.

И ныбжьэгъу нэхъыфI дыдэри сыту пасэу дунейм ехыжат! Арат Мэжид и щэхуу хъуар зыжриIэр. ЧэнджэщэгъуфI къыхуэхъуу щытащ Бекъан мыгъуэр. Сыт пщIэнур, аращ-тIэ гъащIэ жыхуаIэжыр... Ди щIалэгъуэм дыздэщыIа, дыщылэжьа щIыпIэхэм зэ дыгъакIуи дыгъаплъэ, жысIатэмэ, си Iуэхут Бекъан хьэуэ къыхигъэкIтэмэ.

Зауэм щыгъуэ щэрэ епщыкIутхуанэ шуудзэр щызэуа Сал губгъуэм гуэдз мащIэ къыщрашэкIатэкъым Бекъанрэ Мэжидрэ, абы командировкэ щагъэкIуам. А зэманырщ псори къыщыхъуар. Махуэ гуэрым гъавэ гъэхьэзырыпIэм гуэдз иришэлIар иригъэшэчыну машинэр тэрэзэм тригъэхьауэ, Мэжид гу лъитащ абы тхэуэ щIэс хъыджэбз щIалэм. Ар мыадыгэу зэрыпщIэн мы дунейм теттэкъым: и нитIри и щхьэц Iуври фIыцIэмэ, езым и фэр Iуащхьэмахуэ телъ уэсым хуэдэу хужьмэ, и нэбжьыц фIыцIэ кIыхьхэм и нэкIум дахэу жьауэ традзэмэ. Апхуэдиз дахагъ зыбгъэдэлъ цIыхубз екIу а щIыпIэ пхыдзам ущрихьэлIэнкIэ хъуну хэт и гугъэнт, шокъу жиIэу хуэмызатэмэ. Ар зы гъэщIэгъуэн. Абы нэхърэ нэхъ гъэщIэгъуэныжыр абы и Iэдэбагъымрэ и гу щабагъымрэт. Ар нэсауэ адыгэ гъэсэкIэу ягъэса гуэрт, хэт фIыщIэр ейми! А махуэм щыщIидзэри, Мэжид Iэмал игъуэту тэрэзэм Iумыхьэу, Валя хъуэрыбзэ гуэрхэр иримыдзу къигъэнакъым. Мэжид и гъусэу командировкэм щыIэ адрей щIалэхэм, я фIэщуи, гушыIэуи, я гухэлъ Валя дапщэрэ хуамыIуэтами, псори къыпригъэхащ. Мэжид абы щыIэху, зы цIыхум и машинэ ауэ и лъапэ яхуришиякъым. Iуэху иIэу дэкIын хуей щыхъуами, Мэжидщ гъусэ зызыхуищIар...

БжьыхьэхуегъэзэкIи хъущ, командировкэри зэфIэкIри, Мэжид, и лэжьэгъухэр и гъусэу, Налшык къигъэзэжащ. ЩIалэм и адэ-анэри абы и къэкIуэнум емыгупсысу щысакъым. «Армэри къиухащ, лэжьыгъэ IэнатIэри хъарзынэу кърихьэлIащ, гуп зыхэтми фIыуэ къалъагъу», – жаIэри, я цIыхугъэфI гуэрым япхъу кърагъэшэным траухуащ. Жьы дыдэ дымыхъу щIыкIэ, жаIагъэнщ. Мэжид и Iуэхур апхуэдэу къекIэрэхъуэкIыну и пщIыхьэпIэ къыхэхуэртэкъым а зэманым. Валярэ абырэ иужь дыдэу зэхуэзауэ щызэбгъэдэкIыжым псалъэ быдэ иритат, мазэ нэхъыбэ зимыIэжьэу, къытригъэзэну икIи и гъусэу здишэу кIуэжыну.

«Ди щIалэр, гуэдз Iуихыжыну Ростов ягъэкIуащи, къызэрысыжу, фи пхъур къедгъэшэнущ», – жари, хъыджэбзыр зейхэм хъыбар ирагъэщIат. Мэжид къуэш иIэу щытами, сыт хъунт! Къэсшэнур сэ езым къэзгъуэтыжынщ, жиIэнти, иувыкIынт. Иджы сыт ищIэнур? И адэми, и анэми «ди щIалэ закъуэр», жаIэурэ бадзэ къытрамыгъэтIысхьэ жыхуаIэм хуэдэу япIащ, зыхуей хуамыгъэныкъуэу. Гузэвэгъуэм хэхуа Мэжид псори Бекъан хуиIуэтауэ щытащ. ЗэрищIынумкIэ щечэнджэщым: «Абы хуитыр уэращ, ауэ уи адэ-анэр IэщIыб пхуэмыщIынумэ, псори зэрыщытыр Валя хуэтх. Зыщумыгъэгугъи нэхъыфIщ», – къыжриIат.

Мэжид и адэр нэмэзлыкъым къытекIыртэкъым, КъурIэн лъапIэр IэщIэлът. И щIалэм нэгъуэщI дин зыIыгъ къыпэщIэхуауэ къищIэмэ, ар абы къемылынкIэ хъунут. Мэжид а псори фIы дыдэу къыгурыIуэрт, ауэ и Iуэхур ябзу ягъэтIылъыжауэ кърихьэлIэжын и гугъакъым. Валя къыздишэу, къалэм фэтэр къыщыхуищтэу, нэхъ иужьыIуэкIэ хуэм-хуэмурэ зыкъызэкъуих хъунут, ауэ иджы занщIэу хэдэн хуей хъуащ.

Гугъут мы письмор птхыну, ауэ умытхынри икIагъэт: «… Си псэр зэзгъэшхын Валя, уэ пхуэдэу фIыуэ слъэгъуа мы дуней гущIыIум теткъым, ауэ къэхъуар мыращ…» Мэжид къыгурыIуэрт сыт итхми, зыри къызэримыкIыр. Абы къикIмэ, къикIыр мырат: «Сэ си адэ-анэм я унафэм себакъуэ хъуркъым, уэ узэрыхуейщ». Мэжид куэдрэ и нэгум къыщIигъэхьащ, а письмор Iэрыхьа нэужь, цIыхубзыр зэрыгуIэнур. Ар хъунт, Валя щхьэ псынщIэ гуэру щытамэ... «Тихий Дон»-м хэта Григорий и ролыр зыгъэзэщIа актёрым узогъэщхь», – къыжезыIэу щыта, фIыуэ къэзылъэгъуа цIыхубзым ирищIам еплъ абы?!

Мэжидрэ Зейнэбрэ зэдэпсэун щIадза нэужь, щIалэр зэман кIыхькIэ командировкэ зэи ежьэжакъым. Тэн и адрыщI ихьауи ищIэжыххэртэкъым. Ауэ ныбжьэгъухэр пхуэубыдын: Мэжид къыдэлэжьахэр мэлщэху а щIыпIэм кIуауэ, Валя зэрыхуэзар къыжраIэжащ. КъызэрацIыхуар щIалэ цIыкIу щIыгъуамкIэщ – къыпачауэ Мэжид ещхьт. Гришэт а щIалэ цIыкIум зэреджэр. Валя езым и адэм и цIэр абы фIищыжауэ арат.

Хэплъэрти-хэплъэрт Мэжид иужьрей зэманым. Хэплъэрт хьэлъэу, ауэ зэгуэр дунейм триутIыпщхьа и быным лъэIэса, зыпищIэжа зэрыхъуну щIыкIэр зи къыхуэщIэртэкъым. Уи IэфракIэм уедзэкъэжыныр нэхъ тыншт абы нэхърэ.

Арати, езым деж щиухырт «Пагуэ» унэцIэр – щыIэжынутэкъым, тетыжынутэкъым дунейм а лъэпкъыр, лъэпкъыр хэкIуэдэжынут. Лъыр къэнэнут, лъырат мы дунеишхуэм къытенэнур, зым зыр къытепщIыкIыжурэ багъуэу, ауэ а щIалэр Пагуэхэ зэращыщыр зыми зэи къищIэнутэкъым. Арат Мэжид щIым «езыгъэдзакъэр».

Тэн, Тэн, Тэн... Сыту угъунэгъуу къысфIэщIрэт япэхэм щыгъуэ. Ауэ иджы ужыжьэщ сэркIэ!..

Мэжид, пенсэм зэрыкIуэрэ и адэм ещхь хъужауэ, нэмэз фарзитхур имыгъэзащIэу зы махуи къанэтэкъым. Нэмэз щIыныр иуха нэужь, занщIэу нэмэзлыкъым къытекIыртэкъым, къухьэпIэмкIэ зигъазэу, Тэн Iуфэ Iyc и щIалэ закъуэр куэдрэ узыншэну, и гъащIэр зэIузэпэщу ирихьэкIыну Алыхьым хуемылъэIуу...