(Бэзэрщауэ и гукъэкIыжхэр)
КъуэзэвкIыхькIэ зэджэ ди къуажэм зы щхьэлыжь дэтт. Дэт щхьэкIэ, ди къуажэ щыщ цIыху абы зэрыщымыхьэжэрэ Iэджэ щIат. Сытыт и щхьэусыгъуэри? Умышхыжын мэкъумэш пщIарэ, гъавэм ухэджэгухьу ухэсмэ, абы и Iуэхур щхьэхуэти, ущыхьэжэурэ ипкIутыж хъунут, ауэ пшхын гуращэ уиIэу бгъэтIылъа гъавэ абы пшэнкIэ Iэмал иIэтэкъым: бгъави бгъажьи мыхъужу щыкIуэдынут.
ТIэ-э-э, арати, дэ дыщыужарэ Iуэхум хэзымыщIыкI хамэ къуажэхэр щыхьэжэу зэманыфI дэкIа нэужь, щхьэлыжьым и хъыбар хьэлэмэт, дууэ, къуажэм щоIу. Хъыбарым зэрыжиIэмкIэ, щхьэлыжьым Iиман къихьыжри, къызэрыкIыжауэ мод-дэ, урыс станицэхэм нэс къикIыурэ щыхьэжэрт, хьэжакIуэхэр очырэ зэхэмыкIыжу зэхэтхэт.
Ар зэхэзыха си ТIатIэшхуэр пхутепыIэнт, къыслъитIысхьащи, кIуэаракъэ, сегъалIэ:
- ЖылэлIым урещхь, мыгъуэ, уэ езыр сытми. Абыхэм хьэжыгъэкIэ затIыжащ. Уэ сыт, сытми урищIыс! Мыбдежым укъызжьэхэмысу кIуэи тIэкIу тхуэхьэжэ!
Сэри мы тыкуэн щIакхъуэр къысIэщIэужэгъуати, си шыд сырыхужьыр къызэщIызощIэ, гуэдз къэпиплIыр изогъэукIурие, сытотIысхьэжри: «Но-о-о!» - сокIуэ…
СыздэкIуам, тобэ, тобэ, очыри фэчыри щыIэкъым. «Пу-пу-пу» - щэней соубжьытхэ зызогъэзэкIри, бадзи цIыхуи щыдымыркъым. Бзэгу къихьыну кIуа тIасхъэщIэхым хуэдэу Iэуэлъауэншэу тэрэзэм зыбгъэдызогъахуэри, сыкъошачэ, сыкъохьэжэ, хьэжыгъэ къэпищым щIигъу къызопщыжри, сыкъакIуэм, сыкъэущым, сыкъэхьэмкIэурэ, ди пщIантIэ дыщэм сыкъыдохьэж, уэлэхьи. Сыкъыдохьэжри…
Си ТIатIэшхуэр мэгуфIэ, дуней гуфIэгъуэр иIэщ! Сэри си пащIэ сыщIэгуфIыкIыурэ, си Iупэхэр схузэтемыхьэжу къэпхэр къызохри, кIыщым сыщIохьэ. Сэ сыкъуажэ гъукIэтэкъэ-тIэ. СыкъогъукIэ, сыкъогъукIэри, сыпIащIэу сыкъосыж… Сыкъэсыжмэ, си ТIатIэшхуэм и ахъи быхъи щыIэкъым. «Ярэби, дэнэ щыщIэбжьэхъуауэ пIэрэ мыри, щIакхъуэ игъэжьамэ, ди гъунэгъум зыхуигъэбэлыхьыну ирихьэкIауэ къыщIэкIынщ…» Ар щыжысIэ дыдэм, си ТIатIэшхуэу плъагъум зыкъигъуцэрэфарэ и нэхэм хьэфэ сырымэр къыщIицыцыкIыу къысхудохьэж.
- Жылэм емыщхь уэ, иджы нэгъуэщIыщхьэ къыпфIэкIэжынт. Уи хьэжыгъэри уэри фызэщхьщ. Мэ, къомыгъанэIауэ мыр шхы, - жеIэри, иIыгъ щIакхъуэр къысIэщIегуэ…
Тобэ Iистофрилэхь, жыпIэкIэ уи фIэщ хъункъым, ауэ ерэ фIырэ схузэхэх зэрыхъу лъандэрэ уадэ зыгъэдалъэ си IитIыр зэуэ щIакхъуэм сфIырешэх… Сытми, си ТIатIэшхуэ и унафэкIэ Iэнэм сыпэротIысхьэри, пшхынумэ, къеблагъэ… Зыуигъэшхын къудейуэ щысти абы: зэпошри, зэпош, ухуейми, кIуэаракъэ, Iэнэм къешэкI… АрщхьэкIэ укъикIуэтыж хъунутэкъым. СыкъоIэ-сыноIэ. ЕIи пэт, си жьэр зэщIишхащи, схузэтехыжыркъым. Си ТIатIэшхуэу плъагъури бжэ блэпкъым егъащIэрэ, и IэшхуитIыр и бгъэм деж щызэрыдзэжауэ нэкIэ сешхри къысщхьэщытым, уэлэхьи.
СогъэныщкIу, согупсысэ, согупсысэ – согъэныщкIу… Ти-и-и, ныбжьэгъу, си Iэфтэритетыр абы дэкъутэри, мы дунеишхуэу плъагъур зэуэ къыстеункIыфIащ: гукъыдэж сиIэжкъым, си щхьэр си лажьэщ. Лажьэшхуэм сыхэзыдза си фызми увыIэгъуэ имыIэу шыплIэ пулемету зыкъыстреунащIэ.
Арати, гузэвэгъуэм къуимыгъэгупсысын щыIэ, мурад сощI: «А-А-А, зэрыхъу хъунщ! Сеуэнщ-сеIэнщи, хьэжыгъэр сщэнщ. Сщэнщи, абыкIэ нэгъуэщI къэсщэхужынщ, итIанэ сэри си ТIатIэшхуи дытыншыжынщ…
Аргуэр-аргуэрыжьти, си Сырыхужьыр къызэщIызощIэ, хьэжыгъэ къэпищыр изолъхьэри, дзапэ уэрэд тIэкIу жысIэурэ си мурадыр згъафIэу соущэх. Сеущэхыурэ, Бахъсэн бэзэрыракъэ Iуэху зэфIэмыкIыр щызэфIэкIыжыр, абы сыщопсых. АрщхьэкIэ, лIо, зыми пэчом къызжаIэркъым. «Дауэ сыхъуну, дауэ сыщIэну, сыт щIыкIэкIэ зыIэщIэзгъэкIа хъуну мы къэпищыр?»
- БулъкIэ, булъкIэ, булъкIапхъэ!.. Къыбжьэхэлындэу хьэжыгъэ! ЗгъэлъапIэркъым!.. Зыщэхуа щIегъуэжыркъым! – мис апхуэдэу си тхьэ къызэрихькIэ мо бэзэр зэрызехьэм сахокIие.
Тобэ, тобэ. Си кIиикIэр ягу ирихьа, е нэгъуэщI сытми, цIыхур моуэ фоужь епщIа бжьэуэ къызэрыIуогуэ. Сэри си тхьэ сеплъыжыркъым, тызогъалэри тызогъалэ.
Абдежым унасыпыфIэмэ, куэдрэ, моуэ-щэ, алыхьталэм къыхуригъэтIылъэха фIэкIа умыщIэну, асыхьэтым зы фыз фIафIэшхуэ, Си ТIатIэшхуэ и плъыфэщ жыпIэну, къыIуокIырахъуэ:
- Сыт, тхьэмадэ, мы уи нэд цIыкIухэм жыпIэр?.. «Нэдым ураукуэ, лъэнкIапIэшхуэ», - жызоIэ сигукIи, псалъэкIэ пызощэ:
- ТIурэ тхурэ.
Имыдэу дызодауэ. Зегъэпхъашэ, ауэрэ нэхъ щабэ къохъуж, сегъэдыхьэшх. Апхуэдэ лъэнкIапIэ зиIэ куэдрэ уедэуэнт, си гур къегъэтIатIэри, си ТIатIэшхуэм ещхь мо лъэнкIапIэшхуэм къэп къэс сом пщыкIуийкIэ изощэ.
«Сыкъэбгъэделэ уи гугъэурэ, дэкум хуэдэу укъэзгъэпцIакъэ, дэгъуэжь», - жысIэурэ, тумэнитхумрэ сомиплIымрэ согъэкIэрахъуэ, зы сомитху схухэзагъэртэкъыми, къыхызогъэкIэрэхъукIыж, къулыкъущIэ шхэкIэу сыкъошхэри, хьэжыгъэщэху бэзэрым сытохьэж. Сахоплъэ, саходэIухь, садогушыIэ. Абдежым, унасыпыфIэмэ, фIыкъэ, зы лIыжь дамэду цIыкIу, хьэрэхьуп жьакIэ хъужауэ къызолъагъу. «Муслъымэныфэ къабзэщ», - жызоIэри, изоку, зэдауэ фэдауэ куэдым дызэрыхэмыгъэту, тIурытIрэ щырыщкIэ къэпищыр къыIэщIызогъэкI…
Ти-и-и, нэхулъэ къыщищIым сыкъызэщоу, сыкъотэдж, зыкъызотхьэщI, зыкъызыпызолъэщIыхьыжри-щэ, зызмыгъэIейуэ ди Iэнэ хъурейм сыкъыпэротIысхьэ… Си тIатIэшхуэри, угъурлыфэ хъужауэ, зимыIэжьащэу бахъейр къызыщхьэщих щIакхъуэ хъуреишхуэр псоууэ къысхуехь… КъысIэщIегуэри… «Уэдыдыд мыгъуэ, мыр сыт, мыр дауэ?! АпэсищкIэ къызощэху, сом ныкъуэкIэ сощэж, фейдэр здэкIуэр сщIэркъым, жыхуиIэм хуэдэу, си хьэжыгъэ дыдэр нэхъ лъапIэу къызащэж…»
Мис аращ къэзылъэфри зылъэфыжри пщIэнукъым, жыхуаIэр!
