Бжьэхэр

Лъэпкъ щэнхабзэм увыпIэ щхьэхуэ щиубыдыжауэ и гъащIэ гъуэгуанэр ирихьэкIащ Жылэтеж Сэлэдин. Лъэныкъуэ куэдкIэ цIыху зэчиифIэт ар: кинодраматургт, сценаристт, тхакIуэт, усакIуэт, журналистт. Дэтхэнэми хъарзынэу ехъулIэрт. Тхыгъэ купщIафIэ куэд къыхинащ абы литературэм. И къалэмыр балигъхэми сабийхэми яхуигъабзэрт. Абы и IэдакъэщIэкIхэм ящыщ зыщ нобэ фи пащхьэ итлъхьэ тхыгъэри.

***

Ди хьэблэдэс дадэрэ нанэрэ зымыцIыху къуажэми абы къедза Iэгъуэблагъэми щыбгъуэтынутэкъым. Абыхэм я гъащIэми я псэукIэми теухуа хъыбархэр жыжьэ щызэлъащIысат. Бегъымбар фIэкIа пщIэнтэкъым ахэр: фIым къызэрыхуигъэщIар хьэкъыу япхыкIауэ, цIыкIуми инми я гуапэ ящIу псэуныр абыхэм я дежкIэ насыпышхуэт. Нэху къекIахэмэ, зыгуэрым Iуэхутхьэбзэ хуамыщIауэ тIысу шхэнутэкъым. ЦIыхухэм яхуэгуэпэныращ а тIур дунейм къыщIытехьари щIытетри жыпIэнт. Жыг хадэшхуэ ягъэкIауэ яIэт.

БалийIэрысэ нэхъ пасэ дыдэхэм закъуэтIакъуэ хэхъукIын зэрыщIадзэу хьэблэр а угъурлитIым я шыгъуэгум иужьгъэрти, а жыг хадэр езыхэм яй дыдэ фIэкIа умыщIэну, къакъэ-пщIыпщIхэу итт абы.

Бжьыхьэр хэкIуэтапэу пхъэщхьэмыщхьэ нэхъ кIасэ дыдэр кърахьэлIэжыхуи зы махуи нэщI хъуртэкъым а лъапсэ махуэр. Апхуэдэу ахэр зэрыцIыху кIуапIэр егъэлеяуэ я гуапэ хъурт дадэрэ нанэрэ, сыту жыпIэмэ а тIум я IэдакъэщIэкIыр къанэ щымыIэу хьэблэ сабийм яйуэт зэрабжыр. Абы къыхэкIкIи а хадэм ихьэну мурад зыщIа игъащIэм къагъэувыIакъым. «Дэнэ укIуэрэ? А ди жыг хадэм уимыхьэ», - зыжраIа щыIэу яIуатэу игъащIэм зэхахакъым. ПлъакIуэ куэди къакIуэрт дадэрэ нанэрэ я деж. ЦIыкIуи ини щыхуей дакъикъэхэм а хадэм ихьэрт, жыг баринэ дахэхэр, къабзэу зэрахьэ жыг лъабжьэхэр къызэпаплъыхьу, ягъэщIагъуэу жыжьэ къикIахэри къекIуэкIа гъунэгъухэри щызэблэкIырт…

Бжьыхьэ кIасэу зэгуэрым дадэ мэз кIуати, сыт щыгъуи пщIий къызыщIищыпыкIыу щыта бжей жыг IэплIакIуэшхуэр зыкIэрыт дыгъэмыхъуэ лъэныкъуэмкIэ нэкIум кIэрыхьащ. Гъэ Iэджэ хъуауэ зыщIэщыпыхь, илъэсищэм щIигъу ныбжь зиIэ бжеижьыр жыжьаплъэу дадэ къицIыхужат. А бжеижьым и лъабжьэм гъэ къэси пщIий къэп зыбжанэ къыщищыпырт. Иджыри пщIий бэгъуа къищыпауэ, къэпыщхьэр щыщхьэщипхыкIыжым, лIыжьым и тхьэкIумэм бжьэ ву макъ къиIуащ. Жыгым дэплъейри, пшэ фIыцIэм хуэдэу, жыгыщхьэм бжьэхэр щызэрызехьэу къилъэгъуащ.

- Фо къэзгъуэта си гугъэщ, - жиIэурэ дадэ жыгым бгъэдыхьэри, зэрыдэкIуеину Iэмал къилъыхъуэу щIидзащ.

Жыгышхуэм и щхьэкIэ баринэу къудамэхэр щызэхэкIым унэсыхункIэ лъэдийм убыдыпIэ хъун зыри теттэкъым. Ар фэндырэшхуэм хуэдэу зэпэхъурейуэ IэплIакIуэу щытт. Къэнэмэт дадэ джыдэр шыдыгум кърихри, къудамэ куэду тету зы жыг цIыкIу къигъэуащ. Къудамэхэр пкIэлъейм ещхьу теувапIэ зэрищIынум хуэдэу къытринэурэ жыгыр къиухъуэнщIыхьри, бжей жыгышхуэм ириупсеящ. ПкIэлъейм хуэдэу теувэурэ дадэ бжей жыгышхуэм дэкIуеящ. Жыгыжьым и къудамэхэр къыщежьэм деж унэ лъэгум ещхьу джафэт, къудамэ зэхуакухэмкIэ удэкI, къыщыпкIухь хъуну Iэхуитлъэхуитт.

Бжьэхэри зэрызехьэрт. Зэм жыг щхьэкIэм зыщаIэтырт, зэми, пшэ гуэрэным хуэдэу,  зэрыIыгъыу къелъэхъшэхыжырт.

Дадэ къудамэ зэхуакухэмкIэ дэкIыурэ жыгыщхьэр къызэхикIухьа щхьэкIэ, жыг ку гъуани фо щIыпIи щигъуэтакъым. Бжьэхэри асыхьэту жыгым щхьэщыкIуэтыжри бзэхыжащ.

- Ярэби, бжьэхэм мыбы фо щамыгъэтIылъамэ, мыр щхьэ кIуапIэ ящIа? Къысхуэгъуэтыркъым, ахъумэ мыбы фо щыIэн хуейщ, - егупсысурэ бжей жыгыщхьэм зыщиплъыхьа щхьэкIэ, сыт имыщIэми зыри къыхуэгъуэтакъым.

Жыгым къыщехыжым къецIэнтхъуэх къыщыхъури, зы къудамэ цIыкIу епхъуащ. Ар иIыгъыурэ, Къэнэмэт щIым къызэрытеувэжу къудамэ цIыкIур къыгуэщIыкIащ. Абдежым къыщыщIидзэри Iуданэм хуэдэу псыгъуэу, псы къежэх хъуащ бжейм.

Дадэ и Iэгур щIиубыдэри псы IэмыщIэ зэхуихьэсащ. Ар нэпсым хуэдэу къабзэт.

- Ярэби, мы жыгым щхьэ псы къижрэ? Е гъатхэу жыгым щIэт псыр щыкуэд зэманкъым… Сыту пIэрэ мыр? Е жыгым сегуэуэщауэ пIэрэ?.. Тхьэм къысхуигъэгъу, лей есхыну си мурадакъым, - гупсысэурэ псы IэмыщIэр и жьэм хуихьри, и бзэгур хищIащ. Аргуэру и IэмыщIэр щIиубыдэри, псыр из ищIащ. Ари ирифащ. Зэрыхъуар имыщIэу дадэ и Iэпкълъэпкъым къару гуэр къыхыхьащ. Нэхъ щIалэ, нэхъ бланэ хъужауэ къыфIэщIым къыщымынэу, и нэ набгъэ хъуахэри къэжаныжащ.

ПщIий къищыпари джыдэ цIыкIури къызэщIикъуэжщ, ахэр шыдыгум иригъэзэгъэжри, дадэ унэм къэкIуэжащ. Къэхъуар фызыжьым хуиIуэта щхьэкIэ, и фIэщ хуэщIакъым. Ауэ дадэ, и нэхэр жан зэрыхъужам и щыхьэту, нанэ мастэ хузэфIищIэу бгъэдэсащ.

- Сэри сышэ абы, дегъэплъ, си нэхэми ар сэбэп хуэхъуну пIэрэ? – лъэIуащ нанэ.

- Мэз уздэсшэу жылэм сыкъалъагъумэ, емыкIу сыкъащIыныщ, накIуэ, кIэху къимыщI щIыкIэ дыдэкIынщ, - жери нанэ шыдыгум иригъэтIысхьэри, дадэ иришэжьащ.

Бжейм къыпыткIу псыр яIухуа нэужь, дадэрэ нанэрэ занщIэу къэщIэлэжащ. А тIур зэщогуфIыкI, къэхъуар я фIэщ мыхъуу ягъэщIагъуэри щысщ, ауэ пэжщ къэхъуар – ахэр щIалэ хъужат… Апхуэдэу жылэм дэсыж зэрымыхъунур къагурыIуэри, я хэщIапIэр яхъуэжащ.

Зы зэман зэ, илъэс Iэджэ дэкIа нэужь, жьыхуегъэзэкI хъууэ гу щылъатэм, ар я хьэдрыхэ щэхути, зыми жрамыIэу икIи ирамыгъащIэу жыгыжьым деж трагъэзащ. КъудамапIэм деж псыр къыщыщиудри, къыпыткIуу щIидзащ. ЛIыжьымрэ фызыжьымрэ жыгыпсыр щрафым, бжьэ цIыкIу хъухэри лъэтэжащ. Жыгыщхьэм зэрызехьэу къыщхьэщыхьа бжьэ къомым ахэри яхэзэрыхьыжри ежьэжащ…