КъБР-м щыIэ МВД-м и ветеран, милицэм и полковникыу къулыкъум къыхэкIыжа, а хабзэхъумэ IэнатIэм и тхыдэдж Шипилов Валерэ иIэщ Къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ министерствэу КъБР-м щыIэм и унафэщIу щытахэм - Хэку зауэшхуэм хэта, щIыналъэм и хабзэхъумэ нэсхэм ятеухуа тхыгъэ купщIафIэ куэд. Абыхэм ящыщ зыбжанэ «Адыгэ псалъэ» газетым и щIэджыкIакIуэхэм фи пащхьэ итлъхьэнщ.
Мыри къыхэдгъэщынщи, Шипилов Валерэ усэ тхыни фIэфIщ. И лъахэм и щIыуэпсым, псом хуэмыдэу зыплъыхьакIуэхэр къыдэзыхьэх бгыхэм, яхуиIэ лъагъуныгъэр бзэ дахэкIэ къиIуэтэн хузэфIокI.
КъызэрыщIэддзэ тхыгъэр зытеухуа Уэлджыр Хьэжпагуэ тхыдэм зи цIэр фIыкIэ къыхэна цIыху щыпкъэщ.
Уэлджыр Хьэжпагуэ Мухьэмэтмырзэ и къуэр 1922 гъэм бадзэуэгъуэм и 22-м къыщалъхуащ Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Шэрэдж районым щыщ Жэмтхьэлэ къуажэм щыпсэу мэкъумэшыщIэ унагъуэм. Ар къэхъуащ и адэ-анэм зэрыхузэфIэкIкIэ ядэIэпыкъуу, и ехъулIэныгъэхэмкIэ ахэр игъэгуфIэу. 1938 гъэм абы къуажэ школым классиблыр фIыуэ къыщиухащ, 1941 гъэм - Налшык дэт Ленинскэ еджапIэ къалэ цIыкIум и педагогикэ рабфакым и курсыр. Къыхэдгъэщынщи, сыт щыгъуи и щIэныгъэмрэ IэщIагъэмрэ хэгъэхъуэным хуэерыщти, ар 1945 гъэм илъэскIэ щеджащ Мэзкуу дзэ-политикэ еджапIэм; 1956 гъэм абы къиухащ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетыр, 1958 гъэм - КПСС-м и ЦК-м и парт школ нэхъыщхьэу Мэзкуу дэтыр, къыкIэлъыкIуэу 1965 гъэм СССР-м Жылагъуэ хабзэр хъумэнымкIэ и министерствэм и еджапIэ нэхъыщхьэр.
Хэку зауэшхуэм щIидза нэужь, 1941 гъэм и бадзэуэгъуэм Уэлджыр Хьэжпагуэ Дзэ Плъыжьым ираджащ икIи дзэ-авиацэ школым и курсанту къыщIидзэри, лагъымщIэх взводым и унафэщIым и дэIэпыкъуэгъу хъуащ, нэмыцэ-фашист зэрыпхъуакIуэхэм хахуэу япэщIэтащ.
ПсэзэпылъхьэпIэ зэпэщIэувэныгъэхэм абы зыкъыщигъэлъэгъуащ Хэкум и хъумакIуэ нэсу. Хэку зауэшхуэр иухри, Уэлджыр Хьэжпагуэ 1945 гъэм бадзэуэгъуэм и 24-м Ленин В. И. и цIэр зезыхьэ, Бэракъ Плъыжьыр тIэунейрэ зыхуагъэфэща дзэ-политикэ еджапIэм и япэ Мэзкуу батальон зэхэтым щIыгъуу ныпзехьэ ассистенту хэтащ ТекIуэныгъэ парадым, 1945 гъэм мэкъуауэгъуэм Мэзкуу и Утыку Плъыжьым щрагъэкIуэкIам.
Абы и лIыгъэм, хахуагъэмрэ къэмылэнджэнымрэ я щыхьэтщ Хэкум къыхуигъэфэща тыгъэхэр. Зауэ IэнатIэм щызэрихьа лIыхъужьыгъэр къалъытэу, абы къратахэм ящыщщ Хэку зауэ орденым и 1-нэ, 2-нэ нагъыщэхэр, Вагъуэ Плъыжь орденыр, ЩIыхь орденым и ещанэ нагъыщэр, «Хахуагъэм папщIэ» медалитIыр, «Сталинград зэрихъумам папщIэ», «1941 - 1945 гъэхэм екIуэкIа Хэку зауэшхуэм Германием зэрыщытекIуам папщIэ» медалхэр.
Сапёр хахуэр зэрызэуар къыщыпщIэфынущ дамыгъэ лъапIэхэр къратыну зэрагъэлъэгъуа тхыгъэхэм. Абыхэм язым итщ: «Сержант нэхъыжь Уэлджырыр 53-нэ фочауэ дивизэм и 233-нэ фочауэ полкым и лагъым-щIэх взводым и къудамэм и командир нэхъыфIхэм ящыщщ. Полкым ебгъэрыкIуэныгъэхэр щригъэкIуэкIым 1944 гъэм гъатхэпэм и 7-м лIыгъэрэ хахуагъэрэ къигъэ-лъэгъуащ. Бийр ехьэжьауэ къауэми, минэхэр зыщIэлъхэм пхыкIырт. Шынэ зымыщIэ зауэлIым нэмыцэ минэхэр псынщIэу къигъуэтырти, къэмыуэн хуэдэу ищIыфырт. Езым и щхьэкIэ зэпкърихащ танк зыкъутэфхэм хуэдэ минэу 432-рэ, лъэсыдзэхэм хуэщIауэ 169-рэ, икIи абыкIэ къызэригъэпэщащ лъэпощхьэпоуншэу ди гупхэр ипэкIэ кIуэныр».
Адрей дэфтэрым къыщыхьащ: «Сержант нэхъыжь Уэлджыр Хьэжпагуэ Мухьэмэтмырзэ и къуэм - 223-нэ фочауэ полкым и лагъымщIэх взводым и IэнатIэм и унафэщIым - ебгъэрыкIуэныгъэхэр щригъэкIуэ-кIым Приднепровск плацдармым зыкъыщигъэлъэгъуащ хахуагъэрэ ерыщагърэ зыхэлъ командиру, сыт щыгъуи япэ иту, ерыщу икIи екIуу бий минэхэр тригъэкъэбзыкIащ гъуэгум. Фашистхэр танкхэмкIэ къыщебгъэрыкIуэкIэ, бомбэхэр къыщрадзыхкIэ, бийр къызэрыкIуэ гъуэгухэм псынщIэу минэхэр щIилъхьэрт.
Взводым и командирыр уIэгъэ щыхъум, езым и пщэ дилъхьэжащ гупым и унафэр, икIи абы кърикIуащ къыхуагъэува къалэнхэр тэмэму икIи пIалъэм къриубыдэу ягъэзэщIэныр. Правительствэ дамыгъэхэр хуэфащэщ».
Хэку зауэшхуэр иухыу 1945 гъэм Дзэ Плъыжьым къыхэкIыжа нэужь, Хьэжпагуэ жэуаплыныгъэ зыпылъ IэнатIэ зыбжанэ ирихьэкIащ. Ар щытащ ВКП(б)-м и Советскэ (иджы Шэрэдж) райкомым и къызэгъэпэщыны- гъэ-инструктор къудамэм, пропагандэ къудамэм я унафэщIу, адэкIэ ар хах партым и Советскэ райкомым и етIуанэ секретару. 1950-1953 гъэхэм ар Советскэ районым и исполкомым и унафэщIу щытащ; адэкIэ 1956 гъэм нэсыху - ЦIыхубэ депутатхэм я Налшык къалэ советым и унафэщIу. Дзыхь къыхуащIа дэтхэнэ IэнатIэми Хьэжпагуэ пщIэ иIэу пэрытащ, Iуэхум фIыуэ хэзыщIыкI унафэщIу зыкъыщигъэлъэгъуащ.
КПСС-м и ЦК-м и Парт школ нэхъыщхьэр къиуха нэужь, 1958 гъэм абы дзыхь хуащIащ Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ и министрым и къуэдзэ къулыкъур. Абы пэрыту 1978 гъэ пщIондэ и къалэнхэр хьэлэлу игъэзэщIащ.
Къэдгъэлъэгъуэнщ 1975 гъэм хуатха иужьрей характеристикэм къыщыхьар: «… И къалэнхэр зэфIэхыным хуэпэжщ икIи ерыщщ, къызэгъэпэщакIуэфIщ. И щхьэми и нэIэм щIэт гупми яхуэткIийщ; и зэман емыблэжу мэлажьэ. Зи унэтIакIуэ IэнатIэхэм ехъулIэныгъэ яIэу зэфIах хуагъэува къалэнхэр. Хуэфащэ гулъытэ хуещI республикэм Къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ и министерствэм и хозяйственнэ лэжьыгъэмрэ капитальнэ ухуэныгъэмрэ. ХэкIыпIэхэр къыхуегъуэт я лэжьакIуэхэмрэ абыхэм я унагъуэхэм щыщхэмрэ медицинэ Iуэхутхьэбзэхэр яхуэщIэныр адэкIи егъэфIэкIуэным…».
Хабзэхъумэ органхэм зэрыщылэжьа зэманым къэрал кIуэцI къулыкъум и полковник Уэлджыр Хьэжпагуэ къыхуагъэфэщащ «И лэжьыгъэфIым папщIэ», «Ленин В. И. къызэралъхурэ илъэси 100 зэрырикъум и щIыхькIэ», «Лэжьыгъэм и ветеран», «Совет милицэр илъэс 50 ирокъу», «Дагъуэншэу къулыкъур зэрырихьэкIым папщIэ» ещанэ нагъыщэ медалхэр. 1967 гъэм абы къыфIащащ «СССР-м Жылагъуэ хабзэр хъумэнымкIэ и министерствэм щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ» цIэр.
Ар мызэ-мытIэу хахащ Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и Совет Нэхъыщхьэм, ЦIыхубэ депутатхэм я Налшык къалэ советым я депутату.
И къалэнхэр нэсу игъэзащIэри, къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ органхэм къыхэкIыжащ Уэлджырыр пенсэм щыкIуэм, ауэ ар Iуэхуншэу тIысыжакъым. 1978 - 1986 гъэхэм ар и тхьэмадэу щытащ ДОСААФ-м и республикэ комитетым, щIалэгъуалэр СССР-м IэщэкIэ ЗэщIэузэда и Къарухэм къулыкъу щащIэ-ным хуигъэхьэзыру.
Мис апхуэдэу щытащ икIи бэм ящыгъупщэнукъым Къэбэрдей-Балъкъэрым и къуэ нэс, нэмыцэ-фашист зэрыпхъуакIуэхэм лIыгъэ хэлъу япэщIэта, республикэм и хабзэхъумэ органхэм я лэжьакIуэ пэжу къэгъуэгурыкIуа цIыху телъыджэ, къэрал кIуэцI къулыкъум и полковник Уэлджыр Хьэжпагуэ Мухьэмэтмырзэ и къуэр.
Зыгъэхьэзырар
УЭРДОКЪУЭ Женящ.
