Ставрополь щылажьэ «Адыгэхэр» щэнхабзэ центрым иджыблагъэ утыку кърихьащ «Адыгэхэм я гъуазджэ дунейр» проект телъыджэр. Зы сыхьэткIэ екIуэкI документальнэ фильмым хэтщ зи IэпэIэсагъкIэ Кавказ Ищхъэрэм и мызакъуэу, къэрал псом цIэрыIуэ щыхъуа цIыхуитху. Ахэр Еутых Iэсият, Сэралъп Мадинэ, Сэт Сафиет, ГъукIэ Замудин, Мэзло Руслан сымэщ.
Абыхэм я IэдакъэщIэкI телъыджэхэрщ фильмыр зытеухуар. Гъуазджэм и лэжьакIуэ цIэрыIуэхэр я IэщIагъэм хуэIэзэ къудейкъым, атIэ хуабжьу гъэщIэгъуэну топсэлъыхь адыгэхэм ижь-ижьыж лъандэрэ къадекIуэкI IэщIагъэхэр къызэрежьам, абыхэм зэрызаужьам, цIыхухэм нобэми къызэрагъэсэбэпымрэ лъэпкъыр бей зэрищIымрэ.
Арджэн зэраджым, макъамэ Iэмэпсымэхэр зэращIым, дыщэидэм, адыгэ фащэр зэрадым, гъущIым хьэпшып зэмылIэужьыгъуэхэр къызэрыхащIыкIым теухуауэ жаIэхэри, къагъэлъагъуэри хуабжьу удэзыхьэхщ. Сыту Iущагъ куэд къыдекIуэкIрэт адыгэм, сыту Iэмал куэд иIэт и гъащIэр тынш, дахэ, екIу ирищIыну! Мис апхуэдэ хъыбару мы фильмым къыщыIур зы университети къыщIэпхынукъым, зэхуэхьэсауэ тхылъи къибджыкIынукъым. ГъущI зэмыщхьхэр зыхигъавэу, езым и лIэужьыгъуэ къигупсысыжауэ адыгэлIым нэхъыщхьэ дыдэу зэрихьэу щыта Iэщэр зыщI бзылъхугъэ къызэрымы-кIуэ зиIэ куэд щыIэ? И Iэм ищI дахагъым хуэдиз адыгэ фащэм теухуауэ зыщIэ, щIэныгъэ куу зыбгъэдэлъ Мадинэ уедэIуэныр сыт и уасэ! Гъуазджэм, щэнхабзэм куууэ хэзыщIыкIщ кином и лIыхъужьитхури. Псэкупсэ къулеягъыр техникэ зыужьыныгъэм щыдэкIуэда ди лъэхъэнэм сыту дыхуэныкъуэ мыпхуэдэ лэжьыгъэхэм. ПсэкIэ къулей узыщIщ мы фильмыр, дунейм нэжэгужэу уезыгъэплъщ.
Фильмыр техыным жэрдэмщIакIуэ хуэхъуар Ставрополь щылажьэ «Адыгэхэр» щэнхабзэ центрым и тхьэмадэ Шыбзыхъуэ Юрэщ.
- Мы IэщIагъэлIхэмрэ абыхэм я IэдакъэщIэкIхэмрэ къыщыгъэлъэгъуа зы кино диIэу къысхуэгупсысыжакъым: е щыIэкъым, е сэ слъэгъуакъым. ЦIыхум къахуэщхьэпэн, лъэпкъым къыхуэсэбэпын гуэр тетхыну мурад щытщIым, лъэпкъ IэщIагъэхэр мыкIуэдыжынымкIэ сэбэп къытхуэхъуу, ди щэнхабзэм, гъуазджэм хэлъхьэныгъэ хуэзыщIу ди лъэхъэнэм щыпсэу цIыху цIэрыIуэхэр, Iэзэхэр зэуIуу къыщыдгъэлъэгъуэну сыхуеяуэ аращ. Мыр лъэпкъым бгъэдэлъ беягъщ, бгъэкIуэди, гулъытэншэ пщIыи мыхъуну. Мыпхуэдэхэр нэхъыбэрэ утыку къишэн хуейщ, къыдэкIуэтей щIэблэр щIэппIыкIын, лъэпкъ зыхэщIыкIыр къэбгъэушын папщIэ.
Фильмым елэжьа ТIэш Светланэ фIыщIэ хуэфащэщ, сахуэарэзыщ абы къыдэлэжьахэми. Сызыхуейр щыжесIэм, фильмым хэтынухэм я цIэр къыщыхуисIуэм, къыздиIыгъри, зэрыхъунум хуэдэу ищIащ икIи къехъулIауэ къызолъытэ.
Ставрополь крайм Лъэпкъ, къэзакъ IуэхухэмкIэ и комитетым гъэ къэс зэпеуэ ирегъэкIуэкIри, текIуэм субсидие ирет. Абы тхухиха ахъшэращ мы фильмыр зэрытетхар. Нэгъаби апхуэдэ мылъку къытлъысри, мэздэгу адыгэхэм ятеухуа фильм тетхащ, - жеIэ Юрэ.
Фильмым автору, режиссёру елэжьащ Адыгэ Республикэм щIыхь зиIэ и журналист ТIэш Светланэ.
- Шыбзыхъуэ Юрэ апхуэдэ фильм трихыну игу къызэрыкIар къыщызжиIэм сыщыгуфIыкIат. Зи цIэ къриIуа IэпэIэсэхэр сэри куэд щIауэ сцIыхурт, я лэжьыгъэхэр слъэгъуат, езыхэм сригушхуэрт. ИкIи фильмыр зэрыщытынур занщIэу си нэгу къыщIыхьащ. Лъэпкъ IэщIагъэхэм гъащIэ езыт, абы зезыгъэужь, ар ди нобэрей зэманым дахэу «хэзыгъэпсэукI» IэщIагъэлIхэм я псалъэмрэ IуэхущIафэмрэ фIэкIа лей лъэпкъ хэбгъэхьэ хъунутэкъым. Ахэр лъэныкъуэ псори къызэщIрагъэубыдэу къысхутепсэлъыхьыжащ ди лъэпкъ IэщIагъэхэр къызэрежьам, къызэпача гъуэгуанэм, ахэр яIэщIэхуа зэрыхъуам, зыкъызэраужьыжам, дяпэкIэ къапэщылъ гъуэгуанэм, - жеIэ Светланэ. - Сэ илъэс 30 хъуауэ журналисту солажьэ, абы къриубыдэу, фильмым хэт IэщIагъэлIхэм интервью, репортаж зыбжанэрэ ядэсщIащ. Лъэпкъ IэщIагъэхэм ятеухуауэ псори сщIэуэ си гугъэу ижь сихьащ мы лэжьыгъэм. Ауэ, къызэрыщIэкIамкIэ, сызыщымыгъуази щыIэт, сфIэгъэщIэгъуэн куэди иджыри ящIэрт. Абы еплъхэр щIегъуэжынукъым - щхьэпэ куэди къащIэнурэ дахэ куэди я нэгу щIэкIынущ. ФIыщIэ ин яхуэщIыпхъэщ ди лIыхъужьхэм, я гъащIэр зэрыщыту траухуауэ лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэхэр зэрагъэбагъуэм папщIэ.
«Адыгэхэм я гъуазджэ дунейр» фильмыр Адыгейм, Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым, Ставрополь крайм я къэрал телевиденэхэм щагъэлъагъуэ, итIанэ Ютубым ущеплъ хъунущ. Ди республикэм «1 КъБР» телеканалым дыгъэгъазэм и 30-м къитынущ.
Фигу къэдгъэкIыжынщи, нэгъаби зы проект купщIафIэ зэдащIащ Шыбзыхъуэ Юрэрэ ТIэш Светланэрэ. Абыхэм трахащ мэздэгу адыгэхэм я щыIэкIэ-псэукIэм теухуа документальнэ фильм. Абы щхьэкIэ Юрэрэ Светланэрэ къыхуагъэфэщауэ щытащ Дунейпсо Адыгэ Хасэм и дамыгъэ нэхъыщхьэм-рэ щIыхь тхылърэ.