Мэлбахъуэ Тимборэ илъэси 105-рэ щрикъум ирихьэлIэу, ди щIэджыкIакIуэхэм ягу къыдогъэкIыж «Мэлбахъуэм и блокнотхэр» зыфIаща тхылъым щыщ пычыгъуэхэр. И IэнатIэм пэрытыху, лIыщхьэм гу зылъитахэм, цIыхухэм ядилъэгъуахэм зыхуаша гупсысэхэрщ абы щызэхуэхьэсар.
Япэ Iыхьэ.
«Унафэ щIын» жиIэм къикIыр псы Iуфэм уIуту псыр здэжэм уеплъынракъым. Псым унафэ хуэпщIыфынукъым, ар здрижэну гъуэгур нэхъ пасэу бунэтIауэ щымытмэ. Апхуэдэ дыдэу нартыхум и къэкIыкIэм и псын-щIагъыр хьэмэрэ комбайныр е тракторыр зэрылэжьэну щIыкIэр къыпхухэхынукъым: абы гъэхьэзырыгъуэ иIэщ, къэмыс щIыкIэ къэплъагъун хуейуэ. Къалэныр пэжу узыхуэкIуэну плъапIэмрэ узэрыкIуэну щIыкIэмрэ зэхэгъэкIынырщ. Унафэр зезыгъакIуэ IумпIэр зэпымычын е зэрымынэн щхьэкIэ, ар зэпычмэ икIэщIыпIэкIэ зэрыдзэн, зэрынэмэ - тэмакъкIыхьу зэрыхыжын хуейщ. «Унафэ щIыным» къикIыр «къэхъунур къэщIэн» жиIэу аращ. КъэпщIа псори къэмыхъункIэ зэрыхъунури къыбгурыIуэу.
Куэдрэ щыхьэт сыхуэхъуащ цIыхур хэхъуэ, зиузэщI пэтрэ къызэфIа-гъэщIыжу щызэIыхьэ. Зыхуэсакъын хуейр: щIалэгъуалэр мыгъэжэкъуэным, абы я щхьэр егъэуназэ; нэхъыжьхэм емыгииIуэным - гузэрыдзэ пхуащIу, щIэ псоми я щIыб хуамыгъэзэн папщIэ.
Дэ ди гузэвэгъуэр хэтми сытми гъуазэрэ щапхъэу ахъшэр къызэры-хуэнарщ.
Къалэм ещхьу къуажэ куэд уиIэмэ нэхъыфIщ, къуажэм ещхьу къалэ куэд уиIэ нэхърэ.
Ди унафэщIхэм я нэхъыбэм яхуримыкъу гупсысэр езыхэм хуэдэ, уеблэмэ ефIэкI куэд зэрыщыIэрщ.
«Лей къызытехьа» языныкъуэхэм я тезырыр езыхэм къыхахыжыну хэтщ. Къуэншам иджыри саугъэт къызэфт жи. Ди дзыхьыр зымыгъэпэжа унафэщIыр, зэхигъэзэрыхьахэр зэхедгъэхыжыным и пIэкIэ, нэгъуэщI къу-лыкъу пэрыдогъэувэ, нэгъуэщI цIыху гуп и IэмыщIэ идолъхьэ.
Иныкъуэхэр дыщэ плъыжьым, адрейхэр гъущI фIыцIэм къыхэщIы-кIауэ хуэбгъэфащэ хъунукъым, Алыхьым зым нэхъыбэ иритауэ, адрейм хущысхьауэ ущIегупсысыни щыIэкъым. Хьэуэ, псоми я «пхъуантэдэлъыр» зэхуэдэщ, ар къызэрыбгъэсэбэпращ Iуэхур зэлъытар.
Хэт унафэр зыIэщIэслъхьэнур? Зым цIыхугъэ хэлъщ, ауэ фейдэ мэлъыхъуэ. Адрейри фейдэ мэлъыхъуэ, ауэ Iущщ. Iуэхур зыхуэныкъуэр - фейдэ мылъыхъуэ Iущыгъэрэ цIыхугъэрэщ.
Къулыкъум фыхуэмыпабгъэ, саугъэтхэмрэ утыкумрэ фахуэмынэпсей. Фи напэр къабзэу фи IэнатIэр ефхьэкI. Фи къарумрэ акъылымрэ зэщIыгъуу, зы Iэмэпсымэ абрагъуэм и Iыхьэ къудейуэ фызэрыщытыр фщIэжу фIыуэ фылажьэмэ, езыр-езыру фыкъалъагъунущ. Къулыкъу лъагэхэри цIэ лъапIэхэри фемыджауэ къыфхуеблэгъэнущ.
Лэжьэфын къэгъуэтыным нэхърэ нэхъ мыхьэнэ зиIэ щыIэкъым. Сэ абы зезгъэсэфакъым. Республикэм къэмыхъупхъэу къыщыхъуахэр арагъэнщ къызыхэкIари. Я пщIэм тегужьеикIа цIыхухэм къулыкъухэр си зэранкIэ къаIэрыхьэурэ, си щыуагъэхэр абы дэбэгъуащ.
ГъащIэмрэ цIыхумрэ
Зи зэхэщIыкIыр, цIыху хэтыкIэр, Iущыгъэр къызэмэщIэкIыр нэгъуэщIым и зэхэщIыкIым, Iущыгъэм, цIыху хэтыкIэм щапхъэ трихыу псэун хуейщ. Ар губзыгъагъэщ апхуэдэ цIыхум и дежкIэ. Ар зымыщIэр сытым дежи унафэ пхэнжым щIэтынущ. Iущыгъэм я нэхъ лъагэр цIыхухэр зылъэIэсам укIэлъыплъурэ уэри ар зыхэплъхьэнращ.
ГъащIэр дэ ди унафэм щIэту къызыфIэбгъэщI хъунукъым. Зэманыр, дэ дытыншын щхьэкIэ, махуэрэ жэщу ухуауэ аращ.
Щэхур - жьэкIэ жамыIаращ. Нэхъ ныбжьэгъуфI дыдэм жепIари щэху хъужыркъым.
ЦIыху щыпкъэу щытыну хуейм ищIапхъэщ ныбжьэгъухэм ящIыгъуу жагъуэгъуи зэриIэнур.
Иныкъуэхэм деж ди телевизорхэм ущеплъкIэ, цIыхубзхэм ещхьу гъэщIэрэщIа щIалэжь щхьэцэ гуп къилъадэу уолъагъу. Я къафэхэми уэрэдхэми уедаIуэмэ, хьэр банэ е къугъ фIэкIа пщIэнкъым. Абыхэм ди щIалэгъуалэр йоплъри щапхъэ трах. «ЩIэуэ къежьащ». ЩIэуэ къызэрежьар гурыIуэгъуэщ, ауэ фIыр фIыуэ къежьаращ. ЩIалэгъуалэм ахэр зэхагъэкIыфу егъэсэн хуейщ.
Упсэуну тыншкъым. УлIэну гугъущ. Ауэ псом нэхъейр зыпIэжьэ-Iуэнращ, ар гъащIэрауи лэжьыгъэрауи ирехъу. Имычэзууэ улIэным нэхърэ нэхъ Iейщ ар. Ауэ хэт апхуэдэ Iэзагъ телъыджэ зиIэр, и ежьэжыгъуэр къызэрысар къыхуэубыду. Къиубыдыпауи сощIри, дэнэ «Куэдщ» жозыгъэ-Iэфыну лIыгъэ къыздикIынур.
Дунейм псори нэгъэсыпауэ щызэгъэзэхуащ. Псори и чэзум къохъу. Удзхэр и чэзум мэгъагъэри, и чэзум мэгъуэлэж. КъэкIыгъэхэри, жыгхэри, псыхэри, бзухэри, псэущхьэхэри, езы щIылъэри, дыгъэ дыдэри зэи текIыр-къым я пIалъэм. ЩIалэфIхэм языхэзым ар щыгъупщэмэ, игу къэгъэкIыжын хуейщ: «Ныбжьэгъу, уи чэзур икIащ!»
Iэзагъыр къэхъугъэм и ехъулIэныгъэщ. Ар уафэхъуэпскIым хуэдэу зэ къаблэу ункIыфIыж гуэрщ. Талантыр лэжьыгъэщ. МэкъумэшыщIэм и лэжьыгъэ хьэлъэщ. Iущыгъэщ, цIыху хэтыкIэкIэ гъэбэгъуауэ. Абы гупсысэм и кууа-гъыр хэлъщ. Талантыр телъыджэкъым, ауэ псори къызэщIеубыдэ.
Iэзагъ гуэр зыбгъэдэлъ цIыхухэм тхыдэм лъэужь къыщыщагъанэр я Iэзагъым талант щIыгъумэщ. ИтIанэ ахэр нэгъэсауэ щыпкъэ мэхъури, я цIэ-хэр политикэм, щIэныгъэм, литературэм къыхонэ!
И щхьэ хужеIэж
Хьэл дахэхэр щагуэшым сэ зыри къыслъысакъым, сатырым и кIэ дыдэм сыпыт хъунт. Апхуэдэу куэд егупсыс къыщIэкIынщ. Сэ, псалъэм папщIэ, дахагъэм и зы Iыхьи къысIэрыхьакъым. Ауэ дэтхэнэ зыри егупсысыпхъэщ къилэжь псори къыбгъэдалъхьауэ. А зэманым благъагъи ныбжьэгъугъи щыIэтэкъым, Алыхьми зэхэгъэж ищIыртэкъым, зыгуэрым нэ лейкIэ сеплъынщи адрейр къэзгъэнэнщ жиIэу. Анэм къыбдимылъхуар зыми къуитыжынукъым.
Лэжьыгъэм фIэкIа зыри зыфIэмыхьэлэмэт щихъыу сакъыщохъу сэ зыгуэрхэм. Ар пэжкъым. Адрейхэм тыншу сыпсэууэ, куэд сшхыуэ икIи сефэу къащохъу - ари пэжкъым. Сэ дэтхэнэ зы цIыху къызэрыгуэкIыр зэрыпсэум хуэдэу сопсэу, зыми зыкIи сы-къыфщхьэщыкIыркъым.
Сэ Къэбэрдей-Балъкъэрым сримафIэ ужьыхыжщ. ХъуаскIэу сыщытамэ нэхъ къэсщтэнут, зэкъуэтыныгъэр, ныбжьэгъугъэр, Хэкум хуаIэ лъагъуныгъэр нэхъ ину блэн хуэдэу. Ауэ цIыху гуэрхэр къыкъуэкIащ хэкум и мафIэр ягъэункIыфIыну хуейуэ, икIи ягъэункIыфащ. Ей, мы цIыхухэри, мы цIыхухэр! КъызэщIагъэнэну хуей хуэдэу защIурэ мафIэм йопщэ, ауэ я мурадыр ар ягъэункIы-фIынырщ. КъайхъулIакIэщ! Апхуэдэхэм псори къайхъулIэнущ!
