Накъыгъэм и 5-м къызэралъхурэ илъэс 80 ирокъу куэдым я ныбжьэгъу пэжу къекIуэкIа, и дуней тетыкIамрэ хьэл-щэн иIамрэ ущыгъуазэу щытамэ, мыпсэужу нэгум къыщIэгъэхьэгъуей Тхьэзэплъ Хьэсэн.
Илъэс 20-м щIигъукIэ нэхъыжьт ар сэр нэхърэ, аращ сытетхыхьыну сыщIэIэнкуныр. Ауэ, сыхуэзамэ, къаруущIэ къысхэзылъхьэфу, гукъыдэж къызэзыту щыта Хьэсэн псалъэ гуапэ хужызмыIэну къезгъэкIуркъым. Шэч къытесхьэркъым, Тхьэзэплъым и литературнэ лэжьыгъэми, зыхуэIэижьу щыта IэщIагъэхэми тепсэлъыхьыни тетхыхьыни щыIэщ. Сэ зи гугъу сщIынур къуажэм къыдэкIа щIалэм къикIуа гъуэгуанэрщ.
Тхьэзэплъ Хьэсэн 1943 гъэм накъыгъэм и 5-м Аруан куейм хыхьэ Старэ Шэрэдж къуажэм къыщалъхуащ. ЕплIанэ классым нэсыху и къуажэм щеджауэ, ХьэтIохъущыкъуей жылэм, ипэкIэ Бахъсэн ГЭС-кIэ дызэджэу щытам, дэт интернат еджапIэм ират. ЕпщIанэ классыр къыщиухам, а зэманым къэрал унафэкIэ иджыри зы илъэс къыпагъэхъуати, и къуажэм кIуэжри ар щиджыжащ. Школыр къыщиуха 1962 гъэм ар щIэтIысхьащ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым мэкъумэш механизацэмкIэ и къудамэм. МазитIкIэ мыбы щеджауэ, дзэм ираджэ. ЩыIа хабзэмкIэ, Хьэсэн хуитт еджапIэр къиухыху абы мыкIуэну, ауэ къигъэсэбэпакъым. Абы щыгъуэ арат хабзэри, илъэсищкIэ дзэм къулыкъу щищIащ. ЗэрыжиIэжу щытамкIэ, Хэкум щыпэIэщIа а лъэхъэнэрщ усэ адыгэбзэкIи урысыбзэкIи тхыным щыдихьэхар.
Университетым щыщIэтIысхьэжа япэ илъэсым щыщIэдзауэ абы и тхыгъэхэр «Университет гъащIэм», республикэм къыщыдэкI газет пашэхэм къытрадзэ. ЕплIанэ курсым щIэст, 1969 гъэм, Хьэсэн Мэзкуу кIуэуэ Горькэм и цIэр зезыхьэ литературэмкIэ институтым и студент щыхъуам. Ар зи жэрдэму щытар и тхыгъэхэм гулъытэ къыхуэзыщIа КIыщокъуэ Алимт.
Щеджэ зэманым къыщыдэхуэм, ар щылажьэрт гъэш, макарон фабрикэм. И адэр псэужтэкъыми апхуэдэу, зэрыхузэфIэкIкIэ, и унагъуэ хуэмыщIауэ псэум зыщIигъакъуэрт. ЖэщкIэрэт Хьэсэн усэ итхыну щыхущIыхьэр.
Тхьэзэплъым и усэхэр япэу дунейм тхылъу къыщытехьар 1971 гъэрщ. «Ещанэ сменэ» - арат абы фIищар, гурыIуэгъуэт и лэжьыгъэм апхуэдэ фIэщыгъэцIэ щIигъуэтар. Тхылъеджэхэм щIалэщIэм и къалэмым къыщIэкIар ягу дохьэ, пэжу жыпIэнумэ, езыри зыщымысхьыжу лажьэрт - гугъу зезыгъэхьым ехъулIэныгъи иIэщ - ар СССР-м и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм хагъэхьэ.
ГъэщIэгъуэныщэу зыхэухуэнат Хьэсэн и гъащIэр. Пэублэу зыщIэтIысхьа еджапIэ нэхъыщхьэм 1972 гъэм «инженер-механик» щIэныгъэр кърет. 1974 гъэм Литературэ институт цIэрыIуэр къеух.
1975 гъэм щIедзэри, илъэскIэ КПСС-м и Аруан район комитетым и иструктору мэлажьэ. Абы щыгъуэм мы райкомым и япэ секретарыр Къэбэрдей-Балъкъэрым и япэ Президент хъуа КIуэкIуэ Валерэт.
1976 гъэм Тхьэзэплъыр КъБР-м и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм пропагандэмкIэ и къудамэм и унафэщIу ягъэув.
2000 гъэм щыщIэдзауэ дунейм щехыжа 2019-м нэсыху Хьэсэн «Литературная Кабардино-Балкария» журналым и редактор нэхъыщхьэу лэжьащ. А зэманым къриубыдэу тхылъ мащIи къыдигъэкIакъым, литературэмкIэ критикхэм фIы куэди хужаIащ абы къызэринэкIа тхыгъэхэм. ЖыпIэнурамэ, зы адыгэлI ищIэн Хьэсэн и гуащIэм къихьащ.
