Япэ дыдэу радиор ди къуажэм къыщыпсэлъащ 1938 гъэм. Гъэмахуэт. Пщыхьэщхьэ хуегъэзэкI хъуауэ жьыри щIэри колхоз правленэм и гупэм щызэхэст. Дэри, школым иджыри мыкIуа сабийхэр, дыздашат. ЦIыхухэр щызэхуэсым и деж щыт пкъом и щхьэм тепщэчышхуэм хуэдэу хъурейуэ зыгуэр фIэлъти, псори абы худэплъейрт. Абы хэту къуажэ унафэщIхэр къыщIэкIри, дэкIуеипIэм къытеуващ. Къуажэ советым и унафэщI лIы хэщIыхьар цIыхухэм къахэпсэлъыхьу щIидзащ: «Ди жылэдэсхэм я псэукIэр нобэ ипэкIэ кIуэтащ. Мы флъагъу радиом дэ зыхыдигъэхынущ уэрэдхэр, хъыбар гъэщIэгъуэнхэр, къэралым, республикэм щекIуэкI Iуэхушхуэм теухуа хъыбархэр. Дэтхэнэ унагъуэми радиор хущIэтшэнущ, фи унэм фыщIэсу сыт хуэдэ зэхъуэкIыныгъэ къэхъуми щыгъуазэ фыхъунущ. Абы иужькIи къэкIуэнущ зэман, унэм фыщIэсу кино феплъу».
Иужьрей псалъэхэр къызэхуэсахэм я фIэщ хъуакъым. Абы иужькIэ нэхъыжь гуэрхэм цIыхубэм, къэралым, республикэм и унафэщIхэм хъуэхъукIэ зыхуагъэзащ.
- ФыкъэдаIуэ, жылэ махуэ хъун! - жиIэу «тепщэчыр» къыщыпсалъэм, Iэгуауэшхуэ хуаIэтащ. ПцIы зыхэмылъращи, нэхъыщIэхэр абы дигъэшынат, IэплIэтес сабий къыздахьахэм гъыи къахэкIат. ЦIыхухэр жэщыбг хъуху зэхэтащ къафэу, радиом едаIуэу.
Ди ныбжьэгъу щIалэ цIыкIу Къардэн Хьэжмусэ апхуэдизкIэ дихьэхати, радиом псэлъэн щигъэтыжа иужькIи худэплъейуэ куэдрэ щытащ. А жэщым абы и псэр радиом ихьэхуат. Ар балигъ хъуа нэужь, киномеханикыу еджащ. Къуажэ клубым кино куэдрэ къыщигъэлъэгъуащ, радиоузелри зэригъэпэщыжри, жылэм щекIуэкI лэжьыгъэхэм къуажэдэсхэр щыгъуазэ ищIу щытащ.
Зауэ лъэхъэнэм нэмыцэ зэрыпхъуакIуэхэм къуажэ электростанцри, радиоузелри зэхакъутат. Ауэ сыт хуэдиз гугъуехь хэмылъами, ЛIуп Хьэжмурат и фIыщIэкIэ 1944 гъэм къуажэ ГЭС-р ирагъэжьэжащ. А зэман хьэлъэм зауэ IэнатIэм щекIуэкIхэр, республикэм, къэралым щалэжьхэр цIыхухэм радиокIи, газеткIи къащIэрт. А Iуэхугъуэхэм ятеухуауэ газетым лэжьыгъэшхуэ зэфIигъэкIащ. Зауэ нэужьым, илъэситI хуэдиз дэкIауэ ди унэхэм радиом и макъ къыщыIужащ.
Сэ радиокомитетым и бжэр щыIусхар 1953 гъэм и накъыгъэ мазэрщ. А зэманым педучилищэр къэдухырт. Студентхэм къэрал экзаменхэм зэрызыхуагъэхьэзырым теухуауэ сыкъэпсэлъэну радиокомитетым срагъэблэгъат. Сыкъыщыпсэлъэну сыздыщIаша пэшыр згъэщIэгъуауэ зэрыщытар нобэми сощIэж. КъызэрыщIэкIымкIэ, унэм щызэхэтххэр къызыщIэIукIыр мы пэшрат. А зэманым къыщыщIэдзауэ радиом и лэжьакIуэхэм пыщIэныгъэ яхузиIащ.
Ипэ зэманым радиом къалэнышхуэ игъэзащIэрт. Къэрал жыпым иIэбэхэм, зи къалэным тэмэму емыхъулIэ унафэщIхэм ятеухуауэ псалъэмакъ щхьэпэхэр ирагъэкIуэкIырт. «Аркъэн» журналым уедэIуэну сыт и уасэт?! Ди жагъуэ зэрыхъущи, зи пщIантIэпскIэ мыпсэухэу къэрал мылъкур зэзылъэфалIэхэм, гъащIэм хэмызагъэхэм ятеухуауэ зыми и щхьэфэ иIэбэжыркъым иджы радиор.
АдэкIэ къыжысIэну сыхуейт: мы зэман зэхэзэрыхьам радиом и макъыр зэхэзыхыр мащIэ дыдэщ. Зауэ нэужь гугъум нэмыцэм зэхакъутар зэрызэригъэзэхуэжын мылъку къэралым къигъуэтыфащ, къигъуэтыфри, зы жыли къэмынэу радиор щыпсалъэу ящIат. Иджы абы щыгъуэ нэхърэ нэхъ факъырэ дыхъуауэ ара?
Радиом седэIуэнщ жиIэу, цIыхум махуэм тхуэ-хэ зыхущIигъэхьэфыркъым. Гъэсэныгъэ къозымыт телевиденэм бжьыпэр иубыдащи, ди щIалэгъуалэр радиом едэIуэжыркъым.
КъытщIэхъуэ щIэблэр телевиденэм Iисраф зэрищIыр ди къэрал унафэщIхэм зыгурагъэIуэну хуейкъым. Ди насыпщи, республикэм и газетхэри, радиори, телевиденэри апхуэдэ мыхъумыщIэхэм тепсэлъыхьыркъым икIи къагъэлъагъуэркъым.
КъБР-м и радиом щылажьэхэм ягури я псэри етауэ пэрытщ я IэнатIэм, ар зэрырагъэфIэкIуэным иужь иту. Газетыр къэзгъэсэбэпу сыхуейт радиом нобэ щылажьэ цIыхухъухэми цIыхубзхэми узыншагъэ бы-дэ яIэну, пенсэм щысу зызыгъэпсэхухэри жьыщхьэ махуэ хъуну сехъуэхъуну.
Си щхьэкIэ сфIэфIу содаIуэ МахуэлI Хъаджэт игъэхьэзыр «Жьэгупащхьэ» нэтыным. Ар АфIэунэ Рае игъэхьэзыру щыщыта лъэхъэнэ лъандэрэ сигу дохьэ. Радиом и лэжьакIуэ псоми я махуэшхуэр хъеру къахущIэкIыну Тхьэм жиIэ.
