СызыхущIегъуэжар

Жулабов Узеир

(Балъкъэр тхакIуэ)

ИлъэсыщIэ зыгъэпсэхугъуэр духри, еджэн щIэддзэжат. А махуэ дыдэм ди егъэджакIуэм и гъусэу зы хъыджэбз цIыкIу классым ныщIишащ, и напэр гуэгуш джэдыкIэм ещхьу уэгушыбзэу.

- Мы цIыкIур къалэм къикIащ, ди классым щеджэнущ. И адэри къуажэм щылэжьэну къагъэкIуащ, - ар жиIэри егъэджакIуэр сэ къызбгъэдыхьащ, хъыджэбз цIыкIур щIыгъуу.

- Уи партэм дэсынщ, Мурадин, куэдщ уи закъуэу узэрыщысар. Сыт сщIэнт, сымыарэзыми, «хъунщ» жыхуэсIэу си щхьэр сщIащ. Си ныбжьэгъухэр нэбгъузкIэ къысхуеплъэкIырт, щIэ цIыкIур си партэм къызэрыдагъэтIысхьам щхьэкIэ хэти къызэхъуапсэу, хэти къызэфыгъуэу. Урокыр зэриухыу, классым щIэсхэм си партэгъур къаувыхьащ, зрагъэцIыхуну. Абы IэджэкIи еупщIхэрт:

- Къалэм сыт хуэдэ школыра ущеджар?

- Дэтхэнэ предметыр нэхъыфIу плъагъурэ?

- Сыт уи цIэр?

- ФIыуэ уеджэрэ?

Хъыджэбз цIыкIуми зэреупщIхэм губзыгъэу жэуап къаритырт. Ауэ «фIырэ фIы дыдэкIэ соджэ» зэрыжиIар сигу ирихьатэкъым, си фIэщыщи хъуатэкъым. «ТIэ, уэ уэгушыжь цIыкIур фIырэ фIы дыдэкIэ уемыджэнрэти!» - жысIащ сигукIэ. ПцIы хэмылъу, тIэкIуи ауан сщIащ. ЕтIуанэ урокым диктант ттхыну дытIысащ. ЩIэ цIыкIум и щхьэр къимыIэту тхэрт, егугъупэу. Сэри зэзэмызэ абы щэхуу сыхуеплъэкIырт,  «мы фIырэ фIы дыдэкIэ еджэм дауэ итхыу пIэрэ диктантыр» жыхуэсIэу. Зэуэ абы и тхэныр зэпигъэури, ручкэр зыкъомрэ иутхыпщIащ. Шакъэр иухауэ арат. Тхэн щыщIэддзэм хъыджэбз цIыкIум гу лъитат ручкэ лей зэрысIыгъым. Арагъэнщ зыри жимыIэу къыщIысхуеплъэкIар. Ауэ, къызыхэсхари сымыщIэу, си ручкэр абы естакъым. ЕгъэджакIуэм гу къылъитати, къеупщIащ:

- Уэ щхьэ умытхэрэ, Заремэ?

- Си шакъэр сухащ.

ЕгъэджакIуэм и ручкэр къритри къеупщIащ:

- Дэнэ деж уздынэсар?... Дэгъуэщ, - егъэджакIуэр псалъэухаитI-щыкIэ зэIэбэкIыжри къеджэжащ.

КъыкIэлъыкIуэ урокым си партэгъур гукIэ усэ къеджащ. Ар апхуэдизкIэ дахэу, узыIэпишэу къеджати, псори щымыбзэу, бэуэжу къыпхуэмыщIэну едэIуахэт. Зызумысыжынщи, сэри хуабжьу сигу ирихьащ ар усэм къызэреджэр, уеблэмэ сэ гу зылъызмыта Iэджэми гу лъызигъэтэжащ. Апхуэдэурэ зы тхьэмахуэ дэкIащ. Пщэдджыжь гуэрым, си унэ лэжьыгъэхэр сщIыжыну сытIыса къудейуэ, ди гъунэгъу лIыжьыр къыдыхьащ. Ар къызэлъэIуащ я хадапхэм ит удзыр хупызупщIыну. Шэмэджыр къасщтэри, шэджагъуэ нэблэгъэхукIэ дадэ и хадапхэр хуэзгъэкъэбзащ. Хуабжьу сешауэ, си унэ лэжьыгъэхэри сымыгъэзэщIауэ школым сыкIуащ. Япэ урокым егъэджакIуэм сыкъигъэтэджащ:

- Сыт, Мурадин, нобэ унэ лэжьыгъэу фиIар?

Сэ зыри жызмыIэу сыщытт, сыдияуэ.

- Ахмат Ибрагимович, - и Iэр къиIэтри къэтэджащ си партэгъур, - нобэ Мурадин и унэ лэжьыгъэхэр ищIыжауэ къыщIэкIынукъым. Нышэдибэ лъандэрэ я гъунэгъу лIыжьым дэIэпыкъуащ, я хадапхэ удзыр хупиупщIащ. ЕгъэджакIуэр мащIэу пыгуфIыкIащ.

- Пэжщ, - жысIащ сэри, ерагъкIэ къыдэсшейуэ.

    - ТIэ, гъунэгъу дадэм ущыдэIэпыкъуакIэ, нобэ «тIу» пхуэзгъэувынкъым, ауэ дяпэкIэ унэ лэжьыгъэр умыгъэзэщIауэ укъэмыкIуэ.

 Сэ хуиту сыбэуэжащ. «Сыту ныбжьэгъуфI мы Заремэ, псэуащэрэт ар. Дэни сыкъыщилъэгъуа дадэ сызэрыдэIэпыкъуар?» - сегупсысащ сэ, зымахуэ диктант щыттхым си ручкэр зэрезмытам сыхущIегъуэжауэ.

ЗэзыдзэкIар Журт Бибердщ.