Дахэнагъуэ и гугъэмрэ гъащIэмрэ

КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист, КъБР-м и Правительствэм и саугъэтым и лауреат, «Къэбэрдей-Балъкъэр» ВТК -м и урыс къудамэм и унафэщI БищIо Асият ди псэлъэгъущ.

- Асият, уи IэщIагъэр сабиигъуэм къыщежьа хъуапсапIэ, хьэмэ…

- СызэрыцIыкIурэ сызэхъуапсэу щытар юрист IэщIагъэрщ. Абы щыгъуэ ди университетым иIэтэкъым юридическэ факультет. Седжэнумэ, нэгъуэщI къалэ сыкIуэн хуейт, си анэм и закъуэ къэзгъанэу (си адэр сыцIыкIуу дунейм ехыжащ). Си анэм: «Уэри уи закъуэу абы ущыIэу, сэри си закъуэу сыкъанэу хъункъым. ЕгъэджакIуэ ухъуамэ арат - ар цIыхубз IэщIагъэщ. Ди къуажэм дэс егъэджакIуэхэм сохъуапсэ, псоми къацIыху, пщIэ къыхуащI», - щыжиIэм абы сэ себэкъуэнкIэ Iэмал иIэтэкъым. Сыт хуэдизу юрист IэщIагъэм сыхуэмыпабгъэми, си анэм и зы гукъеуэ и уасэтэкъым ар. Арати, педучилищэм сыщIэтIысхьащ, къэзухри, абы адыгэбзэмрэ литературэмкIэ егъэджакIуэу сыкъыщынэжащ. ИужькIэ ди университетым къыщызухыжащ ФилологиемкIэ и институтым адыгэбзэмрэ урысыбзэмкIэ и къудамэр.

1990 гъэхэм телевиденэм лэжьэн щыщIэздзащ. Лъэпкъыбзэхэм я пщIэр къыдэхэжыным, тхыдэр, хабзэр къэIэтыжыным иужь щит зэмант. «Учебная редакция» жыхуэтIэр телевиденэм щIэуэ къыщызэрагъэпэщат. Къуэдзокъуэ Хьэсэн абы и редактор нэхъыщхьэти, икъукIэ сэбэп къысхуэхъурт. ЦIыху зэтет, зи къэухьыр ин, акъылыфIэ сыпэщIэхуат си насып къихьри. Куэдым дыхуигъэсащ Хьэсэн. Иджыри лэжьыгъэ гуэрым зыщеспщыткIэ. «Ярэби, Хьэсэн къысхуигъэдэхэну пIэрэт, дауэ къыщыхъуну пIэрэт мыпхуэдэу сщIымэ», - жысIэу согупсыс.

- Уи нэтынхэм уи псэм щыщ яхэлъу къыщIэкIынщ, дауи. Зыгуэрхэр къахэбгъэщхьэхукIрэ?

- Телевиденэм япэ лъэбакъуэр зэрыщысчар цIыхубзхэм папщIэ згъэхьэзыру щыта «Дахэнагъуэ» журналырщ. ИлъэсипщIым щIигъукIэ зэпымыууэ мазэ къэс къыдэзгъэкIащ. Телевизореплъхэр а си образым апхуэдизкIэ есати, «Дахэнагъуэ» къысфIащат. Иджыри къыздэсым, «Дауэ ущыт, Дахэнагъуэ?» жаIэу къыщысщIэупщIэ щыIэщи, си гуапэщ. Лъэпкъ Iуэхум теухуауэ езгъэкIуэкIырт «Акъыл жан» зи фIэщыгъэ джэгу-зэпеуэр. ЩIэупщIэ иIэу ари илъэс зыбжанэкIэ екIуэкIащ. Нэтыным и лъэужьыр иджыри кIуэдакъым. Бахъсэн щIыналъэм щыIэ школхэм а фIэщыгъэр иIэу зэпеуэ щрагъэкIуэкI иджыри. Абы къыбжеIэ нэтыным цIыхухэр яфIэфIу еплъу зэрыщытар. Сэри абыкIэ сиIа мурадыр къызэхъулIащ. Хамэ щIыпIэ щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм ядезгъэкIуэкIыу щытащ «Ди лъэпкъэгъухэр» нэтыныр. «ЛIэщIыгъуэхэм я джэрпэджэж» нэтыныр тхыдэм пэгъунэгъут. Тхыдэджхэр, щIэныгъэлIхэр къезгъэблагъэрти, лъэпкъ тхыдэм телевизореплъхэм хэгъэгъуэзэнымкIэ ари сэбэпт. «Ди хуитыныгъэхэр тщIэуэ пIэрэ?» нэтыныр си тегъэщIапIэу, республикэ, къалэ прокуратурэм я лэжьакIуэхэр, юристхэр къезгъэблагъэрт. Я Iуэху дэкIын папщIэ цIыхухэм гъащIэм къащыхуэсэбэпын чэнджэщ куэд щызэхахырт абы. А нэтыныр спэгъунэгъу дыдэт, юристхэм сазэрыIущIэм къыхэкIыу.

- Уи лэжьакIуэхэр сытым хуэбущийрэ?

- Редакцэм щылажьэм и нэхъыбэр щIалэгъуалэщ. ЯжесIэр зыщ: «ФэрыщIагъ зыхэвмылъхьэ, фи акъылрэ зэфIэкIрэ феплъыж, фи щIэныгъэм хэвгъахъуэ. Дунейм фызэрытетым хуэдэущ экранми фыкъызэрищын хуейр. Е экраным щывгъэлъагъуэ хабзэ-бзыпхъэр, псэлъэкIэ гуапэр гъащIэми фэрыщIыншэу щызыхэвгъэлъ».

- Уи унагъуэ дахэм и гугъу уэзгъэщIынут.

- Си щхьэгъусэмрэ сэрэ бынитI диIэщ. Хъыджэбзыр нэхъыжьщ, унагъуэ дахэ хъуащ. И IэщIагъэкIэ инженер - технологщ. ЩIалэм унагъуэ зэриухуэрэ куэд щIакъым – гъусэ къыхуэхъуащ теплъэкIи псэкIи дахэ бзылъхугъэ. Замир Егъуэж Анзор зи унафэщI школ №31-м щеджэрти, «Къан» и фIэщыгъэу «Кабардинкэм» и студие абы щыIэм хэтт. Школыр къыщиух илъэсым а студиери къиухащ. Аттестатым и гъусэу «Къаным» и дипломи къратыжауэ щытащ. Хуеймэ къэфэну, хуеймэ балетмейстеру лэжьэну Iэмал къритт дипломым. Экономист IэщIагъи щызригъэгъуэтащ КIуэкIуэ Валерэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш университетым.

- Уи бынхэр щыцIыкIум телъыджэ ящыхъуу къыщIэкIынт, телевизорым укъызэригъэлъагъуэр?

- Щынэхъ цIыкIухэм яфIэгъэщIэгъуэнащ. Школым щыщIэсым тIуми зы хьэл яхэлът абы теухуауэ. Си лэжьэгъухэр IуэхукIэ школым кIуамэ, абы щыIэ студием нэтын трахмэ, щIалэми хъыджэбзми загъэпщкIурт. Апхуэдэу щхьэ фыщыт, жысIэу сыщыщIэупщIэм, «Я анэр телевиденэм щолажьэри, езыхэри къегъэлъагъуэ жаIэнкIэ хъунущи, доукIытэ», - къызжаIэрт.

- Уи лэжьыгъэм къинэмыщIауэ, сытым удихьэхрэ?

- СыщыцIыкIум щегъэжьауэ, «адыгэ бзылъхугъэм ахэр хуэщIэн хуейщ», - жиIэурэ, зэрыдэ машинэм сыбгъэдигъэтIысхьэурэ зыгуэрхэм сыхуигъэсащ си анэм. Ауэ ар «хобби» жыхуэтIэракъым.

ПщэфIэн жыпIэмэ… Абы зыгуэр хэзмыщIыкI бзылъхугъэ щыIэ си гугъэкъым. «Даханагъуэ» тележурналым «Лэгъуп IэмпIэ» Iыхьэ хэтт. Ар пщэфIэкIэ сщIэнымкIэ сэбэп къысхуэхъуащ. Республикэм нанэ Iумахуэу исхэм я деж сыщыхьэщIащ. Сыхуей-сыхуэмейми зэзгъэщIащ: апхуэдэу Iэзэу пщафIэхэм уащыпкърыупщIыхькIэ, апхуэдиз шхыныгъуэ щыплъагъукIэ, зезгъэсарэт, - жыпIэнкъэ! Си анэр щыпсэум «Даханагъуэ» журналым щыщ къигъэлъэгъуэху сэ хьэкум сыкIэригъэувэрт: «Мыр дэбгъэлъагъукIэ зэфIэкIыркъым, иджы уэ пщэфIи и IэфIыр зыхэдгъащIэ», - жиIэрти. Щэху куэд къыбощIэ. Псалъэм папщIэ, кхъуейжьапхъэр нартыху хьэжыгъэм къыхэсщIыкIыу щытати, «Лэгъуп IэмпIэм» щыпщэфIа цIыхубзым ар хугум къыхищIыкIыу слъэгъуати, сэри абы сыхуэкIуащ. Джэдлыбжьэми и пщэфIыкIэм теухуауэ нэтын сщIауэ, зэгуэрым Тэрч лъэныкъуэмкIэ письмо къысхуратхыкI: «Джэдлыбжьэ зэращI пщIэну ухуеймэ, ди деж къакIуэ, Асият», - жаIэри. КъызэрыщIэкIымкIэ, Къэбэрдеишхуэмрэ Джылэхъстэнеймрэ а шхыныгъуэр зэмыщхьу япщэфI. ПщэфIэныр сыдэзыхьэх, зызэрытезгъэу гуэру аракъым, атIэ ари цIыхубз къалэнщ.

- Асят, уи гъащIэ гъуэгуанэм ущриплъэжкIэ сыт хуэдэ гупсысэм ухуэкIуэрэ?

- (КъыпогуфIыкI) «Гугъэмрэ гъащIэмрэ» и фIэщыгъэу нэтын згъэхьэзыру щытащ. ПщIэ зиIэ, щапхъэ зытепх хъуну цIыху куэд псэлъэгъу щысхуэхъуащ абы. Мы упщIэр естыну сфIэфI дыдэт абыхэм. Ауэ абы жэуап ептыну апхуэдизу гугъуу сщIакъым… Пэжщ, гъащIэм куэдрэ уроплъэж, къызэщIыбокъуэж, узыщIогупсысыж. Си хьэлкIэ тIэкIу сызанщIэIуэу пIэрэ жызоIэ. Захуагъэ сытми хэлъын хуейуэ къызолъытэри, Iуэхур нэгъуэщIу хъумэ, си гум йожалIэ. Ауэ… СызоплъэкIыжри, а хьэл-щэным тыншу уигъэпсэуркъым. ИтIани, ар схузыхэнкъым. Пэжым гугъу уригъэхьыжми нэхъыфIщ, зыри къыпфIэмыIуэхуу дунейм утет нэхърэ.

- Ася, уи унагъуэмрэ уи IэщIагъэмрэ теухуауэ гукъеуэншэу упсэуну ди гуапэщ!