Анэдэлъхубзэм дрегъэхьэх

Аруан щIыналъэм и щыхьэр Нарткъалэ курыт школ №6-м адыгэбзэмрэ литературэмрэ илъэс куэд лъандэрэ  щезыгъэдж  Къущхьэ Ритэ  зи IэщIагъэм хуэIэижь, Iуэху зехьэкIэ пэрыт зиIэ лэжьакIуэщ.   ЩIэблэм щIэныгъэ куу яриту, сабийхэр фIым, дахагъэм хуиущийуэ и IэнатIэр ныкъусаныгъэншэу ирехьэкI Къущхьэм. 

 «Акъылыр ящэркъым, къащэхуркъым - зрагъэгъуэт»   адыгэ псалъэжьыр и гъуэгугъэлъагъуэу  сабийхэм ядолажьэ Ритэ. Зэхэдз имыщIу ар зэхуэдэу егугъуу ядолажьэ нэхъ сабий жыджэрхэми еджэным къыщыкIэрыхухэми.  Аращ абы и еджакIуэхэм ящыщ куэд  анэдэлъхубзэмрэ лъэпкъ литературэмрэ хуабжьу щIыдихьэхыр. Къущхьэм и гъэсэнхэр езым хуэдэу жыджэрхэщ, щIэныгъэщIэхэм я лъыхъуакIуэщ, къэхутакIуэ ныбжьыщIэхэщ.  Абы сабийхэр къызэрыдихьэхыр бгъэдэлъ щIэныгъэ куум и закъуэкъым, атIэ и хьэл-щэн зэпIэзэрытымкIи, Iурылъ адыгэбзэ къабзэмкIи еджакIуэ цIыкIухэр етхьэкъу. И гъэсэнхэр и гъусэу Ритэ щIэх-щIэхыурэ хэтщ  школпсо, куейпсо, республикэ зэпеуэхэм, увыпIэфIхэри къыщехь.

- Адыгэбзэм, литературэм хуэнэхъуеиншэ  еджакIуэ цIыкIухэр си мащIэкъым. Ахэр яфIэфIу хэтщ ди щIыпIэми, щIыналъэми  анэдэлъхубзэмкIэ къыщызэрагъэпэщ  зэпеуэ зэмылIэужьыгъуэхэм. Хэтым и мызакъуэу, увыпIэфIхэри къыщахь, -  жеIэ Ритэ. – Апхуэдэу, илъэс блэкIахэм си гъэсэнхэр ехъулIэныгъэ яIэу  зыхэта зэхьэзэхуэ зэмылIэужьыгъуэхэм  ящыщщ «ФIыщэу узолъагъу, си Хэку дыщэ!» республикэпсо зэпеуэр,  Адыгэхэм я дунейпсо махуэм хуэгъэпса «Адыгэхэр я щIыгум щопсэуж»  республикэпсо фестивалыр, нэгъуэщI школ, район зэпеуэхэр, республикэпсо хэкурыдж конференцхэр. 

И дерсхэм къадэкIуэу, Ритэ  школым къыщызэригъэпэщащ   икIи  щрегъэкIуэкI «Адыгэ хабзэр», «Удэзыхьэх грамматикэр» гупжьейхэр. Абыхэм йокIуалIэ  егъэджакIуэм и гъэсэнхэм я процент 35-м нэсыр. А бжыгъэхэри  щыхьэт тохъуэ Къущхьэм и Iуэху зехьэкIэ пэрытым.

- Къущхьэ Ритэ и дерсхэр дапщэщи къызыхуэтыншэу зэхэгъэуващ, егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэм и мардэ псори къыщылъытауэ,  егъэджэныгъэм и Iэмал пэрытхэр лэжьыгъэм къыщигъэсэбэпу. ЩIэныгъэ куу зыбгъэдэлъ  егъэджакIуэр сытым дежи хущIокъу  и Iуэху зехьэкIэр зэрыригъэфIэкIуэным, и  Iэзагъым зэрыхигъэхъуэным, - жеIэ Аруан щIыналъэм  хиубыдэ курыт школхэм адыгэбзэмрэ литературэмрэ щезыгъэджхэм я методикэ зэгухьэныгъэм и унафэщI Тхъуэст ФатIимэ. -   Ар и зэфIэкIхэмкIэ, и Iуэху зехьэкIэ пэрытымкIэ ядогуашэ къыдэлажьэхэм,  адрей егъэджакIуэхэм яхуэщхьэпэн чэнджэщхэр яретыф.

Интернетым и Iэмалхэр къигъэсэпурэ, Ритэ ирегъэкIуэкI щIыналъэ зэмылIэужьыгъуэхэм ящыщ сабийхэр зэпызыщIэ дерсхэр.  Апхуэдэ лэжьэкIэ  мардэри  хохьэ сабийхэр анэдэлъхубзэм нэхъри дезыгъэхьэх Iэмалхэм.

- НыбжьыщIэхэр уи дерсым дебгъэхьэхын папщIэ, уэ ар фIыуэ пщIэуэ абыхэм я пащхьэ укъиувэныр мащIэщ. ЩIэныгъэ куум щIыгъун хуейщ иджырей зэрырагъаджэ Iэмалхэр, - жеIэ Ритэ. - Апхуэдэу  еджакIуэхэм дазэрыдэлажьэ щIыкIэхэри зэмылIэужьыгъуэ зэрытщIыным дыхущIокъу. Урок къызэрыгуэкIхэм хыдоухуанэ джэгукIэ-къэхутэныгъэхэр, зэпеуэхэр, гупу зы Iуэху къииным елэжьыныр, абы  къытхуигъэув къалэнхэр зэфIэтхыныр, нэгъуэщIхэри.

Ритэ дапщэщи жыджэру хэтщ илъэс куэд лъандэрэ  ди республикэм щекIуэкI  «Си бзэ - си псэ, си дуней» фестиваль-зэпеуэм. «АдыгэбзэмкIэ иджырей  дерс» унэтIыныгъэм, «Методикэ лэжьыгъэ нэхъыфI» зэпеуэм  пашэ зэрыщыхъуам къапэкIуэу, зэфIэкI лъагэ зыбгъэдэлъ  егъэджакIуэм   къыхуагъэфэщащ  КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм, Аруан щIыналъэм егъэджэныгъэмкIэ и IэнатIэм къабгъэдэкI  щытхъу, фIыщIэ тхылъхэр.  

А Iуэхугъуэхэм къадэкIуэу  егъэджакIуэ пашэр щIэх-щIэхыурэ ирагъэблагъэ  ныбжьыщIэхэм я олимпиадэ, зэпеуэ лэжьыгъэхэр  къэзыпщытэ гупым. Апхуэдэу Ритэ хэтщ  адыгэ литературэмкIэ къыдэкI зэреджэ тхылъхэм я рецензентхэм.

 Зи лэжьыгъэм гурэ псэкIэ бгъэдэт Къущхьэ Ритэ дохъуэхъу и хъуэпсапIэхэр къехъулIэну, мурадыщIэхэм ялъэIэсыну ди гуапэщ. Апхуэдэ егъэджакIуэ IэкIуэлъакIуэхэр дызэримымащIэм  гушхуэныгъэ къытхелъхьэ. Ауэ щыхъукIэ, абыхэм я нэIэм щIэту балигъ гъащIэм хыхьэ ди щIэблэри зэфIэкI лъагэ зиIэ, мурадыфIхэр зи плъапIэ  цIыху зэрыхъунуми шэч хэлъкъым.  

 ТАМБИЙ Линэ.