Адыгэ пшынауэшхуэ Къашыргъэ КIурацэ и гъащIэмрэ и творчествэмрэ тхыгъэшхуэ триухуащ КIурашын БетIал. 1996 гъэм абы къыдигъэкIа «Гъуазэ» тхылъым итщ пшынауэ цIэрыIуэм и дунейм ухэзыгъаплъэ тхыгъэ купщIафIэ. Абы щыщ зы Iыхьэщ фи пащхьэм итлъхьэр.
«И Iэпэм дыщэр къыпощ» жыхуаIэм хуэдэ IэщIагъэ зиIа Къашыргъэ КIурацэ и творческэ гъащIэр къыгуэхыпIэ имыIэу пыщIащ «Кабардинка» ансамблым. Абы и япэ концертыр, КIурацэ и гукъэкIыжхэм зэрыщитхыжымкIэ, щекIуэкIар Зеикъуэ къуажэрщ. Абы дыщIидзэри, нобэр къыздэсым ди ансамблым гъуэгуанэшхуэ зэпичащ.
Советхэм я VIII Чрезвычайнэ съездыр Москва дэт Театр Иным щекIуэкIырт. Абы щIэст Сталиныр я пашэу партымрэ правительствэмрэ я унафэщI лIыщхьэхэр, ди къэралышхуэм и щIыпIэ псоми къикIа депутатхэр.
Абыхэм я пащхьэм гурыхьу зыкъызэрыщагъэлъэгъуэфам ди артистхэм дэрэжэгъуэшхуэ къахилъхьащ, ди ансамблым и «Iэпкълъэпкъыр» нэхъ зэрыубыдащ. 1935 гъэм ди ансамблыр Москва щыIэу Горький Алексей иригъэблэгъауэ щытыгъат. Ар игу къигъэкIыжу, Къашыргъэ
КIурацэ мыпхуэдэу жиIэжырт: «Дэ драгъэблагъэри, Горькэм и унэм дашат. Алексей Максимович гуапэу икIи хуабэу къытIущащ, ди къафэхэм къыщытхъуащ, хахуагъэрэ гуащIагъэрэкIэ зэрыгъэнщIам, зышыIэныгъэшхуэ, къабзагъэ, хабзэ дахэ зэрыхэлъым гуапэу тепсэлъыхьащ. Лъэпкъ искусствэм зедгъэужьыну, тегушхуауэ япэкIэ дыкIуэну къыдэхъуэхъуащ. Абы щыгъуэм дыхьэшхэн гуэр къэхъуат: пхъэщхьэмыщхьэкIэ къытхуэупсэу Iэнэм дыздыбгъэдэсым, Алексей Максимович щIэупщIащ: «Къэбэрдейм къыщыкIыу пIэрэ мандарин?» Ар зыщIэупщIар къыгурымыIуауэ, мо урысыбзэри фIыуэ зымыщIэ бжьамияпщэ Ашуров Тэнэхъум жэуап иритыжащ мандолинэм и мызакъуэу, гитари, балалайки гъунэжу Налшык щыдиIэщ, куэди йоуэф, жери. Ар зэхэзыха псори дигъэдыхьэшхащ. Зыхуэмыубыдыжу, ауэ щабэу икIи удихьэхыу дыхьэшхащ Алексей Максимовичи. Горькэм дызэрыхуэзар тщымыгъупщэжу ди гупым хэт псоми ягу илъщ».
ПIалъэ дэкIыху ди ансамблым и лъэр нэхъри лъэщу увырт. 1938 гъэм ди республикэм профессиональнэ хор къыщызэрагъэпэщри, ар къэфакIуэ гупым гуагъэхьэжащ. Уэрэд жыIэнымкIи къэфэнымкIи артистхэм я Iэзагъэм зэпымыууэ хагъахъуэрт. Ар хэтащ Украинэр Урысейм зэрыгухьэрэ илъэс 300 зэрырикъуам и щIыхькIэ Киев щекIуэкIа гуфIэгъуэ махуэшхуэм.
А псом ящхьэжщ Къэбэрдейр езым фIэфIу Урысейм зэрыгухьэрэ илъэс 400 щрикъум и щIыхькIэ ди къэралыгъуэшхуэм и къалащхьэ Москва ди искусствэмрэ литературэмрэ я гъэлъэгъуэныгъэ щыIам ансамблыр зэрыхэтар, а гъэ дыдэм щIалэгъуалэмрэ студентхэмрэ я Союзпсо, Дунейпсо фестивалхэм я лауреат зэрыхъуауэ щытар. А псоми Къашыргъэ КIурацэ и гуащIэрэ и щIыхьрэ хэлъщ.
Пшынауэ щэджащэ Къашыргъэ КIурацэ и творческэ гъащIэм къриубыдэу цIыхушхуэ куэдым ядэлэжьащ, я цIыхугъэу щытащ. ЩоджэнцIыкIу Алийрэ КIурацэрэ зэныбжьт, зэдэлажьэрт, зэдэлъхузэшыпхъум хуэдэу, фIыуэ зэрылъагъурт. Аращ КIурацэ абы уэрэд телъыджэ щIыхуитхари: Къашыргъэ КIурацэ ди цIыхухэм гуфIэгъуэ езыт пшынауэ Iэзэт, хуэфащэу «маэстро» гъафIэ псалъэр зыхужыпIэ хъуну музыкант телъыджэт. Къашыргъэ КIурацэ псэухукIэ пщIэ къыхуащIащ, и щхьэри ягъэлъэпIащ. Абы щIыхь, щытхъу тхылъу, диплому Iэджэ къратащ. «Знак Почета» орден къыхуагъэфэщащ, КъБАССР-мрэ РСФСР-мрэ я цIыхубэ артисткэ цIэ лъапIэ къыфIащащ.
