Хэкум и хъумакIуэм и илъэсым дигу къыдогъэкIыж къалэм гъэбзэным къызэрыхуигъэщIар наIуэрэ пэт, Iэщэр Iэпэгъу зыхуэхъуахэр. Апхуэдэхэм я щапхъэщ республикэм и щэнхабзэми гъуазджэми хэлъхьэныгъэшхуэ хуэзыщIа, Хэку зауэшхуэм и орденым и етIуанэ нагъыщэр зыхуагъэфэщауэ щыта цIыхубэ лэжьакIуэ, зэдзэкIакIуэ Бер Хьэбалэ.
Бер Хьэбалэ Къантемыр и къуэр Тыжьей (Кыщпэк) къуажэм 1924 гъэм къыщалъхуащ. Хьэбалэ илъэситху ирикъуа къудейт и адэ Мэзло Къантемыр цIыху лажьэншэхэр зыгъэкIуэд политикэ лыхьэжым щихьам. «Лъэпкъым и бийм» и къуэр къригъэлын папщIэ, КIунэ, арат Хьэбалэ и анэм и цIэр, и дыщ игъэзэжри, щIалэ цIыкIур езым и унэцIэмкIэ иригъэтхащ. 1931 - 1935 гъэхэм Хьэбалэ Тыжьей дэт пэщIэдзэ еджапIэм щоджэ. Етхуанэ классым нэса нэужь, щIалэ гурыхуэр Налшык дэт пионерхэм я уардэунэм къедза интернатым щIагъэтIысхьащ, а зэман дыдэм макъамэ къызэрыкI Iэмэпсымэхэми хуеджэу, курыт щIэныгъэр етIуанэ къалэ школым щызригъэгъуэтащ. Музыкальнэ школыр къиухауэ, илъэсий курыт щIэныгъэ иIэу, Хьэбалэ Къэбэрдей АССР-м ГъуазджэхэмкIэ и IуэхущIапIэм и унафэкIэ Урысейм и щыхьэрым ягъакIуэ.
1939 - 1941 гъэхэм Берыр Мэзкуу Чайковскэм и цIэр зэрихьэу дэт консерваторэм и музыкальнэ училищэм щоджэ. А еджапIэм илъэситI щихьауэ, Мэзкуу дэт 110-нэ школым и епщIанэ классри къиухауэ, Хэку зауэшхуэр къохъей. Берыр яхэтащ бийр Мэзкуу къыдамыгъэхьэн папщIэ ирагъэкIуэкIа ухуэныгъэ Iуэхухэм. ИужькIэ, 1942 - 1943 гъэхэм ар Къэрал политехническэ музейм щолажьэ, Мэзкуу метрополитеным и ухуакIуэхэми яхэтщ. 1944 гъэм и япэ илъэс ныкъуэм Берыр щолажьэ Мэзкуурэ Мэзкуу областымрэ ЗыхъумэжынымкIэ я IуэхущIапIэ нэхъыщхьэм. А IэнатIэм Iуту дзэм ираджа Хьэбалэ 1947 гъэ пщIондэ хэтащ зауэм, взводым и унафэщIым и къуэдзэрэ жыжьэрыуэ топхэм япэрыту. Зауэ IэнатIэм къыщыхэжаныкIа Берым къыхуагъэфэщащ «Мэзкуу зэрахъумамкIэ», «Будапешт къызэращтам папщIэ» «Прагэ хуит къызэращIыжам папщIэ» зи фIэщыгъэ медалхэри нэгъуэщI щытхъу дамыгъэхэри. 1945 гъэм Берыр советыдзэмСовет Iэрмэм щIыгъуу щыIащ Австрием, Румынием, Болгарием.
Дзэм къулыкъу щищIэн иуха нэужь, Берыр 1947 гъэм республикэм къокIуэж. И лэжьыгъэр зэрыщIидзар Бахъсэн къэрал банкым и инспекторущ. Ауэ игурэ и псэкIэ зытхьэкъу лэжьыгъэм ар щыпэрыхьар 1948 гъэрщ. Хьэбалэ ягъэуват Къэбэрдейм къафэмрэ уэрэдымрэ и ансамблым и унафэщIу. А IэнатIэр абы иIыгъащ 1950 гъэ пщIондэ.
А илъэс дыдэм, бадзэуэгъуэм и зым, Берыр ягъэув Республикэм ТворчествэмкIэ и унэм и методист-консультанту. Бер Хьэбалэ и лэжьыгъэр щIэх-щIэхыу къыхэщырт «Къэбэрдей пэж» газетым къытехуэ тхыгъэхэм. Псалъэм папщIэ, 1951 гъэм, бадзэуэгъуэм и 3-м газетым къытехуащ Налшык щекIуэкIа, Уэрэдым и махуэшхуэм теухуауэ: «Хьэмид» гухэлъ уэрэду Бер Хьэбалэ зэхилъхьам совет цIыхубэм я зэхущытыкIэр къегъэлъагъуэ, бзылъхугъэхэмрэ цIыхухъухэмрэ зэкъуэту Хэкур ирагъэфIэкIуэным зэрыхуэунэтIар къыхощ».
Къэбэрдейм и уэрэджыIакIуэ гупхэм я пашэу Берым гъунэгъу республикэхэр къызэхикIухьу щытащ. I95I гъэм «Къэбэрдей пэжым» къытехуащ Дзауджикау (иджы - Владикавказ) къратыкI репортажыр: «Тхьэмахуэ кIуам Къэбэрдейм и уэрэджыIакIуэ гуп нэхъыфIхэм гъунэгъу республикэм и щыхьэр Дзауджикау концерт щатащ. Бысымхэм хьэщIэхэр гуапэу ирагъэблэгъащ. Концертыр къызэIуихащ Бер Хьэбалэ зи унафэщI, Налшык къалэм и хорым. Абы игъэзэщIащ «Сталиным техуауэ къэбэрдей уэрэдыр», «Хьэмид», «Дэ мамырыгъэр къыхыдох» уэрэдхэр.
Партым зэрыхэтым, щыхьэрышхуэм зэрыщеджам, макъамэм пыщIа щIэныгъи зэриIэм Берым къулыкъукIэ ефIэкIуэну гъуэгу бгъуфIэ къыхузэIуихырт. 1951 гъэм и жэпуэгъуэм ар ГъуазджэмкIэ унафэ щIапIэм Ленинград егъакIуэ Ленинград консерваторэм щат курсхэм щеджэну. Ар къиуха нэужь, 1952 гъэм Берыр ягъэув Республикэм творчествэмкIэ и унэм и унафэщIу икIи илъэсибгъукIэ абы щолажьэ. Абы тетыху Берым и фIыгъэкIэ IэнатIэм ехъулIэныгъэ куэд щиIащ, адыгэ щэнхабзэр нэхъри ефIэкIуащ. 1950 гъэхэм Къэбэрдеймрэ Осетие Ищхъэрэмрэ я щэнхабзэ лэжьакIуэхэм зыр адрейм деж щIэх-щIэхыу щыхьэщIэу программэ зэмылIэужьыгъуэхэр зэдаублат, ар куэдкIэ и фIыгъэт Бер Хьэбалэ. Абы и лэжьыгъэр фIыуэ къегъэлъагъуэ 1952 гъэм газетым къытехуа зы тхыгъэм: «Республикэм творчествэмкIэ и Унэм нэхъыфIу къалъытэ адыгэ уэрэдих иригъэтхащ. Абыхэм яхэхуащ: «Сталиным теухуа Къэбэрдей уэрэдыр», «Дуней псор иремамыр», нэгъуэщIхэри. Уэрэдхэр урысыбзэкIи адыгэбзэкIи дунейм къытехьащ, дэтхэнэ зы къыдэкIыгъуэри минищым нэблагъэу. Жэпуэгъуэм и кIэм Унэм къыщIигъэкIынущ адыгэбзэкIэ зэрадзэкIа зы акт хъу пьесэхэр, театрым щылажьэ артистхэм я зэфIэкIымрэ зэманым къезэгъымрэ щызэпэлъытауэ».
1961 гъэм и мэкъуауэгъуэм Берыр ягъэув ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ къэрал драмэ театрым и унафэщIым и къуэдзэу. Абы и ужькIэ творчествэмкIэ унэм къегъэзэж, иужькIэ – радиом щолажьэ. 1971 гъэм Хьэбалэ «КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ» цIэ лъапIэр фIаща нэужь, лъэпкъ театрым и унафэщI ящIри, а IэнатIэм илъэсищкIэ пэрытащ.
Анэдэлъхубзэр зи Iэпэгъухэм ямыщIэнкIэ Iэмал иIэкъым бзэр ефIэкIуэн папщIэ зэдзэкIыгъэхэм мыхьэнэшхуэ зэраIэм. ХамэбзэкIэ дунейм щыцIэрыIуэ хъуа тхыгъэхэм сыт хуэдизу акъылыр ямытхьэкъуми, «адыгэпсэ къаIукIа» нэужь, ахэр гум пэгъунэгъу мэхъу, зи бзэр зыщIэм и гупсысэм лъагъуэщIэ къыхузэIуех, анэдэлъхубзэр упсэуху гугъэтIыс Iэмэпсымэу узэриIэр къуигъэщIэжу. Апхуэдэ хъугъуэфIыгъуэхэм язу адыгэ литературэм егъафIэ куржы усакIуэ Руставели Шота и IэдакъэщIэкI «Къаплъэныфэ зыщыгъ зекIуэлIыр», усакIуэ гъуэзэджэ Тхьэгъэзит Зубер зэридзэкIар. Илъэс зыбжанэ ипэкIэ Руставели и тхыгъэшхуэм и зэдзэкIыгъэ щIэрыпс къытIэрыхьауэ щытащ зи гугъу тщIы Бер Хьэбалэ и Iэрытхыу. И IэдакъэщIэкIым и кIэм нэмыплъысами, усакIуэм и лэжьыгъэр гулъытэ зыхуэфащэу къыщIэкIащ.
