Дохутыр цIэрыIуэ Чазов Евгений япэ дыдэу къызэрицIыхуам теухуа и гукъэкIыжхэр къиIуэтэжащ УФ-м, КъБР-м щIыхь зиIэ я дохутыр, 1970 -1996 гъэхэм КъБР-м узыншагъэр хъумэнымкIэ и министру лэжьа Бер Мухьэдин:
- Ар къыщыхъуар 1974 гъэрщ. Пэжщ, нэхъапэкIэ куэдрэ и цIэр зэхэсхат, и щIэныгъэ лэжьыгъэхэм, и IуэхущIафэхэм сыщыгъуазэт.
Махуэ гуэрым КПСС-м и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым и япэ секретарь Мэлбахъуэ Тимборэ къызэджэри къызжиIащ СССР-м и узыншагъэр хъумэнымкIэ и министрым и къуэдзэ Чазов Евгений ди республикэм къыбгъэдэкIыу СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и депутату хэтхыну къызэрытхуагъакIуэр. Абы щыгъуэм ар министрым и къуэдзэу зэрыщытым къыдэкIуэуи, 4-нэ управленэм и тхьэмадэуи лажьэрт. Ар къэралым и къулыкъущIэ нэхъыщхьэхэм я узыншагъэм щыкIэлъыплъ IуэхущIапIэт. Сытми, Мэлбахъуэм ар къыщыкIуэну махуэр, Мин-Воды щыIэ аэропортым деж къызэрыщедгъэблэгъэнур къызжиIэри, ди щIыпIэм щыIэхукIэ сыт и лъэныкъуэкIи абы и Iуэху дэзгъэкIыу сригъусэну унафэ къысхуищIащ.
ЖыхуиIа махуэр къыщысым, КПСС-м и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым и секретарь Кульбаев Мухьэжыр сэрэ Мэлбахъуэм и машинэмкIэ Мин-Воды дыкIуэри, дохутыр цIэрыIуэр къедгъэблэгъауэ щытащ. Мис абы щыгъуэщ сэ ар гъунэгъуу къыщысцIыхуар. Гъуэгум дытетыхукIэ гъэщIэгъуэн куэдым дригъэдэIуащ абы, зытепсэлъыхьымкIэ, жиIэмкIэ къапщIэрт ар икъукIэ цIыху губзыгъэу зэрыщытыр. Нэхъыбэу зи гугъу ищIыр узыншагъэр хъумэн Iуэхурати, зыпэрыт IэнатIэм абы щызэтриубла лэжьыгъэ бгъэдыхьэкIэр умыгъэщIэгъуэн плъэкIыртэкъым.
ЩIалэ дыдэу къулыкъущIэ хъуащ ар. ТерапиемкIэ институту Мясниковым и цIэр зезыхьэм и унафэщIу лажьэу Брежневым и деж ираджэри, 4-нэ управленэм и тхьэмадэу зэрагъэувымкIэ хъыбар кърагъэщIащ. Езым щIэныгъэ IэнатIэм пыщIауэ лажьэмэ нэхъ къищта щхьэкIэ, къыхуащIа унафэр имыгъэзащIэу хъуакъым. Тынштэкъым ар зыпэрыува Iуэхур, къэрал унафэщIхэм я узыншагъэмкIэ жэуаплыныгъэшхуэ и пщэ къыдэхуэрт. А Iуэхум ехъулIэныгъэ ущиIэн папщIэ узыншагъэр хъумэн IэнатIэм фIыуэ зиужьауэ щытын хуейт. Арати, мо лIы губзыгъэм Iуэхур фIы дыдэу зэтриублащ. Абы и нэIэм щIэту къэралым и сымаджэщ нэхъыфIхэр къызэрагъэпэщащ, дохутыр Iэзэхэр зэхуишэсащ, абыхэм я щIэныгъэм илъэс къэс хагъэхъуэнуи Iэмал яритырт. ЗыкIэлъыплъ унафэщIхэм уз гуэр яIэ-ямыIэм емылъытауэ, я узыншагъэр зыхуэдэр илъэс къэс къапщытэн хуейуэ игъэувырт, ар ирагъэфIэкIуэн папщIэ санаторэхэм кIуэну япиубыдырт. ЖыпIэнурамэ, а къулыкъум пэрызыгъэувахэр къыхуэарэзыуэ и IэнатIэр ирихьэкIырт.
Япэу дыщызэхуэзам къызжиIат: «Москва унэкIуауэ хъыбар сумыгъащIэу къыумыгъанэ. Апхуэдэу къэхъумэ, икIи дызэлэжьэгъукъым, икIи дызэныбжьэгъукъым». Абы иужькIэ мызэ-мытIэу сыщыIащ и деж, лэжьыгъэ и пIалъэ нэхъ куууэ къэсщIэнымкIэ ар икъукIэ сэбэп къысхуэхъуащ. И унафэм щIэтхэми фIыуэ сакъригъэцIыхуати, зыгуэркIэ езыр щымыIэу срихьэлIамэ, сыткIи си Iуэху дагъэкIырт.
Ди республикэм къыбгъэдэкIыу хэхыгъуищкIэ ар СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и депутату щытащ. Узыншагъэр хъумэн IэнатIэм абы щыгъуэм щыдиIа мурад псори зэдмыгъэхъулIэфами, нэхъыбэр гъащIэм хэпща хъунымкIэ хуабжьу ифI къыдэкIащ Чазовым. А зэманым дэ дубзыхуат республикэм узыншагъэр хъумэн и IуэхущIапIэхэр къалэ щIыбымкIэ дгъэIэпхъуэну. Ар Мэлбахъуэ Тимборэ къыщыддиIыгъым, ухуэн щIэддзащ жьэн узыфэхэм щеIэзэ, наркологие, психоневрологие диспансерхэр, терапие къудамэ, сабий сымаджэщ жыхуиIэхэр. Апхуэдэу, терапие къудамэр ухуэныр и кIэм нэсауэ Чазов Евгений лэжьыгъэ IуэхукIэ республикэм къэкIуащ. Ар езыр гу узыфэхэм еIэзэ дохутырт. А унэтIыныгъэмкIэ иригъэкIуэкIа къэхутэныгъэхэм я гугъу къытхуищIащ Чазовым икIи, зигу узхэр ди дежи зэрыщымымащIэр, абыхэм дэIэпыкъуэгъу нэс щахуэхъун сымаджэщ дызэримыIэр къэтлъытэщ, дызэчэнджэщыжри терапие къудамэм и пIэкIэ кардиологие диспансер ди республикэм япэу къыщызэIутхауэ щытащ. IуэхущIапIэр зыхуей IэмэпсымэхэмкIэ къызэгъэпэщынымкIи абы щылэжьэну IэщIагъэлIхэр гъэхьэзырынымкIи дэIэпыкъуэгъушхуэ къытхуэхъуат ар. Чазовым и фIыгъэкIэ а зэманым дохутыр зыбжанэм я кандидат, доктор диссертацэхэр пхагъэкIауэ щытащ.
Узыншагъэр хъумэн IэнатIэм и закъуэкъым абы ифI къыщыдэкIар. Сабий творчествэмкIэ республикэ унэр (япэм Пионерхэм я уардэунэу щытар) ухуэным и Iуэхур тхупхызыгъэкIар Чазовырщ. Аэропортыр къалэм дахыну унафэр къезыгъэщтари арат. Абы и Iуэхур кърахьэжьэри, нэгъуэщI зыгуэрхэр япэ ирагъэщурэ нобэр къыздэсым къэнэжауэ йокIуэкI. ХэхакIуэхэм щахуэзэкIэ зыкъызэрыхуагъазэ лъэIухэри, зэрыхъукIэ яхуищIэрт. Апхуэдэу къэхъуащ мэкъумэшым елэжьхэм комбайн, трактор къащыхудиха, Iэщ лъэпкъыфIхэр къащыхуигъуэта.
ИщхьэкIэ къызэрыхэзгъэщащи, щIалэ дыдэу къулыкъушхуэхэр зэрихьэн щIидзащ. Бгъэдэлъ зэчийр цIыхухэм яхуигъэлажьэу, зыгъэпсэхугъуэ имыIэу нобэр къыздэсым къокIуэкI. ПщIэшхуэ иIэщ, дуней псом и дохутыр нэхъыфI дыдэхэм ящыщщ. ИтIани зыкъыфIэщIыжын, цIыхухэм епэгэкIын жыхуэпIэхэр ауи игу къэкIыркъым, псоми яхуэгуапэу, къызэрыгуэкIыу щытщ. Абы хуэзауэ, епсэлъылIауэ къыдимыхьэх щыIэкъым. Япэу дыщызэхуэзам занщIэу ныбжьэгъу дызэхуэхъуащ, иужьым къуэш дызэрыщIыжауэ нобэм къэс дызэрыщIэу дыкъокIуэкI. Иджыпстуи медицинэ и IуэхукIэ дэIэпыкъуныгъэ дыхуэныкъуэу хъыбар езгъэщIамэ, хузэфIэкIыр къытхуещIэ, сыт щыгъуи чэнджэщэгъу къытхуохъу.
Сэ мыпхуэдэу жысIэфынущ: нэгъуэщI щIыпIэхэм къикIыу ди республикэм къыбгъэдэкIыу дэ хэтха депутатхэм ящыщу Чазов Евгений хуэдэу ди щIыналъэм зи сэбэпынагъ езыгъэкIа зыри яхэткъым. Ауэ си дежкIэ ар, псом япэрауэ, Тхьэр зэчиишхуэкIэ зыхуэпса дохутыр лъэрызехьэщ!
