И цIэр тхыдэм къыхэнащ

Головко Арсений - советскэ дзэ унафэщIщ, флот унафэщIщ, адмиралщ. 1927 гъэм щегъэжьауэ КПСС-м хэтащ. Хэку зауэшхуэм и зэманым Ищхъэрэ флотыр и унафэ щIэтащ. 1947-1950 гъэхэм – СССР-м и дзэ-тенджыз флотым и штаб нэхъыщхьэм, 1950-1952 гъэхэм – тенджыз генеральнэ штабым, 1952-1956 гъэхэм – Балтийскэ флотым и унафэщIщ, 1956-1962 гъэхэм - СССР-м и дзэ-тенджыз флотым и командующэ нэхъыщхьэм и япэ къуэдзэщ. 1946-1950, 1954-1958 гъэхэм Совет Нэхъыщхьэм и депутатщ.
Арсений Москва Темирязевым и цIэр зезыхьэ мэкъумэш академием щIэсу I925 гъэм ВЛКСМ-м и Комитет Нэхъыщхьэм флотым игъэкIуащ. Абдеж щегъэжьауэ Головком и гъащIэр епхауэ щытащ хэкум и дзэ-тенджыз флотым. Дзэ, политикэ зэщIэузэдэныгъэхэм я отличник Головкор Фрунзе М. В. и цIэр зезыхьэ дзэ-тенджыз училищэм еджапIэ ягъакIуэ. Училищэм щIэсу, 1927 гъэм ар коммунист партым хыхьащ. ЕджапIэр къиуха нэужь, хы ФIыцIэ флотым къулыкъу щещIэ. Мазэ бжыгъэ дэкIауэ ар къыщыхутащ Каспий икIи къулыкъу нэхъыщхьэ зэхуэмыдэхэм пэрытащ. 1932 гъэм и гъатхэм щегъэжьауэ псы щIагъ щIытI бригадэм и унафэщIу щытащ. 1938 гъэм Головко Арсений Ворошилов К. Е. и цIэр зезыхьэ дзэ-тенджыз академиер ехъулIэныгъэхэр иIэу къеух. Советскэ Правительствэм къалэн къыщищIар нэсу зэригъэзэщIам папщIэ «Вагъуэ Плъыжь» орденыр къратащ.
Головко Арсений Хэку зауэшхуэм и япэ махуэхэм щегъэжьауэ хэтащ. Абы и унафэм щIэта ди Ищхъэрэ флотым къимыкIуэту фашистхэм я зауэ хуэIухуэщIэхэр зэтракъутащ, лIыгъэ куэд зэрахьащ.
СССР-м и дзэ-тенджыз флотым и наркому щыта, Совет Союзым и лIыхъужь Кузнецов Н. Г. Головком теухуауэ жеIэж: «Головко Арсений къыщысцIыхуам зауэр къэхъеятэкъым иджыри. Ар езым и арэзыныгъэкIэ Испанием щызэуат, Каспийскэ, Амурскэ флотилиехэр и нэIэ щIэтт. 1940 гъэм и бадзэуэгъуэм ар Ищхъэрэ щIыналъэм ягъэкIуащ. Сэ фIыуэ сигу изубыдащ 1940 гъэм абы кIуа гъуэгур. ФокIадэм и пэщIэдзэм Мурманск щегъэжьауэ Архангельск нэс дыкIуащ. Бухтэрэ псыдэжу дызыхуэзэм дыкъыщызэтеувыIэрт. Дунейр иджыри хуабэт, ауэ Иоканг нэгъабэрей уэс телът. ПсыщIагъ кхъуафэжьейхэмрэ авиацэмрэ Ищхъэрэ щIыналъэм щаIэ мыхьэнэм щытепсэлъыхькIэ, абы и дэтхэнэ псалъэри хьэкъ пщыхъурт. Гу лъумытэу къанэртэкъым абы и унафэ щIэт дэтхэнэми бгъэдыхьэкIэ зырыз къахуигъуэтыфу, езым щIэныгъэ зэриIэм, ар зауэ IэнатIэми къызэрыщигъэсэбэпыфым. Зауэр къэхъейри, ар иухыху Арсений флотым щыIащ. Адмирал Головкор дзэ-тенджыз флотым и унафэщI нэхъ Iущ дыдэхэм, щапхъэ зытрахххэм ящыщт, абы пщIэ иIэт. Абы и фэеплъыр ихъумэнущ тенджызым зи гъащIэр епха дэтхэнэми».
Адмирал Головком Хэку зауэшхуэм щигъэлъэгъуа лIыхъужьыгъэм папщIэ къыхуагъэфэщащ Бэракъ Плъыжьым и орденитху, Ушаков и орденым и япэ нагъыщэу тIу, Нахимовым и орденым и япэ нагъыщэр, Вагъуэ Плъыжьым и орденитху, медаль куэд. Норвегием и Ищхъэрэ лъэныкъуэр бийм зэрыщихъумам папщIэ абы и Правительствэм Головком къритащ Олафа Щихъым и орденыр.
Адмирал Головкор Ищхъэрэ флотым щекIуэкIа зэхэуэхэм кIэлъыплъа къудейкъым, атIэ езыр и куркупсэм хэтащ.
Адмиралым и унафэ щIэта морякхэм щIыхь пылъу ягъэзэщIащ я зауэлI къалэныр, зэхэуэ гуащIэхэм къимыкIуэту щахъумащ щIыналъэм и щхьэхуитыныгъэр.
Хэкуми игъэлъэпIащ абыхэм я лIыхъужьыгъэр. Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэ лъапIэр хуагъэфэщащ Ищхъэрэ флотым и моряк 85-м, абыхэм ящыщу 3-м а цIэр щэнейрэ къыфIащащ. Моряк мини I0-м щIигъум иратащ Совет Союзым и орденхэмрэ медалхэмрэ.
Головко Арсений дунейм ехыжащ 1962 гъэм. «Правда» газетым абы щыгъуэ итхащ: «Сыт хуэдэ IэнатIэ пэрытами, Головко Арсений сыт щыгъуи ар ирихьэкIащ жыджэру, жэуаплыныгъэ зыхэлъ, узэчэнджэщ хъу унафэщIу щытащ. Абы и гъащIэри и гуащIэри щапхъэт. Коммунизмыр гъэувыным, Хэкум зэрызихъумэж къарур гъэбыдэным зыкъригъэлыртэкъым».
Прохладнэ къалэм Головком и цIэр щыфIащащ абы и уэрам нэхъыщхьэхэм ящыщ зым. Апхуэдэуи абы дэт курыт школ №4-ми лIыхъужьым и цIэр зэрехьэ. Къалэкум и парк цIыкIухэм ящыщ зым адмиралым и фэеплъ щагъэуващ.
Головко Арсений и цIэр зэрахьэ Налшык, Североморск, Балтийское, Кривой Рог къалэхэм я уэрам зырызым. КъБР-м щыщ Къулъкъужын Ищхъэрэ къуажэм и зы уэрамми абы и цIэр зэрехьэ.
Адмиралым и цIэр фIащауэ щытащ Хы ФIыцIэ флотым и ракетэ крейсерым («Адмирал Головко»).

Пщыбий СулътIан.
Поделиться:

Читать также: