Хабзэм щыщ Iыхьэхэр
Унаплъэ кIуэну зи гугъэхэм Iэмал зэриIэкIэ ар хэIущIыIу зэрамыщIыным пылът, ауэ бзылъхугъэ зэрыс унагъуэм Iуэхур щIэуфэпа щыхъуртэкъым, лъыхъуми унаплъэ щыкIуэнур жраIэртэкъым. КъыжыIапхъэщ, унаплъэ кIуэнухэм Iыхьлы гъунэгъу, бзылъхугъэ зэрыхамыгъэхьэр. Хъыджэбзыр къэзылъхуахэм дзыхь зрагъэз, цIыху пэж, къажэм дэсхэм пщIэ зыхуащIт а Iуэхур зи пщэ иралъхьэр, лIищ-плIы хъууэ ежьэрт.
Абыхэм ябзыщIыртэкъым я муради, я къалэни. ЩIалэм и лъэныкъуэм ахэр иригъэблэгъэну хьэзырт сыт щыгъуи, шыгъу-пIасти къыхуащтэт, ауэ мыдрей кIуахэм фIыщIэ ящI мыхъумэ, хьэщIэхэм къыщIэкIуар зэфIамыгъэкIыу Iэнэ сыт я Iуэхутэкъым, щIаплъыкIыпхъэ псори щIаплъыкIырт: унэ, пщIантIэ, унэлъащIэ, псэуалъэ, Iэщ, джэдкъаз, нэгъуэщIхэри. Мыхьэнэшхуэ хуащIу щытащ унагъуэхьэм - бжьыхьэми бацэ телъу, ныбаджэу щытмэ, къалъытэрт ар унагъуэм и щыщIагъуэу, быдафэ ираплъууи щытащ. Гулъытэншэуи къагъанэртэкъым гъунэгъухэр зэрапыщIари, жылэм пщIэуэ щаIэри, нэхъыжьхэм зэрахущытри, а езы нэхъыжьхэм я жьабзэ, я гуапагъри, дэдзых гуэр яIэми, япхъу зи нысэри, я нысэ зипхъури, я фIанэкI-гуахъуэкIхэр джафэу Iэгум щIиха, хьэмэ щытурэ улъия? Псори къалъытэрт.
Абы яужь унаплъэм я нэхъыжьым зыри жимыIэу къигъазэу къыдэкIыжмэ, Iуэхур зэIыхьат, абы хъыджэбзым и лъэныкъуэм яхуихьыжыну жэуапыр наIуэт: «Ахэр благъэ фхуэхъунукъым, фи пхъур яхэпсэукIыфынукъым». Апхуэдэм деж лъыхъуи щIэупщIи ягъэкIуэжыртэкъым. Ауэ унаплъэм я нэхъыжьым бысымым я Iэ къиубыдыжу: «Мыпхуэдэм унаплъэ дыкъащIат, фалъыгъуэзэж», - жиIэмэ, абы щыгъуэм Iуэхур гурыфIыгъуэти, бысымыр арэзы хъурт, унаплъэм хэтхэр ирагъэблагъэти, шыгъу-пIастэ къыхуащтэрт, я Iуэхур махуэ хъуну фадэбжьэми техъуэхъухьырт.
Унаплъэхэр кIуэжа нэужь махуитI-щы дагъэкIырти, хъыджэбзым аргуэру кIэлъыгъуазэрт. Лъыхъур дапщэрэ къагъэкIуэнуми зэлъытар зэблагъэ хъуну зызэзыпщыта унагъуитIым я зэрыцIыхуныгъэрт. Нэхъ зэпэIэщIэхэм я Iуэхур нэхъ кIыхь хъурт.
ЗэрыжытIащи, мы Iуэху дахэр щекIуэкIыр адыгэ хабзэм тету, унагъуитIыр зэрыщIэрэ зызэщIагъакъуэу, лъэпкъитIыр благъагъэкIэ щызэгурыIуэрт, езы щIалэмрэ хъыджэбзымрэ гурэ псэкIэ щызэбгъэдэувэ дахэгъуэрт. Къыхэгъэщыпхъэщ апхуэдэу дахэу, зэгурыIуэу Iуэху псори екIуэкIыу зэрыщымытар. Iэджэрэ къэхъурт адэ-анэ ткIий, дэлъху щхьэзыфIэфIхэр зиIэхэр я бынхэм, къыдалъхуахэм я лъагъуныгъэм ебакъуэу, игъащIэм зи нэгу имыплъа къыхуашэу е хъыджэбзыр жагъуэлIым ирату. Ауэ ар адыгэхэм Iэмал имыIэу къадекIуэкI хабзэтэкъым, цIыху нэмысыншэхэм я щхьэзыфIэфIагъ мыхъумэ, апхуэдэр лъэпкъым зэи игъэдахэртэкъым.
ЩIалэм къыхихар и лъэпкъым ягу иримыхьамэ, ныбжьыщIитIым я Iуэхур зэхакъутэжыфынут, апхуэдэт хъыджэбзым и лъэныкъуэри. Ауэ апхуэдэ къыщыхъур мащIэрэт. Нэхъыжьхэр Iэмал зэриIэкIэ пылът хьэщыкъ зэхуэхъуа ныбжьыщIитIым я пхъэ къызэрикIыным, я насып зэрызэхэхуэным.
Унаплъэм иужькIэ хъыджэбзым щIэупщIэжа псэлъыхъухэр ягъэхьэщIэрт. Абдежым зэблагъэ хъунухэр щызэгурыIуэрт нэчыхьытхым и IуэхукIи уасэми щытепсэлъыхь хъурт… Нобэ ди гъащIэм хэмытыж пкъыгъуэхэщ лъыхъури унаплъэри. КъызыхэкIа унагъуэм и къулеягъ сытхэр иджы зэпаубыду къэхъуми, ар яфIэигъуэджэщ. Ауэ ноби зыщIэупщIэр къызыхэкIа унагъуэмрэ лъэпкъымрэщ (я лэжьакIуагъкIэ, цIыхум зэрахэткIэ, я щIэныгъэкIэ, акъылкIэ). Шэч хэлъкъым мылъку зиIэ унагъуэ Iумпэм зэрамыщIым, ауэ мылъку псоми я нэхъ лъапIэщ унагъуэм адыгагъэрэ цIыхугъэрэ илъмэ.
