Лъэпкъым хуэщхьэпащ

Ди лъэпкъ щэнхабзэм, гъуазджэм жыджэру икIи куэдрэ хуэлэжьахэм ящыщщ ХьэхъупащIэ Хьэжбэчыр. ЛIэщIыгъуэ кIуам и плIыщI-тхущI гъэхэм ди республикэм къыщыдэкIыу щыта газетхэм я напэкIуэцIхэр къызэбгъэдзэкIыжу щIэбдзэмэ, абыхэм уащрохьэлIэ Хьэжбэчыр и тхыгъэхэм. Ахэр ятеухуат мэкъумэшым, промышленностым, щIэныгъэм, щэнхабзэм я лэжьакIуэ пашэхэм, Хэку зауэшхуэм лIыгъэ щызезыхьа ди лIыхъужьхэм. Iуэхур апхуэдэу зэрыщытым и щхьэусыгъуэт – Кэнжэ школыр 1942 гъэм къэзыуха ХьэхъупащIэм щIалэ дыдэу щIидзауэ радиом, «Къэбэрдей пэж» газетым зэрыщылажьэр.

Зауэр щекIуэкIа, абы иужь илъэсхэрауэ жыпIэ хъунущ Хьэжбэчыр усэ тхыным къыхуэзыгъэушар. Зарисовкэхэм, очеркхэм къадэкIуэу, абы и япэ усэхэри газетхэм, «Къэбэрдей» альманахым къытехуэу хуежьащ. Ауэ щIалэщIэм къыгурыIуащ утхэн, уи зэфIэкIым зебгъэузэщIын папщIэ уеджэн, щIэныгъэ куу зэбгъэгъуэтын зэрыхуейр. А хъуэпсапIэр абы къехъулIащ I947 гъэм. ГъащIэм и лъэныкъуэ псоми набдзэгубдзаплъэу кIэлъыплъыф, тхэнми щэнхабзэми хъарзынэу хэзагъэ ХьэхъупащIэм лъэпкъым хуэщхьэпэн цIыху къызэрыхэкIынур къалъытэри, ар хагъэхуащ Римский-Корсаковым и цIэр зэрихьэу Ленинград дэт консерваторэ цIэрыIуэм къыщызэрагъэпэща Адыгэ студием щеджэну ягъакIуэ ди щIалэгъуалэ гупышхуэм.

Журналистикэм хуэIэкIуэлъакIуэ хъуауэ еджакIуэ кIуа ХьэхъупащIэм зригъэгъуэта Iэзагъэр къыхуэщхьэпэжащ: зэреджэм хуэдэурэ, и къалэмри игъэлэжьащ. Зыхуеджэ музыкэ IэщIагъэм, артистхэм, тхакIуэхэм ятеухуа и тхыгъэхэм къапэкIуэмкIэ и щхьэр ирипIыж къудейтэкъым – а материалхэр щызэхуихьэскIэ ар куэдым хэгъуазэрт, и щIэныгъэ къэухьым, и Iэзагъэм хэхъуэрт. Дауи, а псори къыхуэщхьэпэжащ абы и усэхэр щызэхуэхьэса «Насып вагъуэ» и япэ тхылъыр, I950 гъэм къыдэкIар, щигъэхьэзырым.

Консерваторэр ехъулIэныгъэкIэ къэзыухыу 1952 гъэм Налшык къэзыгъэзэжа щIалэ Iэзэр яхуэмыгъуэтым хуэдэ IэщIагъэлIти, лэжьапIэ щхьэкIэ гугъу ехьакъым – ар а гъэ дыдэм ягъэуващ ди филармонием и художественнэ унафэщIу, тIэкIу докIри – директору. Илъэс щэщIым щIигъукIэ щылэжьащ ар филармонием.

И къулыкъухэр дэгъуэу зэрызэрихьэм папщIэ, ХьэхъупащIэм пщIэшхуэ къыхуащIырт. Хьэжбэчыр къыхуэарэзыт Къэбэрдей-Балъкъэрым и унафэщIхэри езым игъэлажьэхэри. Аращ абы 1957 гъэм къыщIыфIащар «РСФСР-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ» цIэ лъапIэр. Пасэ дыдэу къилэжьа а пщIэшхуэм хэхъуэ зэпыту екIуэкIыурэ, ХьэхъупащIэм къыхуагъэфэщащ Кавказ Ищхъэрэм хиубыдэ республикэхэми я гъуазджэм щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ цIэ лъапIэхэри. Ар хэтащ Урысейм и ТхакIуэхэми Композиторхэми я зэгухьэныгъэхэм. Ди республикэм и Композиторхэм я союзым и правленэм и тхьэмадэу илъэс куэдкIэ лэжьащ. Урысей Федерацэм и Композиторхэм я союзым и правленэми и секретаруи мызэ-мытIэу хахащ. Ди къэралми Къэбэрдей-Балъкъэрми я дамыгъэ лъапIэхэр, щытхъу, щIыхь тхылъхэр куэдрэ къыхуагъэфэщащ. ЩIыпIэ Советхэм я цIыхубэ депутатуи куэдрэ хахащ.

Апхуэдиз къалэныр зи пщэрылъ ХьэхъупащIэ Хьэжбэчыр ди лъэпкъ художественнэ литературэми жыджэру, ехъулIэныгъэ иIэу хуэлажьэрт. УсэкIэ къезыгъажьэу зи Iэзагъэм зезыгъэузэщIа ХьэхъупащIэм и рассказхэр щIэх-щIэхыурэ къытехуэрт Налшыки Москваи къыщыдэкI сборникхэм. ИтIанэ дунейм къытехьэу хуежьащ тхыгъэхэр щызэхуэхьэса тхылъхэр. Абыхэм критикхэри тхылъеджэхэри гуапэу яIущIащ. Псом я дежкIи гурыIуэгъуэт: адыгэ литературэм къыхыхьат зи рассказхэмкIэ, повестхэмкIэ, романхэмкIэ узыгъэгуфIэ, нэхъыбэжрэ нэхъыфIыжкIи узыщыгугъ хъун тхакIуэ Iэзэ. Ар икIи къыщIэкIащ псори къызэрыщыгугъауэ. Абы и щыхьэтщ Хьэжбэчыр и тхыгъэ купщIафIэхэмкIи къилэжьа пщIэшхуэхэр: абы къыфIащауэ щытащ «Къэбэрдей-Балъкъэрым и цIыхубэ тхакIуэ» цIэ лъапIэр, апхуэдэуи къыхуагъэфэщат ди республикэми и Къэрал саугъэтыр.

2000 гъэм и дыгъэгъазэм и 11-м дунейм ехыжа, литературэми музыкэ щэнхабзэми жыджэру хуэлажьэу, зи гъащIэр купщIафIэу езыхьэкIа ХьэхъупащIэм и лъэужьыфI къыхэнащ ди лъэпкъым и художественнэ литературэмрэ гъуазджэмрэ я тхыдэм. Аращ абы и цIэр ноби щIащымыгъупщэр.