«ЗэIусэм псэ къыIуегъакIэ» жызыIа ди лъэпкъым сурэтыщI имыIауэ сыткIэ уи фIэщ хъун?
СурэтыщIым къыIуигъэкIа псэм хэкIыж иIэкъым, ар уахътыншэ мэхъу. Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, езы сурэтыщIым и псэм щыщ Iыхьэ хилъхьащ абы.
-СызэрыцIыкIурэ сощI Iуащхьэмахуэ и сурэтыр. Ауэ… псэ къысхухэгъакIэркъым, - жеIэ Хьэжум мащIэу нэщхъейуэ. - Абы и инагъым, и Iэпкълъэпкъ уардэм пэлъэщын гу схукIуэцIылъхьэркъым. (Руслан зытепсэлъыхьыр игъащIэ лъандэрэ уэс щIакIуэр зипкъ имыкIа Iуащхьэмахуэ псэншэу къэтлъытэрауэ пщIэнкъым). - СыщыцIыкIум Iуащхьэмахуэ и сурэт сщIати, езы бгы дыдэм нэхърэ нэхъыфI хъуауэ къысщыхъурт. Ауэ абы щыгъуэ бгым псэ Iуту сщIэртэкъым. СщIы сурэтхэр а слъагъухэм ещхьт. Ар си нэкIэ слъэгъуа иужькIэ, а къурш абрагъуэм хуэфэщэн сурэт зэрымыщIыгъуафIэр къызгурыIуащ. Аращи, абы псэ зэрыIутыр къызэрызгъэлъэгъуэну Iэмал къысхуэмыщIэу яужь ситщ. Ар Iэпкълъэпкъ I2-мкIи зыхэпщIэн хуейуэ аращ.
Хьэжум и Iэдакъэ къыщIэкIащ пщIэшхуэ къыхуезыгъэщIа сурэт цIэрыIуэхэр, абыхэм ящыщщ: «Пщыхьэщхьэм бгыщхьэм», «Мамыр», «Бгыщхьэ хъупIэхэм», «ЩIы», нэгъуэщIхэри.
Тэрч къалэм къиIэпхъукIыу и унагъуэр Шэджэм къэIэпхъуа иужькIэ щIалэ цIыкIур тримыгъэпыIэу зэрихуэрт сурэт щIыным. «Ныбгъуэр хьэм хэсми, и гур хум хуэгъэзащ», - жыхуаIэм хуэдэу, курыт школым щеджэ сабийм и гур Налшык щыIэт (ищIа сурэтхэр игъэлъэгъуэну хуейт). Гусаченкэ Николай деж кIуэуэ и сурэтхэр иригъэлъэгъуну, абы къыжриIэр зэхихыну пIащIэрт. Руслан дежкIэ абы нэхъ художникышхуэрэ абы нэхъ зыщыгугърэ щыIэтэкъым а лъэхъэнэм. Ар егъэджакIуэ, ущиякIуэ нэс хуэхъурт щIалэм. Гусаченкэ и фIыщIэ мащIэ хэлъу къыщIэкIынтэкъым I947 гъэм, ебланэ классыр къэзыуха щIалэ цIыкIур, Ленинград кIуэуэ художественнэ студием зэрыщIэтIысхьам. ЩIэтIысхьат. Ауэ къафIыщIэкIыжауэ щытащ. Зэманыр хьэлъэт, Руслан и адэ Мэжид зауэм хэкIуэдат. И анэ Къэрэлъхъан дежкIэ гугъут и бын нэхъыщIитIри зыхуей хуигъазэу, илъэс пщыкIутху фIэкI мыхъуу Ленинград нэс игъэкIуа и щIалэ нэхъыжри иригъэджэну.
-Езыхэм зыхуагъэныкъуэу, сэ щхьэкIэ гузавэурэ ди анэм и фэм хьэзаб зэрыдэкIынур сщIэрти, арат сыкъыщIэкIуэжар. ИужькIэ Саратов сыщыкIуам ещхьу сылэжьэфыну щытамэ… Ауэ абы щыгъуэ нэхъ балигъ сыхъуат,- жеIэ Руслан.
Пэжщ, Саратов къалэм дэт художественнэ училищэм щIэтIысхьэн ипэ Хьэжум класси I0-р къиухри, лажьэурэ пединститутым щеджащ. Дзэм яшэри и къулыкъури кърихьэлIат. Ауэ дзэм щыщыIа илъэсхэм Руслан и IэщIагъэр IэщIыб ищIакъым. Самодеятельнэ художникхэм я выставкэм ехъулIэныгъэ къыщихьри, щIыхь тхылъхэр къыхуагъэфэщауэ щытащ. Сэлэтхэм къыдагъэкI блын газетхэм я художественнэ редакторыр Хьэжу Руслант.
Дзэм къикIыжа иужькIэ, Тэрч щIыналъэм ЩэнхабзэмкIэ унэм щыщылэжьами, курыт еджапIэм щыщыIами, ВЛКСМ-м и райкомым и орготделым и унафэщIу щыщытами - абы гугъапэу иIар сурэт щIынырщ, абы и щэху нэхъыбэ къищIэнырщ. Иджыри къэс ищIа сурэтхэм нэхъыфIу хэлъыр зэщIекъуэри, Хьэжу Руслан I956 гъэм Саратов макIуэ. Ауэ абы щыгъуэм гъэ еджэгъуэм щIидзагъэххэт. Училищэм щезыгъаджэхэр шэми шхуми ес: гъэ еджэгъуэм къыкIэрыхуа пэтми, зи лэжьыгъэр ягу ирихьа, художник къызыхэкIыну нэрылъагъу щIалэр къаутIыпщыжыну хуейтэкъым. КъэкIуэжыну хуэмейххэр езы Русланщ. ХэкIыпIэ къагъуэт. Хьэжур хьэлъэзехьэу лэжьапIэ мэув. Лэжьыгъэм къыщыдэхуэм, пщыхьэщхьэкIэрэ училищэм йокIуалIэ. И сурэтхэр ярегъэлъагъу, студентхэр зэджэм щыгъуазэ зыхуещI. ЗэрызэгурыIуар мырат – япэ курсым щIэсхэм экзамен ядитынурэ, фIыуэ хуэтмэ, гъэ еджэгъуэм щыщIидзэжкIэ, Хьэжур етIуанэ курсым кIуэнут. Лэжьащ икIи еджащ. А тIуми зыкъыдигъахуэурэ сурэти ищIащ.
-Арати, ди дежхэм училищэм сыщIэсу фIэкI ямыщIэу, илъэсыр есхьэкIащ. Гъэмахуэр къэсри, экзаменхэр дэгъуэу стащ. Училищэм и студент сыщыхъуа махуэр зэи си гум ихужынкъым, - жеIэ сурэтыщIым.
Диплом лэжьыгъэу Руслан игъэхьэзыра «Пщыхьэщхьэр бгыщхьэм» сурэтыр хагъэхьауэ щытащ Саратов щIыналъэм и сурэтыщIхэм я гъэлъэгъуэныгъэ иным. Художественнэ советым хэта псори зэдэарэзыуэ а сурэт телъыджэм «тху» хуагъэуват. Училищэр къыщиухам, академием ягъэкIуэну къыжраIа щхьэкIэ, арэзы мыхъуу художник щIалэр I96I гъэм къокIуэжри, лажьэу щIедзэ.
-Си къуэш нэхъыщIэри си шыпхъури егъэджэн хуейт, ди анэр жьы хъуат. Армыхъу академием сызэрыкIуэнум шэч хэлътэкъым. Ауэ академиеу къысхуэнар лэжьыгъэрати, слъэкI къэзмыгъанэу абы зестащ, - жеIэ Руслан. Абы и сурэтхэр училищэр къыщиуха гъэ дыдэм и бжьыхьэм ди республикэм щекIуэкIа выставкэм щагъэлъэгъуат.
Хьэжум и пщIэр къэзыIэтахэм ящыщщ выставкэ куэдым щагъэлъэгъуа, печатым куэдрэ къытехуа «Бгыщхьэ хъупIэхэм»(I963 гъ.) сурэт цIэрыIуэр. Мыр Руслан къыдалъхуа гурыщIэщ - ди хэкум и бгы уардэхэр, хъупIэ инхэр, а псори зыгъэдэхэж цIыху гуащIафIэхэр щыдолъагъу сурэтым.
ЦIыхум и псэр, и гур утIыпщауэ хуиту зыщиукъуэдийр, ар фIыуэ илъагъу, къыдалъхуа дунейм, лъахэм щыщIыгъум дежщ.
Гухэхъуэщ Хьэжум и лъэщапIэм ущIыхьэну. Блынхэм фIэлъщ эскиз, сурэт зэмылIэужьыгъуэхэр. Унэлъэгум щыщIэдзауэ унащхьэм нэс блынхэм кIэрылъщ Нарт хъыбархэм къыхэщыж лIыхъужьхэу Ашэмэз, Лъэпщ, Сэтэней, зекIуэлIхэр, мыхэр зы сюжеткIэ, зы къуэпскIэ зэпыщIа хъыбарышхуэщ.
-Нарт хъыбархэр зэрыуахътыншэм хуэдэу, абыхэм къатепщIыкIа сурэтхэри псэ быдэ зэрысщIынум сыпылъащ, - жеIэ Хьэжум. – Къуршым къыгуэуда мывэхэр сыущыкъуеймэ, абдж къутахуэ зэмыфэгъу дахэхэр хэзгъэзэрыхьыжурэ абы къыхэсщIыкIащ сурэтхэр.
Совет Союзым и ЛIыхъужьхэу Къанкъуэщ Ахъмэдхъанрэ Къаныкъуей Назиррэ я сурэтитIыр лъэпкъ гъуазджэр зэрыгушхуэн, зыгъэбжьыфIэн хэлъхьэныгъэ ину къэплъытэ хъунущ. Художникыр хущIэкъуащ псэзэпылъхьэпIэ лъэхъэнэм, Хэку зауэшхуэм щыгъуэ, адыгэ щIалэхэм зэрахьа лIыхъужьыгъэ нэсыр лIыгъэм и фэеплъ мыкIуэдыжу лъэпкъым, щIэблэм къазэрыхуигъэнэнум.
Художник Хьэжу Руслан и творчествэм увыпIэшхуэ щеубыд графикэми. Ди тхакIуэхэм, усакIуэхэм я тхылъ куэдым, псом хуэмыдэу сабийхэм папщIэ ятхамрэ зэхуахьэсыжу къыдагъэкIа таурыхъхэмрэ, Хьэжум и сурэтхэр щыдолъагъу. Уеблэмэ, сабийм и художественнэ зэхэщIыкIым зебгъэузэщIын папщIэ, щхьэхуэу къыдэбгъэкI хъунущ Хьэжум и сурэтхэр. Руслан зи сурэт ищI дэтхэнэ зы псэущхьэми псэ щхьэхуэ, хьэл-щэн пыухыкIа ябгъэделъхьэф.
«Дуней насыпыр щызиIэр сыщылажьэм дежщ»,- жызыIэ Руслан пцIы иупсыртэкъым. Ар уи фIэщ ящI художникым къызэринэкIа и IэдакъэщIэкIхэм.
