ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIу

ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIукIэ еджэу Къэбэрдейм ист пщы гуэр. Ар лIы цIыкIут, «и къамэр щIым хилъафэу къекIухь» хужаIэу, ауэ лIыгъэ хэлът.
ЖансэхъукIэ еджэу нэгъуэщI зы пщыи псэурт. Ар лIышхуэт, бланэт.
Зэгуэрым Жансэхъур, и дзэмрэ и пелуанхэмрэ дэщIыгъуу, къитIысыкIащ ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIу зыдэс Ислъэмей къуажэм пэгъунэгъуу. Жансэхъупщым и мурадыр ГъумэцIыкIу и пелуанымрэ езым еймрэ зэригъэзэуэну арат. (А зэманым пщитIым я зэхуакум сыт хуэдэ зэныкъуэкъуныгъэ къыдэхъуами, я пелуанхэр зэрагъэбэнырти, зэфIэкIырт, дзитIыр зэрамыгъэзауэу. Зи пелуаныр нэхъ лъэщу къыщIэкIам и дзэри текIуауэ къалъытэрт).
Жансэхъупщым ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIу деж лIыкIуэ игъэкIуащ: «Уи пелуаныр уи гъусэу къакIуэ», - жиIэри. «Дэскъым» жыфIэ», - жиIэри ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIум закъригъэгъуэтакъым. ХьэтIохъущыкъуэпщым зыщIигъэпщкIум и щхьэусыгъуэр пелуан зэрамыIэрт. ИкIи ар икIэщIыпIэкIэ пелуанлъыхъуэ ежьащ.
*   *   *
Жансэхъупщым и дзэ къитIысыкIам Шэджэм щыщу зы лIыжь цIыкIу блэкIырт мэкъу зэрылъ выгу зэщIэщIакIэ. Выгур къуэ задэм дэкIын хуейт, выхэри мыхьэнэншэт. Жансэхъупщым абы гу щылъитэм, жриIащ:
- Ей, лIыжь цIыкIу! Мо къуэм удэмыкIыфу укъикIуэтыжмэ, къызжиIакъым жумыIэж, псэууэ укъэзгъэнэнкъым!
Выгур къуэм дэкIыным аркъэн щыдзитI хуэдиз нэхъ къэмынэжауэ, выхэр увыIащ. Сыт ищIэнт лIыжь цIыкIум – адэкIэ дэкIынущи – выхэм дашыркъым, къигъэзэжынущи – Жансэхъупщым щошынэ.
Абы хэту шы цIахуцIэм тесу зы щIалэ къуапцIэ къыкъуэкIащ. Iуэхур зытетыр щилъагъум, лIыжьым имыIуэтэжыну псалъэ къыIихри, шым зыкъригъэлъэтэхщ, витIыр щIитIыкIри, мэкъугур бгыщхьэм нэс IэпщэкIэ худишащ.
МыдэкIэ ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIур пелуан лъыхъуэурэ Шэджэм кIуащ. ЛIыжь гуп уэршэру зэхэту щилъагъум, ябгъэдыхьэри сэлам ярихащ, пелуанлъыхъуэ къызэрежьари яжриIащ.
- Мыбы нэс щхьэ укъэкIуа атIэ? – жиIащ зы лIыжь цIыкIум. – Фи къуажэм дэсщ пелуан. ИкIи езыр зрихьэлIа, шы цIахуцIэм теса щIалэм и гугъу хуищIащ.
ГъумэцIыкIум къигъэзэжри, пIалъэ къыхимыгъэкIыу, щIалэм я деж кIуащ. 
*   *   *
Уэ жыпIа, сэ жысIа, сытми ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIум пелуан зэриIэр хэIущIыIу хъуащ. ИкIи ХьэтIохъущыкъуэр ежьауэ къэту, Жансэхъупщым и унафэкIэ я пелуанхэр зэрагъэбэныну утыку ирашащ.
Жансэхъупщым и пелуаныр лIы Iув хэщIыхьат, ныбапцIэ хъужу, и теплъэм щхьэкIэ зэреджэр Хъусин Алабгъуэт. Абырэ ХьэтIохъущокъуэм и пелуан щIалэмрэ зэшыпхъуитIым къалъхуауэ зэкъуэшт.
Жансэхъупщым и пелуаныр вым ещхьу гъуахъуэу пхъэшыкъум къыщихьэм, пелуан щIалэщIэм жиIащ:
- Шэмрэ лъымрэ зэхыдумыгъакIэ, Хъусин Алабгъуэ, зэшыпхъуитIым дыкъалъхуащ…
- УсцIыхуркъым, сыкъэпцIыхужыркъым! – идакъым Жансэхъупщым и пелуаным.
ЩIалэм Хъусин Алабгъуэр IитIкIэ къиубыдри дридзеящ, къыщехуэхыжым, мо и ныбапцIэшхуэм и IэпхъуамбэжьакIэр пэщIигъакъуэри, и кIуэцIыр къригъэуащ.
Жансэхъупщым, дауи, шэуэ къытехуащ и пелуаныр апхуэдэу кIэщIу къызэрыхагъэщIар.
- Алоухь, сыту убланэ-тIэ, ГъумэцIыкIу и пелуаныр! УлIыхъужьщ, лIыхъужьыбжьи пхуэфащэщ! – жиIэри щIалэм махъсымэ зэрыт пхъэ фалъэшхуэр хуишиящ. 
ЩIалэм, хьэрэмагъ игу къмыкIыу, фалъэр дрихьеяуэ щефэм, Жансэхъупщым и сэр абы и псэфылъэм хихуэри, ар иукIыкIэу иукIащ.
ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIур зекIуэ къикIыжри къыдыхьэжащ. И пелуаным и укIыкIэ хъуар щызэхихым, тхьэ иIуащ Жансэхъупщыр иукIыжыну, я лъэпкъым пыIэ зыщхьэрыгъыу зылI къримынэу зэтриукIэну.
*   *   *
Жансэхъупщым IэмалкIэ утемыкIуэмэ, лIыгъэкIэ утекIуэнутэкъым. Ар ищIэрти, ХьэтIохъущыкъуэм хьилагъэ къигупсысащ: и анэ къилъхуауэ къуэшитI иIэти, езэуэжащ, и къуэшхэр и бийуэ хэкум зыщигъэIуащ икIи Жансэхъупщым деж щтапIэ екIуэлIащ. Апхуэдэ щIыкIэкIэ Жансэхъупщым ныбжьэгъу зыхуищIащ.
Зэгуэрым пщитIыр зекIуэ зэдежьащ. КъыщыкIуэжым, пшапэр зэхэуэрти, нэху къыщекIыну Бахъсэн аузым къыщыувыIащ.
Жансэхъупщыр зэуэ Iурихащ. «Къару зиIэ цIыхум жей Iув иIэщ», - жаIэ. Ауэ итIани, Жансэхъупщыр пелуанти, абы и укIыкIэ хъунр ГъумэцIыкIум къыхуэщIэртэкъым, еуэну тегушхуэртэкъм. Абы хэту зы нысащIэ псы ихьу къарихьэлIащ. ЦIыхубзым псалъэншэу ГъумэцIыкIум къыгуригъэIуащ: «Езым и сэмкIэ еуэ, аращ зэрыпхуэукIынур», - жиIэри. ГъумэцIыкIум Жансэхъупщым и сэр кърилъэфри, ар иукIащ.
Жансэхъупщыр къашэжри, щIалъхьэжащ. Ауэ абдежым къыщызэтеувыIакъым ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIур. Тхьэ зэриIуам хуэдэу, я лъэпкъым пыIэ зыщхьэрыгъыу зылI къримынэу зэтриукIащ.
Зы махуэ гуэрым ГъумэцIыкIу блэкIрэ пэт зэхихащ чий гуэщым Iэ щхьэл цIыкIукIэ хьэжэу щIэт фызищым я псалъэмакъ.
Зы фызым жиIэрт:
- Си къуэм нартыху чыржын хуэсщIу хуэсхьыну аращ. Сабий закъуэр Алыхьым къытхуихъумэ, лъэпкъым цIыхухъуу къинэжар аращ, бгы гъуанэм ису допI. Ар щызэхихым, ХьэтIохъущыкъуэ ГъумэцIыкIур кIуэщ, бгы гъуанэм ис щIалэ цIыкIур кърихри иукIащ, жаIэ.
 

 

Зытхыжар Лыхь Людмилэщ.
Поделиться: