ЩIалэгъуалэр щIэныгъэм дрегъэхьэх

Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым ПедагогикэмкIэ, психологиемкIэ, физкультурэмрэ спортымкIэ и институтым щрегъаджэ Пщыгъэуш (Шэру) Рузанэ. Школым щыщIэса зэман лъандэрэ еджэным тегушхуащ, щIэ гуэр къищIэныр фIэфIщ. «Мэлычыпхъу», «Даханагъуэ» зэпеуэхэм щIыналъэми республикэми щекIуэкIырти, абыхэм жыджэру хэтт, олимпиадэхэм кIуэрт, спорт зэхьэзэхуэхэми хыхьэрт. ФIыуэ еджэрт, и егъэджакIуэхэм гудзакъэ яIэти, сабийми, щIэныгъэр ипхъуэтэну хьэзырти.  Рузанэ жеIэ и анэр и щIалэгъуэм университетым щеджэну ехъуапсэу щытауэ икIи езым хузэфIэмыкIар и бынхэм къаригъэхъулIэным теухуауэ гугъу зэрызригъэхьар. Зэпымыууэ тригъэгушхуэрт еджэным, «школым фIыуэ фыщеджэмэ, университетым фыщIэтIысхьэфынущ, фегугъу», - жиIэу.

Школ нэужьым Информацэхэмрэ технологиехэмкIэ колледжыр юристу диплом плъыжькIэ, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым тхыдэмкIэ и къудамэр заочнэу Рузанэ къиухащ. ЗэрыжиIэмкIэ, колледжми университетми егъэлеяуэ сэбэп къыщыхуэхъуащ школым щигъуэта щIэныгъэр.

-Университетым нэмыцэбзэмкIэ диIа япэ дерсыр куэдрэ сигу къокIыж. Курс нэхъыжьхэри дэ, щIэтIысхьагъащIэхэри, дызэхэсти, студенти 100 хуэдиз дыхъуу къыщIэкIынт. Ди егъэджакIуэ Ержыб ФатIимэ доскам къритхэрт падежхэр, нэмыцэ грамматикэм щыщ гуэрхэр. Итхын зэрыщIидзэу, сэ адэкIэ къыпысщэурэ, доскам из итхащ. Адрей студентхэми ягъэщIагъуэрт, мыбы апхуэдиз щхьэ ищIэрэ жаIэу. ИтIанэ доскам сыкъыдигъэкIри, сызыщыщ къуажэм, си унагъуэм нэмыцэбзэкIэ сытригъэпсэлъащ. Сэри къысIурыщэщу жысIэрт. «КъэсщIат уэ Къармэхьэблэ узэрыщыщыр, абы къикIхэм нэмыцэбзэр фIыуэ ящIэ. Уезыгъэджахэм фIыщIэ схуахуэщIыж», - къызжиIащ. Ар псори и фIыгъэт школым нэмыцэбзэмкIэ дыщезыгъэджа Мырзэбэч МуIэед, - жеIэ Рузанэ.

Рузанэ лаборанту щыщIидзащ университетым психологиемрэ педагогикэмкIэ и кафедрэм. Университетыр къиухщ, диплом къыIэрыхьэри, лаборант нэхъыжь ящIащ. Лажьэурэ, педагогикэмкIэ аспирантурэми щIэтIысхьащ. Аспирантурэр къиухри, ассистент ящIащ, зэман кIэщI дэкIри – егъэджакIуэ нэхъыжь, гъэсэныгъэ лэжьыгъэхэмкIэ кафедрэм и унафэщIым и къуэдзэ хъуащ.

- Си квалификацэм тхуэ хэзгъэхъуащ, Москва сыкIуэри, егъэджэныгъэм теухуа конференцышхуэ сыхэтащ. Ди институтым и унафIэщI Михайленкэ Ольгэ сыт щыгъуи фIыщIэ хузощI: сигъэкIуэтащ, къыздэIэпыкъуащ. Аращ япэу гу къыслъызытэу лаборанту сызыгъэувари IэнатIэкIэ сыдэзыгъэкIуеяри, - жеIэ Рузанэ.

Мы зэманым и кандидат лэжьыгъэми йолэжь. И щIэныгъэ унафэщIщ Парламентым ЕгъэджэныгъэмкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и комитетым и унафэщI Емуз Нинэ. Ар университетми аспирантхэм щадолажьэ.

- Япэу сыегъэджакIуэу студентхэм я пащхьэ сыщиувам сыгузавэрт, пэжым ухуеймэ. АрщхьэкIэ, псынщIэ дыдэу дызэсащ икIи дызэгурыIуащ. Педагогикэм къыщIэтIысхьэ студентхэм сащIэупщIэрт хэт езым и гупыжкIэ къыщIэтIысхьами, хэт и адэ-анэм къагъэкIуами, хэт щIэныгъэ нэхъыщхьэ яIэ къудеймэ ядэу къыщIэтIысхьами. Абы щыгъуэ куэд яхэтт еджапIэ щIыщIэсыр щIагъуэу къагурымыIуэу, щIэныгъэ зрагъэгъуэтмэ, адэкIэ мурад гуэри ямыIэу. Езгъэджэн щIэздзэри, дерс зыбжанэ нэужьым, абыхэм къызжаIэрт: «Сыту фIыуэ дыкъыщIэтIысхьа! ФIыуэ деджэнущ, къэдухми дрилэжьэнущ». Ахэр нэхъапэм щIыхуэмеяр сэ къызгуроIуэ. ЯхузэфIэкIынкIэ хъунур къагурыIуэртэкъыми аращ. Сэ си къалэнщ я къарур я фIэщ сщIыжыну. КъызэхъулIэуи си гугъэщ. ЕджапIэ IуэхукIи, я щхьэ IуэхукIи куэдрэ къызочэнджэщ, дзыхь къысхуащIащи, - жеIэ ди псэлъэгъум, студентхэм зэрадэлажьэ Iэмалхэм я гугъу здищIым.

 Лекцэхэр гъэщIэгъуэну ирегъэкIуэкI,  зытепсэлъыхьым студентхэр дригъэхьэхын папщIэ Iэмал щIэщыгъуэхэр къегупсыс. Треннингхэр, джэгукIэхэр, тестхэр, щIэныгъэлIхэм я психологие Iэмалхэр зэхуихьэсауэ иIэщи, абыхэмкIэ тыншу иролажьэ. Игури и псэри хелъхьэ и дерсхэм.

Куэд дэкIакъым Пщыгъэуш Рузанэ Иджырей хъыбарегъащIэ технологиехэр щIалэгъуалэр гъэсэнымкIэ зэрысэбэпым теухуауэ Москва щекIуэкIа конференцым зэрыхэтрэ. Ар иригъэкIуэкIащ ЕгъэджэныгъэмкIэ Урысей академием (РАО). Лекцэ къеджахэри абы и щIэныгъэлIхэращ. Конференцым хэтащ Урысейм и щIыналъэхэм ящыщ цIыху 200. И щIэныгъэм нэхъри хигъэхъуауэ, ехъулIэныгъэхэр иIэу къекIуэлIэжащ.

«Насыпыр сыт?» - жытIэри деупщIат Рузанэ.

- Си дежкIэ насыпыр си унагъуэр схуэузыншэнырщ! – къыджиIащ.