Уэкъулэ

КъардэнгъущI Зырамыку зэхуихьэсыжа тхыгъэхэм щыщщ

ЕтIуанэ Iыхьэ

Кушыку и гупыр я Iэщэхэм епхъуат, щIалэр яукIыну.

- Щывгъэт! КIуэ тIасэ, лIыгъэ уиIэщ! - жиIэри, зэанэзэкъуэр я гъуэгу тригъэувэжащ. ЩIалэр Кушыку и пщIантIэм дыхьэри и хьэщIэщым щIыхьащ.

«Пщы уэлийр дэс!» - жиIэу щыщIэупщIэм: «Мэзым щIыхьауэ тхьэмахуитI хъуауэ мэщакIуэри щIэтщ», - къыжраIащ.

Мэзым хыхьэжа гупым Кушыку яжриIащ.
- ФIы дыдэуи дыщэкIуащ, хьэщIи сиIэщ, дывгъэкIуэж! - жиIэри.
Хьэхэр я гъусэу, зэрызехьэу Кушыку и гупыр пщIантIэм къыщыдыхьэжым, Джылахъстэней щIалэр хьэщIэщым къыщIэплъри, зэщIэкIэжауэ япэ иту къыдыхьэр щIопщымкIэ «зэпилъэщIыхьар» зэрыарар къицIыхужащ.
- Уэлэхьи, ди анэ, щIопщ накIэ сщIа абрэдж жьакIацэр пщы уэлийр арам! – жиIащ, къэгузэвэжауэ.

- Арами, абы ухущIемыгъуэж, си щIалэ, абы уи лIыгъэр игъэунэхуну арати, анэм лIыуэ укъилъхуауэ укъыщIэкIащ! - жиIащ анэм. АрщхьэкIэ щIалэм игу фIы щыщIэнт!…

Кушыку къызэрыдыхьэжу жраIащ хьэщIэ зэриIэр. Зыри жимыIэу и унэм щIыхьэжщ, зитхьэщIщ, зигъэкъабзэщ, гъуэлъри жеящ.
ЕтIуанэрей махуэм пщэдджыжьым къэтэджщ, зитхьэщIщ, жьакIэ мажьэ щIихщ, шхэщ, зихуапэри хьэщIэщым щIыхьащ. Зыри къэмыхъуауэ, иджы етIуанэу хьэщIэхэр илъагъуу фIэкIа зыфIимыгъэщIу я Iэр иубыдри ящыгуфIыкIащ.

- Дэгъуэу фщIащ фыкъызэрыкIуар, фыкъыхэмыщту хьэщIапIэм фис, зывгъэпсэху! – яжриIэри къыщIэкIыжащ.

ЕтIуанэрей махуэм Къэбэрдейм шу джэгуакIуэхэр хигъэхьащ:

- ХьэщIэ сиIэщи, фыкъызэхуэс! - жиIэри.

«Уипщ къоджамэ, уи лъэдакъэпэр уи пхэщхьэлым теуэу жэ!» - жыхуаIэрати, пщы уэлийм яхуигъэува пIалъэм ирихьэлIэу къэбэрдей пщыжь-уэркъыжьхэр къызэхуэсащ.

Къызэхуэсахэм Кушыку Iэнэр ину къахузэIуихщ, щIалэр IэнэкIэм игъэтIысщ, езыри жьантIэм къыдэтIысхьэжри жиIащ:

- Си ныбжьэгъухэ, Джылахъстэней къикIауэ хьэщIэ сиIэщи, мы Iэнэр абы и Iэужьщ, мэрэмэжьей къысхуишэри къэкIуащ дригъэфэнуи, девгъафэ! - жиIэри.

Зы жэщ-махуэкIэ зэхэмыкIыу гупыр ефа нэужь, Кушыку жиIащ:

- Иджы, си хьэщIэ лъапIэхэ! Джылахъстэней къикIыу къысхуэкIуа си хьэщIэр уэкъулэ къысхуэкIуауэ аращ. Мис мо щIалэр аращ. И анэм фIэкIа имыIэу, адэ щхьэщымытыжу къэхъуащ. Псэуну хуейщ.

- Сэ изот шы-уанэ зэтелърэ зы жэмыщIэрэ. Фэ къефтынумкIэ фыхуитщ, фи напэ фызэреплъщ, - жиIащ Кушыку.

Пщы уэлийм апхуэдэу жиIауэ ирамыту хъурэт!
«Сэри мэлитху изот!», «сэ къунанитI изот!», «сэ бжэнипщI изот!», «сэ выщIэ изот!», «сэ танитI изот!», «сэ жэм зэщIэс изот!», «сэ зи жэжыгъуэ жэмыщIэ изот!», - жаIэурэ псоми зыгуэрхэр къратыну жаIащ. А псори зэхэту куэд хъурт.

- АтIэ, сэ мы щIалэм естыну жыхуэсIа шы-уанэ зэтелъымрэ жэмыщIэмрэ пщэдей нэху здэщым мо БгыцIыкIущхьэм тетынущ. Фэри мы щIалэр къызэрывгъэгугъахэр пщэдей нэху здэщым къытевгъэувэ! - жиIащ Кушыку. -АпщIондэху дэ дефэу дызэхэсынущ!

Кушыку и унафэм зыри ебакъуэ хъунутэкъыми, я пщафIэ щIалэхэр зэбграгъэжащ.
Пщыхэр ефэу зэхэсурэ нэхущым, щхьэж къызэригъэгугъар къахури, БгыцIыкIущхьэм къытрагъэуващ, Кушыкупщ къызэригъэгугъар тетыхэт.

- Мес, щIалэ, мо БгыцIыкIущхьэм тет Iэщхэр псори ууейщ, хуи кIуэж, гъуэгу махуэ, упсэуну ущыхуейкIэ, псэу! - жриIащ Кушыку. ЩIалэр къэтэджыжри:
- Фэ, зиусхьэнхэ, фхэщIам хуэдищэ Тхьэм къыфхилъхьэж! Фи хьэлэлагъым щхьэкIэ фIыщIэ фхузощI! - жиIэри къыщIэкIыжащ. И хьэмкIэшыгур зэщIищIэжщ и анэр иригъэтIысхьэри, БгыцIыкIущхьэм дэкIащ.

- Уа, Кушыку, жьы ухъури, делэ ухъужащ. Апхуэдиз Iэщыр, къыздикIар зымыщIэж хьэулейм сыт щIедбгъэтар? - жиIащ пщыхэм ящыщ зыгуэрым.

- Абы лIыгъэ иIэти, ивэзгъэтащ, фэ лIыгъэ фиIэм, къытефхыж! - жиIащ Кушыку.

- Хуит дыщI закъуэ, АлыхькIэ соIуэ зы мэлыкIэ едмыгъэхун! - жиIащ нэгъуэщI зыгуэрми.

- Хуит фызощI, ауэ фи напэр текIауэ фыкъанэм, фыщIегъуэжынщ! - жиIащ аргуэру Кушыку.

- Деплъынщ! - жари пщы чэф къомыр къызэрыIэтри, Кушыкуи яхэту, БгыцIыкIущхьэм зэрыдэхащ.

Джылахъстэней щIалэр Кушыку ирита шы-уанэ зэтелъым шэсауэ Iэщыр зэщIиугъуаеу нэсахэщ.

- Уа, щIалэ, удели уэ, дэ дыпщыдыхьэшхауэ аращ, ахъумэ зыри уэттакъым! - жиIэри зым и шыр ирихулIащ.

- Мыхэр къызэзытар Жанхъуэтыкъуэ Кушыкущ, ахъумэ фэ зыри къызэфтакъым. Абы етыж жиIэм, фэстыжынщ, армырауэ зы шыкIэ фэстынкъым! - жиIэри къэуващ. Хэт бгъэдихуэрэ еIэпщакIуэми, шым къытричырти, хыфIидзэрт. Апхуэдэу псори зэщхьэщиудщ, яшхэр езым ирата шыхэм хихуэри, ирихужьэри ежьэжащ.

Ди напэр токI, Кушыку, мы емынэм къыдищIар ныбжьырыхъуэнщ. Е мыр дукIынущ, е дишхэр къыдегъэтыж! - жаIащ. Кушыку Джылахъстэней щIалэм кIэлъыщIэпхъуэри бгъурылъэдащ.

- Абыхэм яхуэфащэр епщIащ, лIыгъэ уиIэщ, яшхэр етыжи, уэ къуатар ху, - жриIащ.

Джылахъстэней щIалэм пщы-уэркъ гупым яшхэр къыхихужри, адрейхэр ирихужьэри ежьэжащ.

- Мис абы и лIыгъэр аращ апхуэдиз мылъку щIывезгъэтар! - жиIащ Кушыку.