Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым химиемрэ биологиемкIэ и институтым IэщIагъэрэ щIэныгъэрэ щрагъэгъуэт и зы пэшым иджыблагъэ фIащащ профессор, географие щIэныгъэмкIэ доктор, УФ-м щIэныгъэмрэ егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, КъШР-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, егъэджакIуэ Iэзэ Борей Рауф и цIэр.
ЩIэныгъэлIыр къыщалъхуа махуэм ирихьэлIэу къызэрагъэпэща цIэфIэщ пшыхьым къекIуэлIащ КъБКъУ-м и унафэщIхэр, нэхъыжьыфIым къыдэлажьэу щытахэр, иригъэджахэр, и Iыхьлыхэр. Апхуэдэу зэIущIэм хэтащ КъБКъУ-м щIэгъэтIысхьэнымрэ IэщIагъэм зэрыхуаунэтI лэжьыгъэр къызэгъэпэщынымкIэ и проректорым и къалэнхэр зыгъэзащIэ, химие щIэныгъэхэмкIэ доктор Хъурей Арсен, КъБКъУ-м химиемрэ биологиемкIэ и институтым и унафэщI, органикэ химиемрэ молекулэ пкъыгъуэ зэхэжыхьахэмкIэ кафедрэм и профессор Бажэ Риммэ, КъБР-м и Парламентым и депутат, КъБКъУ-м медицинэмкIэ и колледжым и унафэщI Пщыбий Светланэ, «Чэнджэщэгъу Плюс» IуэхущIапIэм и пашэ гупым и Iэщхьэтет Нэгъуей Мухьэдин, нэгъуэщIхэри.
Зэхуэсым и ублапIэм псалъэ зрата Хъурей Арсен зэрыжиIамкIэ, зи фэеплъыр ягъэлъапIэ Борей Рауф лъэужьышхуэрэ Iэужьышхуэрэ къэзыгъэна цIыху гъэщIэгъуэн дыдэщ. «Ди еджапIэм хабзэ дахэу щыуващ щIэныгъэм хэлъхьэныгъэ хуэзыщIа, зи цIыхугъэрэ лэжьыгъэкIэ мыкIуэдыжын фэеплъ дахэ къэзыгъэна цIыху пажэхэм я цIэр ди щIалэгъуалэр щеджэ пэшхэм фIэщыныр. Шэч хэлъкъым, къытщIэхъуэ щIэблэр щапхъэм щIэпIыкIын, ипэ итахэм я лэжьыгъэ иныр гъуазэ яхуэщIын хуейщ. Апхуэдэ цIыху гъуэзэджэ куэд диIэщ дэ. Абыхэм ящыщщ нобэ къытхэмытыж Борей Рауф Алий и къуэр. IэнатIэм хьэлэлу хуэлэжьа къудейкъым Рауф, ар Iуэхугъуэ куэдым я лъагъуэхэш хъуащ. Абы и жэрдэмкIэ ди щIыналъэм географие щIэныгъэхэм епха IэщIагъэхэм щыхурагъаджэ къудамэ университетым къыщызэIуахащ, абы и гуащIэкIэ Къэбэрдей-Балъкъэрым и географиер зэрадж тхылъхэр зэхэгъэува хъуащ, абы и гукъэкIкIэ географиемкIэ егъэджакIуэхэр щагъэхьэзыр курсхэр къызэрагъэпэщащ. ИпэкIэ щымыIауэ ди щIыналъэм курыт еджапIэхэр зэрылажьэ программэхэм щIыпIэ географиер къыхыхьэныр Рауф Iэмалыншэу къыщIилъытам и зы щхьэусыгъуэщ зи къэухьыр бгъуэ, лъэпкъ гупсысэ зиIэ щIэблэ къытщIэхъуэн хуейуэ егупсысу зэрыщытам. Рауф цIыху хьэлэлт, гумащIэт, гулъытэшхуэ зиIэ нэхъыжьыфIт. Арат ар псоми фIыуэ щIалъагъур, зэпымыууэ и чэнджэщ къалъыхъуэу щIыщытыр. И цIыхуфIагъым хуэфэщэн щIэныгъэшхуи бгъэдэлъащ Рауф - абы Кавказ Ищхъэрэм хиубыдэ щIыналъэхэм я экономикэмрэ географиемрэ зэпхауэ джыным къэхутэныгъэ куэд трищIыхьащ. ЩIыуэпсым и щытыкIэр, хэлъ уней щхьэхуэныгъэхэр къэзымылъытэ экономикэ хуэIухуэщIэм куэд зэримыкIуныр, уеблэмэ къэшынэуэжынкIэ зэрыхъунум и щапхъэ хъарзынэхэр къыщихь, щытыкIэ пыухыкIахэм ехьэлIа хэкIыпIэхэр щызэкIэлъигъакIуэ лэжьыгъэ куэд къыщIэнащ Рауф. НэхъыжьыфIым и цIэр щIэгъэлъэпIэн, ди еджакIуэ ныбжьыщIэхэм я щIэжым хэлъхьэн щIыхуейм и зы щхьэусыгъуэщ ахэр зыпэрыхьэну IэнатIэ куэдым и унэтIакIуэу Рауф зэрыщытари. Хуабжьу си гуапэщ щIэныгъэ куу зыбгъэдэлъа, цIыхугъэшхуэ зыхэлъа, гушыIэ дахэ зиIа Борей Рауф и фэеплъым гулъытэ зэригъуэтар», - жиIащ Хъурей Арсен.
«Куэдрэ къэхъуу пхужыIэнукъым щIэныгъэлIхэм я цIэр ахэр щылэжьа лъэщапIэхэм, кафедрэхэм, институтхэм фIащу… Абы къыхэкIыу си щхьэкIэ гуапэ сщохъу ди лэжьэгъуу щыта, псэуху етIысэх зимыIа Борей Рауф игъуэта пщIэр. Сэ Рауф сригъэджакъым, си жагъуэ зэрыхъущи, си IэщIагъэр химиерат. Ауэ сыдэлэжьащ. Сыт хуэдэ Iуэхугъуэ зэIумыбз къытлъыкъуэмыкIми, Рауф ар тынш дыдэу зэфIихырт. Дапщэщи зэпIэзэрытт, шыIэныгъэшхуэ хэлът, гупсэхуу къодаIуэрти, Iуэхум и зэблэгъэкIыкIэ хъунур къыбжиIэрт. Ар зэхуэдэу епсалъэрт унафэщIхэми, егъэджакIуэми, еджакIуэми. Ди Iэм имылъ Iуэхущ гъащIэм и хабзэ нэхъыщхьэр - абы хэкIыжыныр. Ауэ дэр фIэкIаи нэгъуэщIым елъытауэ къыщIэкIынкъым абы къыхэднэну лъэужьыр. Рауф лъэужьыфIэу къыщIэкIащ, гуапэщ абы къыпызыщэн гъэсэнхэр зэрыщыIэр, абы и фэеплъыр мыкIуасэу зыхъумэн гумызагъэхэр къызэрытхэтыр. Борей Рауф и цIэр зыфIащ пэшыр ефIэкIуэну си гуапэщ, абы и Iуэхум къыпызыщэ дэтхэнэри ехъулIэну си хъуэхъущ», - жиIащ Бажэ Риммэ.
Къызэхуэсахэм гукъэкIыж гуапэхэмкIэ къадэгуэшащ КъБКъУ-м биологиемкIэ, щIыуэпсым и къабзагъыр хъумэнымрэ псэущхьэхэм я лъыщхьэм и лъапсэр къэхутэнымкIэ кафедрэм и егъэджакIуэ нэхъыжьхэу Романовэ Татьянэрэ Татаренкэ Николайрэ. Псалъэм папщIэ, Романовэ Татьянэ игу къигъэкIыжащ лэжьыгъэкIэ гумызагъэу щыта Борейм махуэм и кIуэцIкIэ теплъэкъукI имыIэу зыбгъэдэса лэжьыгъэмкIэ арэзы зытехъуэн гупсысэ гуэр къыхуэмыкIуамэ, пэшым къыщIэкIрэ япэу кърихьэлIэм и гъусэу университет жыг хадэм иунэтIу зэрыщытар. «Апхуэдэхэм Борей Рауф урихьэлIэну уасэ иIэтэкъым. Жыг хадэм щыдгъэкIуа далэ мащIэр гушыIэ дахэкIэ гъэнщIат, купщIэшхуэ зыхэлъ гупсысэ куухэмкIэ зэIущат. ГушыIэм дыхэухуэнауэ лэжьыгъэмкIэ зыгъэгумэщI, пIейтеигъэ къезыт Iуэхугъуэхэр къиIуатэрт, псэхугъуэ къезымытым къэувыIэпIэ гуэр къызэрыхуилъыхъуэр къапщIэу гъэшыпIэбэ зэхэт уэршэрхэр иригъэкIуэкIырт. Рауф гур зыгъэзагъэ цIыху хьэлэмэтт. УзэрызэригъэдаIуэм хуэдэу, езыри къодэIуэфынут, и Iэмал хэлъмэ, ущIэгумэщI, гуныкъуэгъуэ ущIиIэ Iуэхур езыми зримыгъэтIылъэкIыу, уэри зэбгъэтIылъэкIыу къыпхуимыдэу зэфIихырт. Куэдрэ зэхызох «адыгэлI нэс» псалъэр. Борей Рауф хуэдэхэрауэ къысщохъу адыгэлIкIэ узэджэ хъунур. ЩIэныгъэми хуэпэжт, къызыхэкIа лъэпкъми хуэщыпкъэт, цIыхумкIи захуащIэт», - жиIащ Романовэ Татьянэ.
Профессор цIэрыIуэм и цIэр фIащащ ар нэхъыбэрэ щылажьэу, и гупсысэхэмкIэ щIалэгъуалэм щадэгуашэу щыта 346-нэ пэшым. ЩIыхьэпIэм деж къыфIалъхьа фэеплъ пхъэбгъур къызэIуахащ Борей Рауф и къуэ Маратрэ и лэжьэгъуу щыта, ныбжьэгъу пэжу иIа Щоджэн Мухьэмэдрэ.
ЦIыху гуащIафIэт Борейр. Абы и къалэмыпэм къыщIэкIащ щIэныгъэ лэжьыгъи 150-м щIигъу. Абы щыщу 8-р монографиещ, 6-р еджапIэхэм географиер зэрыщаджын тхылъщ, 5-р атласрэ картэ зэмылIэужьыгъуэхэмрэщ. Дэтхэнэ зы лэжьыгъэри курыт еджапIэхэм дежкIэ мыхьэнэ зиIэ къэхутэныгъэ щIэщыгъуэщ, щIэупщIэ зиIэщ, щIэныгъэм къыхыхьэ ныбжьыщIэхэми щIэгъэкъуэн яхуэхъур ахэращ.
Борей Рауф къызыхэкIа лъэпкъым пэжу хуэлэжьа цIыхухэм ящыщщ. Абы къигъэна щIэныгъэр нобэ щIэблэм щыщ куэдым гъуазэ яхуохъу. Еши щхьэхи имыIэу лъэпкъым и къэкIуэнум гуащIафIэу хуэлэжьа адыгэлIым и фэеплъыр ужьыхынукъым.
