Лъэпкъыбзэхэр кIуэдыжыныр пэж?

Лъэпкъ мащIэхэм я бзэхэр зэман кIэщIкIэ кIуэдыжын гъуэгум теувауэ ЮНЕСКО-м къызэрилъытэрэ куэд щIащ. Ауэ а гузэвэгъуэр зыжьэхэуэнур хэтми, зыми ищIэркъым. Апхуэдэ гурыщхъуэ зыхуащI бзэхэр зезыхьэхэр къэушрэ, елэжьын щIадзэмэ, мыкIуэдыжынри хэлъщ.  Абы теухуауэ иIэ гурыгъу-гурыщIэхэр къытхуеIуатэ Ерджиес университетым и профессор Иуан Зэуал. «Анэдэлъхубзэхэр хъумэным теухуауэ Къэрэшей-Шэрджэс къэрал университетым куэд елэжь. Абы и Iуэху пажэхэм ящыщщ Къэрэшей-Шэрджэс Республикэм щыпсэу лъэпкъхэм я анэдэлъхубзэхэр хъумэнымрэ абыхэм зегъэужьынымрэ ехьэлIахэр. Университетым и ректор Узденов Т. А.  жиIэгъащ: «Дэ зыкъыдолъытэж анэдэлъхубзэхэм я щытыкIэмкIэ жэуап зыхьхэм дащыщ зыуэ: илъэс 80 хуэдиз хъуауэ догъэхьэзыр анэдэлъхубзэхэмкIэ егъэджакIуэхэр, идогъэкIуэкI бзэхэм ятеухуа къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэр, курыт еджапIэхэмрэ ищхьэ еджапIэхэмрэ зэрыщрагъэджэн тхылъхэр, методикэ чэнджэщхэр къыдыдогъэкI».

Лъэпкъыбзэхэр зэрыхуа щытыкIэ хьэлъэм къыхэкIкIэ, университетым лэжьыгъэ ирегъэкIуэкI пIалъэ кIэщIми нэхъ кIыхьми теухуауэ. Апхуэдэу, университетым къыщызэрапэщауэ мэлажьэхэр Къэрэшей-Шэрджэс Республикэм щыпсэу лъэпкъхэм я анэдэлъхубзэхэр хъумэнымрэ абыхэм зегъэужьынымрэ хухэха купсэхэр, хэгъэгум зэгуэрми щымыIауэ лъэпкъыбзиплIымкIэ къыдэгъэкIын щIадзащ литературэм, щIэныгъэ-егъэджэныгъэм хуэгъэпса журналхэр. Абы ящыщщ адыгэбзэкIэ къыдэкI «Хэку» журналыр. Мыбы и гъэхьэзырыныр сэ си пщэ къралъхьати, адыгэ литературэм, щэнхабзэм и лэжьакIуэ цIэрыIуэхэр зыхэт гуп къызэзгъэпэщауэ, долажьэ, къыдэкIыгъуэуи щы дунейм къытедгъэхьащ, еплIанэри дгъэхьэзырауэ тхылъ тедзапIэм щIэлъщ. Гу лъывэзгъэтэну сыхуейщ мы журналым зы Iыхьэ хэха зэриIэм хамэщI щыпсэу адыгэхэм тхакIуэу, усакIуэу къахэкIахэм я IэдакъэщIэкIхэр щытеддзэу. Япэрей къыдэкIыгъуэхэм итщ, псалъэм папщIэ, Тыркум щыпсэу адыгэхэм ящыщу Тегъулэн Екъуб, КIэдыкIуей Еркъан, Токъмакъ Айдын, Еутых Турхьэн, Маргъуш Везир, КIэрэф Эрол, Шакъ Айнур (я адыгэ унэцIэхэращ стхыр) сымэ я тхыгъэхэр.

Нэхъри дызыщыгуфыкI Iуэхугъуэщ адыгэ литературэм зи лъэ быдэу щыува тхакIуэхэм ныбжьыщIэхэри къазэрыхыхьар. Апхуэдэхэщ Ерджиес университетым и адыгэбзэ къудамэр нэгъабэ къэзуха пщащэхэу ЛIыгуащIэ Мукъаддэсрэ ВэрылI Нэшэрэ. Мукъаддэс адыгэбзэ дахэкIэ итха тхыгъэ кIэщIхэм, Iуэтэжхэм зэуэ уи нэгу къыщIагъэувэ езыр зыщыпсэуа къуажэм, къуажэдэсхэм я теплъэр, я гъащIэр. Нэшэ нэхъ мащIэ итхами, нэрылъагъу къищIащ, адэкIэ къыпищэмэ, усакIуэ нэс къызэрыхэкIынур.

Аращи, мы журналым зы къалэн пажэ игъэзащIэу къызолъытэ: хэкурыс адыгэ тхакIуэхэмрэ хэхэс адыгэ тхакIуэхэмрэ зэрызэпищIэр, абы и фIыгъэкIэ налъэ-налъэу зэхэлъ зы адыгэ литературэ зэрыщыIэр наIэу къызэрищIыр.

Мы гъэми мазаем и 21-м ехъулIэу Къэрэшей-Шэрджэс къэрал университетым и жэрдэмкIэ екIуэкIащ псоми зэдатх Ещанэрей Дунейпсо Iуэрытххэр – абазэбзэкIи, адыгэбзэкIи, къэрэшеибзэкIи, нэгъуеибзэкIи.

Iуэрытхыу ятхынур къыхах хабзэщ тхакIуэ цIэрыIуэхэм я тхыгъэхэм. Адыгэ тхакIуэшхуэ, усакIуэшхуэ КIыщокъуэ Алим къызэралъхурэ илъэси 110-рэ зэрыхъур Iуэхум къыхалъытэри, абы и «Хъуэпсэгъуэ нур» романым и Iыхьэ къыхахащ. Абы къинэмыщIауэ, Iуэрытхым къеджэну кърагъэблагъэ хабзэщ адыгэ щэнхабзэм, егъэджэныгъэм, щIэныгъэм хэлъхьэныгъэфI хуэзыщIа адыгэ цIэрыIуэхэр. Мы гъэм ар хуагъэфэщащ икIи кърагъэблэгъащ дэни щыпсэу адыгэ псоми фIыуэ ящIэ, фIыуэ ялъагъу уэрэджыIакIуэ Нэхущ Чэрим. Езы Чэрими къезыгъэблэгъахэм я хьэтыр илъэгъуащ, икIи, и узыншагъэкIэ гугъумыгъу гуэрхэм хэтми, абы щхьэкIэ къимыгъанэу, Налшык икIри Карачаевск къалэм кIуащ, махуэ псом зэфIэту Iуэрытхым къеджэным зыхуигъэхьэзыращ икIи къеджащ. Университетым и ректор Узденов ТаусулътIани абдежым кърихьэлIахэми Чэрим фIыщIэшхуэ хуащIащ абы папщIэ.

Мы Iуэрытхым адыгэу къыхыхьахэр зыщыпсэум уеплъмэ, гур хохъуэ, сыту жыпIэмэ «сыадыгэщ, си адыгэбзэр сощIэж»» жызыIэу дунейм куэд зэрытетыр уегъэлъагъу. Псалъэм папщIэ, Америкэм щыпсэу адыгэ щIалэ, ХьэжрэтымкIэ щыIэ Хьэгъундыкъуей къуажэм щыщ, тхэквондо бэнэкIэмкIэ Европэм и чемпион КIэщт Мурат (мыр Дагъыстаным щыщ бэнакIуэ цIэрыIуэ Нурмагомедов Хабиб и япэрей гъэсакIуэщ) Iуэрытхыр итхащ икIи мыпхуэдэ псалъэхэмкIэ адыгэхэм захуигъэзащ: «Сэ сыадыгэщ. ЩIыпIэ куэдым сыщыпсэуащ, иджыпсту Америкэм и Нью-Джерси штатым сыщопсэу. Дэнэ сыщымыIэми, сызэрыадыгэр  сщыгъупщэкъым. Мис, ноби Къэрэшей-Шэрджэс къэрал университетым къызэригъэпэщауэ екIуэкI Iуэрытхым сыхэтыну мурад сщIащ си адыгэбзэр зэрысщымыгъупщар, фIыуэ зэрыслъагъур наIуэ сщIын папщIэ. Ирепсэу, ирефIакIуэ ди адыгэбзэр!» Дауи, а псалъэхэр дэтхэнэ адыгэми хуэгъэзащ.

Адыгэм хэхауэ нэхъри дгъэлъапIэу диIэщ гъатхэпэм и 14 махуэу Адыгэ тхыбзэм и махуэр. Зи гугъу сщIа Iуэрытхым хуэдэуи, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и жэрдэмкIэ къызэрагъэпэщауэ илъэс къэс йокIуэкI адыгэбзэкIэ Iуэрытхыр. Псори зытеухуэжар адыгэбзэм и пщIэр къэIэтыныр, лъэпкъым анэдэлъхубзэмкIэ бгъэдэлъ щIэныгъэр адэкIи егъэфIэкIуэныр, щэнхабзэр хъумэныр аращ.

Абы хэтынущ Къайсэр дэт Ерджиес университетым и адыгэбзэ къудамэм щеджэ студентхэри. Абы къинэмыщIауэ, программэ щхьэхуэ зэхалъхьауэ пшыхь ирагъэкIэукIынущ: къеджэнущ адыгэ усакIуэхэм я усэхэм, езыхэм зэхалъхьахэм, адыгэ уэрэдхэр жаIэнущ, адыгэ шхыныгъуэхэр ягъэхьэзырынущ.

Мы псори щIекIуэкIыр анэдэлъхубзэр мыкIуэдын, абы адэкIи зиужьын папщIэщ. Ар зи бзэрэ зи хабзэрэ мыкIуэдыжын лъэпкъ дыхъуну гугъапIэ къыдэзыт Iуэхухэщ. А Iуэхум зи гуащIэ хэзылъхьэ дэтхэнэри Алыхьым иузэщI»!

Къэбарт Мирэ.