Кафе-тхылъ хъумапIэ

«Хъыбар гуапэхэр» фIэщыгъэм щIэту илъэс зыбжанэ ипэ Налшык къыщызэIуаха кафе-библиотекэр къалэ­дэс­хэм фIыуэ ялъэгъуа зыгъэп­сэхупIэ-зэIущIапIэхэм ящыщщ. Апхуэдэ IуэхущIапIэ гъэ­щIэгъуэныр зи гукъэкI ди лъэпкъэгъу пщащэ Хъурей Санэ нэхъ гъунэгъуу зэдгъэцIыхумэ ди гуапэу, упщIэ зыбжанэкIэ зыхуэдгъэзащ. 

Санэ Москва дэт Архитек­турэ институтыр 2013 гъэм къиухри, илъэс зыбжанэкIэ къалащхьэм щыпсэуащ. Унагъуэ ихьэу бын игъуэта иужь, зэщ­хьэгъусэхэм Налшык къагъэзэжыну мурад ящIащ. Къы­щIэкIуэжам щхьэусыгъуэ зыбжанэ иIэщ, ауэ нэхъыщхьэр я бынхэр (щIалэрэ хъыджэбзрэ яIэщ) лъэпкъым хэту, анэ­дэлъхубзэр яIурылъу къагъэ­тэджыну зэрыщIэхъуэпсырт.
Санэ Интернет тхылъ тыкуэн цIыкIу зэригъэпэщауэ, хуейхэм сабий тхылъ нэхъыфIхэр Москва къахуригъэхьырти, Налшык къыщыIэпхъуэжым а Iуэхум пищэну мурад ищIащ. 
- Налшык сыкъызэрыкIуэжу псом япэу тхылъ тыкуэн къы­зэIусхыну мурад сщIащ, - жеIэ Санэ. - Мы унэм и япэ къатрат сэ къэсщтар, етIуанэр нэгъуэщI зыгуэрым игъэлэжьэну дызэгурыIуат, зэрыжиIамкIэ, кафе ищIын мурад иIэт. АрщхьэкIэ, унэхэр зетхьэху, си гъусэр щIегъуэжри, къатитIри сэ къыс­хуэнэжащ. Арати, тIури нэз­гъэсри ищхьэр - шхапIэ, ищIагъыр библиотекэ сщIащ. 
- ЦIыхухэр тхылъ еджэрэ? 
- Йоджэ. ЩIэныгъэ зыбгъэдэлъ цIыхухэр йоджэ, еджащ, еджэнущ. Псори зэлъытар цIыхум и пащхьэ иплъхьэ тхылъырщ. Сэ къас­шэхэр (псом хуэмыдэу сабий тхылъхэр) ди щIыналъэм къыщыдэкIхэм куэдкIэ къащхьэщокI. Зи гугъу сщIыр абы ит тхыгъэхэракъым, атIэ езы тхылъхэм я щIыкIэрщ,  ит сурэтхэрщ. Тхылъхэр къезгъэхьын ипэ сыхоплъыхь­ри, нэхъыфI­хэр,  нэхъыбэу ящэ­хухэр, щытхъу зиIэхэр къыхызох.
Сабийхэм ялъагъуну зыхуейр езыхэм я зэманым хэт лIы­хъужьхэрщ, иджырей дунейм декIуу абыхэм уабгъэдэмытмэ, къыпхудэхьэхынукъым. Псалъэм папщIэ, ди деж къакIуэ адэ-анэхэм, адэшхуэ-анэш­хуэхэм я нэхъыбэм ди тхылъхэм ит сурэтхэр ягу ирихьыркъым, ауэ цIыкIухэр дехьэх. ИтIанэ, езы сабийхэри зэщхькъым, язы­­ныкъуэхэм сурэтхэращ яфIэгъэщIэгъуэныр, тхылъыр зытепсэлъыхьыр езыхэр зэ­рыхуейуэ я нэгу къыщIагъэ­хьэмэ нэхъ къэзыщти щыIэщ.
Си щхьэкIэ тхылъыр си бынхэр згъэсэнымкIэ, ахэр гъащIэм хуэзгъэхьэзырынымкIэ сэбэпышхуэ къысхуохъу.
- Тхылъ хъумапIэм и лэжьы­гъэ­м дыщыбгъэгъуэзамэ арат.
- Ди библиотекэм мазэм къыщащтэну тхылъ бжыгъэм теу­хуауэ и уасэри гуэшащ. Абы щIэлъхэр апхуэдизкIэ гъэщIэгъуэну, сабийр дихьэхыну щIащи, еджэн зыфIэмыфIхэми ягу ирихьын къыщагъуэтынущ. Сэ дапщэщи адэ-анэхэм яжызоIэ я цIыкIухэр къыздашэу тхылъ­хэр къыхрагъэхыну. Сабийр зэджэн хуейр езым фIэгъэщIэгъуэнращ. Тхылъым и закъуэкъым сабийм къыхихын хуейр, языныкъуэ адэ-анэхэм езыхэм я дуней еплъыкIэмрэ гупсы­сэкIэмкIэ сабийр «япх». Ахэр фIым, дахэм хуезыгъэсэн тхылъщ диIэр, фы­мышынэу дзыхь къытхуэфщI хъунущ фи цIыкIухэр. 
- УФ-м и федеральнэ зэ­хуэсым ФедерацэмкIэ и Советым КъБР-м къыбгъэдэкIыу хэт, хьэрычэтыщIэ Къанокъуэ Арсен иригъэжьа StartUp зэпеуэм узэрыхыхьам, бгъэлъэгъуа уи проектым утезгъэп­сэлъыхьынут.
- А проектым куэд щIауэ согупсыс, ауэ щIэгъэкъуэн къыс­хуэхъун сымыгъуэтурэ йокIуэкI. Сэ сыхуейт дунейпсо мардэм ит сабий тхылъхэр адыгэбзэкIэ къыдэзгъэкIыну. Анэдэлъхубзэхэр зэрыт щытыкIэм псори дыщыгъуазэщ, ар кIуэ­ды­жы­ным хуейр мащIэ дыдэщ. Сэ езыр сащыщщ ар зыгъэ­кIуэ­дыжхэм, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, щIагъуэу си бзэм срипсэлъэ­фыр­къым. Мы Iуэхум и хэкIыпIэ хъунум куэдрэ сегупсысащ, итIанэ адрейхэм ящIэм сеплъри, щапхъэ ятесхыну мурад сщIащ. Инджылызыбзэр зэзыгъащIэхэм Iэмал гъэщIэгъуэн къагъэсэ­бэп. ЯпэщIыкIэ абы­хэм сабий тхылъ ират, итIанэ тIэ­кIу нэхъыжьхэм папщIэ къы­дагъэ­кIахэр, апхуэдэурэ, бзэм хэт псалъэ нэхъ тыншхэм щегъэжьауэ зрагъащIэ. Апхуэдэ Iэмалыр сэри къэзгъэсэбэпынут, ауэ сабий тхылъ дызэримыIэм сыкъызэтрегъэувыIэ. Апхуэдэ гугъуехь ирихьэлIэр си закъуэкъым, ар ди зэхуэдэ мыгъуагъэу къызолъытэ. Илъэси 2 - 5-м итхэм папщIэ япэщIыкIэ тхылъитI, сурэтыщI цIэрыIуэхэр елэжьауэ, къыдэзгъэкIыну сыхуейщ. «Абы упэлъэщыну?»  къызжезыIэхэри мащIэкъым! Пэжщ, сэ тхылъ къыдэгъэкIы­ным сыхуеджакъым, сызыщы­мыгъуазэ куэди хэту къы­щIэкIынщ, ауэ сабий тхылъ щапIэ, библиотекэ сызэриIэрэ илъэс зыбжанэ щIащи, лэжьыгъэ нэхъыфIу къыдэкIар слъэгъуауэ, зэрыщытын хуейм сыщыгъуазэщи, схузэфIэкIыну къысщохъу!
Хуабжьу сыщIохъуэпс ди сабийхэм адыгэбзэ тхылъхэр щыгуфIыкIыу зэIэпахыу слъагъуну. ИтIанэ абы гугъэ къып­хелъхьэ анэдэлъхубзэр ящIэу къэтэджыну. Сэ къызгуроIуэ тхылъхэм я закъуэкIэ лъэпкъыр хъума зэрымыхъунур, ауэ ар щэнхабзэм и зы Iыхьэщи, ар егъэ­фIэкIуэнымкIэ сэ лъэпкъым зыщIэзгъэкъуэну сыхуейщ. Куэдым бзэм ехьэлIа гукъеуэ зэраIэр гурыIуэгъуэщ, ауэ щыхъукIи адэ-анэхэм къыщыщIа­дзэнур ящIэркъым, абы и лъэ­ныкъуэкIэ си тхылъхэр куэдкIэ къахуэсэбэпыну сыщогугъ. Лэ­жьыгъэшхуэ, лэжьыгъэ гугъу къыспэщылъщ, ауэ мурад сщIа Iуэхур Iэпэдэгъэлэл сщIынукъым. 
- Санэ, уэ узэреплъымкIэ, сабийм анэдэлъхубзэр зэримыщIэр зи ягъэр хэт?
- Унагъуэм исхэращ. Анэр быным зэрепсалъэ бзэм куэд елъытащ. СхузэфIэкIамэ, унэм адыгэбзэкIэ фIэкIа сащеп­сэлъэнтэкъым ди цIыкIухэм. Ауэ сэри зэзгъэщIэжын хуейщ бзэр.
- Бэрэжьей къэс фи деж щызэхэфшэ «Псалъэ» уэршэр гупым бзэр щызэвгъащIэу ара? 
- Пандемием и зэранкIэ, иужьрей зэманхэм ды­зэхуэ­сыжыфыркъым. Адыгэбзэр зэзыгъащIэхэр гуп дахэ ды­зэрыгъэхъуат, театрым ды­кIуэрт, тхылъ деджэрти, зэпкъ­рытхыжырт. Филологие щIэныгъэхэм я кандидат Битокъу Маринэрэ актёр щIалэщIэ Балъкъэр Астемыррэ гупым ди унафэщIщ.
Сэ адыгэбзэ зэрызмыщIэм куэдым хащIыкI, ауэ ар зэзгъэщIэжыным дапщэрэ зеспщытами щыгъуазэр мащIэ дыдэщ. Мис иджы аргуэру мурад сщIащ. Москва дыкъыщикIыжым бзэр зэдгъэщIэну псалъэ быдэ зэттыжат си щхьэгъу­сэмрэ сэрэ. 
Пэжщ, иджы куэдкIэ нэхъыбэ къыдгуроIуэ, ауэ Iуэхуракъэ, доу­­кIытэри дрипсэлъэфыркъым. Арати, хэкIыпIэу къэд­гъуэ­тар уэршэр гуп, дэ тхуэдэу бзэр зэзыгъэщIэну хуейхэм папщIэ, къызэдгъэпэщынырщ. Абдеж ущыщыуэми, псалъэр пцIыуэ къыупсэлъми къыпщы­мыдыхьэшхыу узэрагъэзэ­хуэ­жы­нущ. Ди деж къеблагъэ ­хъунущ зи ныбжьыр илъэс 16 ирикъуауэ адыгэбзэр зэзыгъэ­щIэжыну хуей дэтхэнэри.