Анэдэлъхубзэ

Зи анэдэлъхубзэр Iумпэм зыщIхэм, зэзы­мыпэсыж­хэм дерс къыхахыну ди гугъэщ иджыпсту вжетIэжыну хъыбарым. Ар къэзыIуэтэжар Тыркум щыпсэуа адыгэ щIалэ Тхьэзэплъ Фозийщ.

*   *  *

Ещанэ классыр къэду­хыу еджапIэм дыкъыщаутIыпщам ди адэм: «Iуэхун­шэу ущыс нэхърэ, зы лэ­жьыгъэ гуэр пэрыуви нэхъыфIщ», - щыжиIэм, арэзы сыхъури, цIыхубз хьэпшып зыщэ ди цIыхугъэ тырку гуэрым гъусэ зыхуэсщIащ. Къуажэ-къуажэхэр къызэхэткIухьурэ, сату тщIырт…

Апхуэдэу къэткIухьурэ, илъэсым и мазэ ебланэм  и епщыкIутхуанэ махуэм, дунейри хуабэвэхыу, гъуэгу дыздытетым щхъуантIа­гъэм зэщIищта къуажэ къаб­зэ­лъабзэ цIыкIу къэтлъэ­гъуащ. Къуажэбгъум ды­къы­щыувыIэри, тIэкIу зыд­гъэп­сэхуну жьауапIэм ды­щIэ­тIысхьащ. Тырку щIалитI си гъусэу арати, абыхэм гур лъэныкъуэкIэ ягъэуващ, сэ­ри псы, ерыскъы, къи­нэ­мыщIу дызыхуеинухэр къэс­щэ­хуну къуажэм сыда­гъэ­хьащ.
Тыкуэнтесыр зи ныбжьыр илъэс пщIейм нэсагъэн фызыжь гуэрт.

- Къеблагъэ, сытым укъытхуихьа? - къызэупщIащ ар тыркубзэкIэ.

Сызыхуейр жесIа къудейуэ, щIалэ цIыкIуищ къы­щIэ­лъадэри, стIолым тет радиор ину драшеящ. Ап­хуэдэу щыхъум, нанэр щIалэ цIыкIу­хэм: «Емынэ узым имыхьынхэ, иджыри къэс дахэдахэу зекIуэкIэрэ Iэбэ­кIэрэ фэзгъэщIэфакъым», - жиIэри адыгэбзэкIэ ящIэ­кIиящ, ар тырку щIалэ цIыкIухэм къазэрыгуры­мы­Iуар нэрылъагъу пэтми.
Нанэр адыгэбзэкIэ къы­щыпсалъэм, сыкъэуIэбжьащ икIи сеупщIащ:

- Нанэ, уэри уадыгэ?

Ар щызэхихым, нанэр сэр нэхърэ нэхъ Iеижу къэуIэбжьащ, зэщIэкIэзызэу и пIэм ижыхьащ, и бзэр иубыда фIэкIа умыщIэу, зыгуэр жи­Iэнуми, и Iупэхэр игъэпIэ­жьа­жьэ мыхъумэ, зыри къы­ху­дэмышейуэ. Зэми си дежкIэ къэкIуэн хуэдэу къоIэ, ауэ и пIэм имыкIыфу, зэщIэскъыскъэу щытщ.

Апхуэдэу щыхъум, къе­мы­зэгъ гуэр къызжьэдэхуауэ пIэрэ жысIэри, гуитIщхьитI сыкъэхъуащ.

- Уэ, си щIалэ, иджыри адыгэ­бзэкIэ зэ къэпсалъи, мы слъагъур пщIыхьэпIэрэ нахуапIэрэ къэзгъащIэ, - жиIащ нанэм.

Фызыжьым и щытыкIэр щыслъагъум:

- Уа, нанэ, сыт апхуэдизу узы­гъэпIейтеяр? Сэри сы­адыгэщ, - жысIэри, нанэм сыщыбгъэдыхьэм, гъыурэ зы­къысхуидзащ, сызрикъу­зылIэри, моуэ илъэс Iэджэ­кIэ имылъэгъуа, Iэджэ щIауэ зыпэплъэ и быным хуэзэжа хуэдэ, и бгъэгум сыщIигъэ­зэрыхьауэ си щхьэм Iэ къыделъэ, ба къысхуещI, мэ­гъуэг.
Зэрыгъым хуэдэурэ нанэм жиIа псалъэхэр зэи сигу ихужыркъым:

- Сэ нобэ мы махуэр Тхьэм сигъэлъэгъуащ, жи. - Сэ, - жи, - зы пщэдджыжьи сыкъэтэджакъым, зы пщы­хьэщ­хьи сыгъуэлъыжакъым жьыми щIэми, цIыхубзми цIыхухъуми, зы адыгэ сыхуэ­мызэжауэ, сымылъагъужауэ сумыгъалIэ жысIэу Тхьэм семылъэIуу. Иджы Тхьэм си псэр сIихми, си гур згъэ­тIы­лъауэ, сыарэзыуэ естынущ. Сыт щхьэкIэ жып­Iэмэ, си анэдэлъхубзэкIэ псалъэ зы щIалэ нобэ Тхьэм сигъэлъэгъуащ.

Нанэм и гъыныр тIэкIу щы­зэпигъэум, сеупщIащ:

- Нанэ, мыпхуэдизу адыгэ­бзэм уи нэр къыхуикIыу укъэ­нэныр дауэ ухъу?

Апхуэдэу сыщеупщIым, на­нэм мыр къызжиIащ:

- Уэ, си щIалэ дахэ, сэ дунейм сыкъыщытехьэм си анэр дунейм ехыжащ. ИлъэситIым си ныбжьыр иту си адэри лIэри зеиншэ къабзэу дунейм сыкъытенащ, си анэшым сапIыжащ. Илъэс пщыкIух хуэдиз си ныбжьыну ди къуажэм шы къащэхуну тырку гуп нэкIуауэ щытащ. Шыри къащэхури, ежьэжынхэу загъэхьэзы­рауэ, псы щIэсхри яхуэсшиящ. Зыхуэсшияр занщIэу къапхъуэщ, сиIэтщ, и шып­лIэм сыдидзэри срахьэ­жьащ. Срахьэжьэри, я гъусэхэм щыщ гуэрым нысэу сыхуахьащ. Ар си къэкIуэкIэу мы къуажэм сыкъэкIуащ. Мыр тырку жылэщ, игъащIэм адыгэ щыпсэуакъым, адыгэбзэкIэ псалъэ къыды­хьакъым. Аращи, нобэ си ныбжьыр илъэс тIощIип­лIым нэсами, сыщIалэ ды­дэу сыкъызэрадыгъурэ зы адыгэбзэ зэхэсхакъым. Но­бэ уэ къысхуэпхьа насы­пым и инагъыр пхуэIуэтэщIынукъым…

Апхуэдизрэ и лъэпкъэгъу имылъэгъуауэ, емыпсэлъауэ и анэдэлъхубзэр зэрыщымыгъупщэжар сфIэгъэщIэгъуэну нанэм сыщеупщIым, мыр къызжиIащ:

- Си бзэр сщымыгъуп­щэ­жын щхьэкIэ, Алыхьым и зы махуэ дэзмыгъэкIыу гъу­джэм сыкIэрыувэурэ сэр-сэ­ру сызэпсэлъэжырт. «Си адыгэ сыхуэгъэзэж, си адыгэ сегъэпсэлъэж», - жыс­Iэурэ тхьэ селъэIурт. Унэм щIэлъ хьэпшыпхэм ­сепсалъэрт…

Тырку къуажэм сыкъы­щы­дэкIыжым нанэм зыкъысщимыгъэнщIу ба къысхуи­щIу, Iэ къыздилъэу IэплIэ­ешэкIкIэ сыкъригъэжьэжащ.

Сыпсэуху сщыгъупщэнкъым а нанэр.